De Veluwe, zomer 2018. Een vrachtwagen op de A50 krijgt een klapband. Een stuk heet metaal belandt in de droge berm. Door de bermbrand vatten dennen vlam. Gevolg: bosbrand. Om natuurbranden beheersbaar te houden en zo mens en natuur te beschermen, zorgen we voor natuurlijke barrières, bijvoorbeeld brandsingels.
Naaldbomen en heide branden snel. Loofbomen als berken, esdoorns, essen, populieren en eiken stoppen juist een brand. Een weg, spoor- of hoogspanningslijn met erlangs deze begroeiing, is een brandsingel. ‘Brand haalt het vocht uit de bladeren’, vertelt Constantijn Kok, Adviseur Natuurlijke Omgeving bij veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland. ‘De witte rook die je ziet, is stoom. De temperatuur van de brand daalt en de zuurstof neemt af, waardoor het vuur dooft. Grote bomen hebben aan de onderkant vaak minder takken en bladeren, waardoor de brand eronderdoor kan gaan. Daarom hebben veel brandsingels een mantel van bloeiende heesters.’ Ook zandverstuivingen en akkers zijn natuurlijke barrières.
Brand beperken
De veiligheidsregio’s (brandweer, politie en geneeskundige diensten) in Gelderland adviseren de beheerders van natuurgebieden, landgoederen en (spoor)wegen over hoe ze veiligheidsrisico’s kunnen beperken. ‘Door gebieden te verdelen en de stukken te omringen door brandsingels, blijft een brand binnen zo’n stuk. Brandsingels werken ook andersom. Door de langdurige droogte ontstonden in 2019 veel bermbranden door vastgelopen remmen van treinen. Door brandsingels en bloeiende heesters blijft het bij een brandje op het tracé.’
Provinciale wegen als brandsingel
‘Alle provinciale wegen waarbij een brand zich aan beide kanten kan verspreiden, worden brandsingels’, vertelt Olga van de Veer, beheerder groen langs provinciale wegen bij provincie Gelderland. ‘Om natuur en mensen te beschermen. Brandsingels zijn bovendien veilige evacuatieroutes en zorgen dat de brandweer de brand snel bereikt.’ Inmiddels hebben we de gevaarlijkste punten aangepakt, zoals de N788 bij Apeldoorn. ‘De veiligheidsregio wees ons op de vele naaldbomen. Het is een kwetsbare plek: bij een brand bereikt rook snel de achterliggende camping, met alle gevolgen van dien. Een brand moet op veilige afstand stoppen. We haalden naaldbomen weg en plantten meer berken.’
Brandsingels door onderhoud
‘Sinds een jaar of twee nemen we brandpreventie mee bij onze afwegingen over onderhoud van het groen. Soms zitten bomen elkaar in de weg. Door wat bomen te kappen, worden de andere mooier, dikker en houden ze meer CO2 vast. Wanneer aan beide kanten van de weg heide of naaldbomen groeien, kiezen we er bijvoorbeeld voor de eik te laten staan en de den te kappen. Niet alle dennen hoeven weg: als er 30 meter tussen zit, is het genoeg. Daartussen planten we loofbomen.’
Gezond groen
Ook de infrabeheerders nemen maatregelen. Kok: ‘Om te voorkomen dat hoogspanningslijnen smelten, komen er brandgangen: gevarieerde natuur met onder meer lage begroeiing van kruidachtigen, vennetjes en bloeiende heesters. Om heidebranden klein te houden, maakt een natuurbeheerder natuurlijke brandstroken door bijvoorbeeld maaien of begrazing. Nog een voordeel: je ziet op die plekken meer dieren, zoals salamanders.’ Van de Veer: ‘De ene boom kan beter tegen hitte, een ander tegen droogte. Door het gevarieerde groen van brandsingels is de kans groter dat ze gezond blijven.’ Kok vult aan: ‘En er komen meer vogels, bijen, insecten en door de bloeiende heesters ook vlinders.’
Brand opwachten
Brandsingels hebben ook voordelen voor de brandweer. In 2014 kwamen op de Veluwe 2 brandweerwagens vast te zitten; de brandweermannen konden net op tijd wegkomen. Kok: ‘Als brandsingels klaar zijn, hoeven brandweermannen alleen de ‘eerste klap’ bij de brandhaard uit te delen om hem te remmen. Daarna wachten ze de brand op bij de brandsingel. Die aanpak is wennen, maar dat het werkt, weten we. Onder meer door de brand op de Strabrechtse Heide. Waar loofbomen stonden, doofde het vuur. Op plekken met naaldbomen sloeg de brand over de snelweg. De veiligheidsregio’s in Gelderland en de provincie hebben de ambitie om in 2026 alle brandsingels op de Veluwe en in de Achterhoek op orde te hebben. De grote inzet van de brandweer bij natuurbranden is duur. Brandsingels drukken de kosten. En veel belangrijker: ze redden kwetsbare natuur en mensenlevens en dragen bij aan meer biodiversiteit.’
https://nieuws.ipo.nl/gevarieerde-natuur-stopt-brand/