Weersextremen, bosbranden en tropische hitterecords. Het is het begin van een nieuwe Europese zomer. Hoe vieren we daarin vakantie? Door klimaatverandering wordt Europa warmer en krijgen we vaker te maken met deze extreme weersomstandigheden. We moeten ons anders voorbereiden, vertelt directeur van het Rode Kruis Klimaatcentrum en hoogleraar klimaat en rampen Maarten van Aalst in podcast de Dag. En hij verwacht dat de jaarlijkse massale trek naar het Zuiden gaat veranderen.
https://www.nporadio1.nl/nieuws/podcast/e6bf64f3-c5fe-4067-be82-d5956189312f/podcast-de-dag-de-toekomst-van-de-europese-zomervakantieHoe kunnen we in de toekomst omgaan met bosbranden? (NPO Radio 1 Facebook)
Zuidoost-Europa wordt geteisterd door bosbranden. In Turkije en Italië werden honderden mensen geëvacueerd. De schade is intussen enorm, aan natuur en aan huizen. Bosbrandenexpert Cathelijne Stoof vertelt over het EU-onderzoeksproject 'leren leven met vuur':
Zuidoost-Europa wordt geteisterd door bosbranden. In Turkije en Italië werden honderden mensen geëvacueerd. De schade is intussen enorm, aan natuur en aan huizen. Cathelijne Stoof is bosbrandenexpert van de Wageningen Universiteit en is te gast in NOS Met het Oog op Morgen. https://www.facebook.com/134267673299598/posts/4480102805382708/
De economie gaat onderuit en dat is goed nieuws (NPO Radio 1)
https://www.nporadio1.nl/images/2021/02/27_a150eb4bac_wile-E-Coyote.jpg
Er komt een ongekende economische crisis, het is niet de vraag of, het is de vraag wanneer. Dat stelt Macro-econoom Edin Mujagic in dr Kelder en Co. Geen vrolijk onderwerp van gesprek, maar toch is het goed nieuws. "Recessie is het schoonmaken van de economie."
{prepr_video nid="85359d94-9c33-4a32-af40-b5437adf0c0d" caption="Edin Mujagic" image="images/2021/02/Schermafbeelding 2020-11-14 om 15.22.28.png"}
"Een groot probleem voor de economie is het beleid van de Europese Centrale Bank”, zegt Mujagic. “Je ziet dat pas als het echt een probleem is geworden, maar dan is het te laat om het aan te pakken."
De enorme schuldenberg, waarmee staatsschulden mogelijk worden gemaakt, vindt zijn oorsprong in het beleid van de ECB. "De aandelenmarkten zijn het afgelopen jaar enorm omhoog geschoten”, zegt Jort Kelder. “De centrale banken pompen geld in de markt, dat gaat in huizen zitten, in de aandelen en in de bonussen van de bankiers in New York en Londen” zegt Jort Kelder. Iedereen is bang voor een Minsky moment."
Het Minsky moment kun je het beste uitleggen aan de hand van een tekenfilm waarbij een coyote achter een rennende vogel aanzit. In elke aflevering komt er een moment dat die cayote van een ravijn afrent en in het luchtledige blijft hangen. "Dan is er niks aan de hand totdat hij naar beneden kijkt. Pas als hij zich realiseert dat hij in de lucht hangt, volgt de val", zegt Mujagic.
1971
"Wanneer is dat begonnen, dat het uit de klauwen is gaan lopen met dat geldstelsel?", vraagt Kelder. "Tot aan 1971, en om precies te zijn 15 augustus 1971, kon je als overheid niet structureel rood staan, wel een jaartje, maar je kon niet structureel op de pof leven", zegt Mujagic. "Dat kon niet om dat voor die dag geld gedekt werd door goud. Om meer geld te hebben moest je meer goud hebben."
"Op 15 augustus 1971 hebben de Amerikanen die koppeling losgelaten en werd het dus mogelijk om op de pof te leven. Elk jaar kon er meer worden uitgegeven dan er binnenkwam.” Daar is het begonnen.”Vroeg of laat wordt het gewicht van die schulden te zwaar."
Bosbrand
Een economie heeft crises nodig, betoogt Mujagic. "Het natuurlijke gedrag van een economie is opeenvolgende periodes van groei en krimp. Vergelijk het met een bos. Een bos heeft bosbranden nodig om jong, sterk en vitaal te zijn. Als je alles op alles zet om kleine bosbranden te voorkomen. Als je alles op alles zet om bosbranden te voorkomen, dan vier je succes op korte termijn. Dat betekent wel dat het hele bos wak wordt. Als er dan een brand ontstaat, is het meteen breaking news op CNN."
"Zo is het met de economie ook. Recessies voorkomen klinkt ontzettend leuk, maar wat je daarmee doet is je eigen schoonmaak mechanisme van de economie buiten spel zetten en dat is niet verantwoord."
{prepr_audio nid="c251367a-98d0-434f-8a2a-d962ebb1533b" caption="Edin Mujagic" }
{articles "Coronacrisis: wat kunnen Nederland en de ECB doen om een recessie te voorkomen? " id="22233" }
https://www.nporadio1.nl/economie/29955-de-economie-gaat-onderuit-en-dat-is-goed-nieuwsWat willen we van het bos? 5 experts over de toekomst van bomen (NPO Radio 1)
https://www.nporadio1.nl/images/2020/12/08_87015f73d5_forest-2062418_1280.jpg
Bomen lijden onder de aanhoudende droogte. Moeten we ons zorgen maken? "Ik vind het onverteerbaar dat we zo weinig weten", vertelt plantenfysioloog Carel Windt.
{podcast audio="527842" caption="Het Nederlandse bos heeft het zwaar: hoe overleven bomen de droogte?" }
"Kijk dit is fijnspar. Of eh, dit was fijnspar." Bosecoloog Jan den Ouden wijst in het wetenschapsprogramma de Kennis van Nu naar een groep dode naaldbomen waarvan de bast loshangt. "Dit is in een paar jaar tijd gebeurd." Door de laatste drie droge zomers leggen overal in Nederland fijnsparren het loodje.
Het goede nieuws is: bomen hebben het zwaar door de droogte maar niet alle soorten staan op de rand van de afgrond. "Het wordt erg overdreven hoe slecht het gaat met de bomen", zegt ecofysioloog Paul Copini van de Wageningen Universiteit. "Maar deze drie droge en hete zomers zijn uniek. En we verwachten dat deze droge zomers vaker zullen voorkomen. We weten nog niet goed hoe bomen daarmee omgaan. Bomen zijn veerkrachtig, maar ze kunnen niet tegen alles." Daarom houden hij en zijn collega's van het Dendrolab allerlei soorten bomen nauwlettend in de gaten.
Klimaatarchief
Met de jaarringen die een boom aanmaakt zit er in de stam automatisch een archief waarin je kunt terugvinden hoe moeilijk een boom het in een droog jaar heeft gehad. Na een droog jaar is de jaarring vaak smaller, omdat de boom dan minder hard groeit. Copini: "De eiken en beuken die wij hebben bekeken hebben de afgelopen eeuw meerdere droogtes meegemaakt: bijvoorbeeld in 1921, 1959 en 1976. Hoewel de eik vaak stug doorgroeit, groeide de droogtegevoelige beuk toen net zo slecht als na de droogte van 2018. Maar ze zijn er weer bovenop gekomen."
{uploadvideo video="r1video_5fd9da52707c4" still="images/2020/12/tree-structure-wood-grain-leaf-trunk-679259-pxhere.com.jpg" }
Als het lang droog is, moet de boom steeds harder werken om water uit de bodem trekken. Op een gegeven moment bezwijken de watertransportvaten in de boom onder de grote zuigkracht. Ze gaan stuk en laten lucht binnen. Die lucht komt uit het binnenste van de boom, uit het hout dat om de vaten heen zit. Hierdoor komt het watertransport in een vat stil te liggen. We weten niet of een transportvat van een blokkade door een luchtbel kan herstellen of dat het vat voor altijd onbruikbaar is geworden. Om daarachter te komen moet je in een boom kunnen kijken.
{quote caption="Wat we moeten doen hangt af van wat we van het bos willen" }
"Ik vind het onverteerbaar dat we zoveel weten van de natuur om ons heen maar dat we niet goed weten hoe watertransport plaatsvindt in een boom en wat de zwakke punten zijn", zegt plantfysioloog Carel Windt van het Forschungszentrum Jülich. Windt werkt daarom met MRI-scanners waar bomen in passen. Hij legde onlangs de laatste hand aan een mobiele MRI-scanner die je mee het bos in kunt nemen. Met deze apparatuur hoopt hij precies te kunnen volgen waar en wanneer het watertransport in een boom stokt.
We zitten in de aanloop naar klimaatverandering, de bomen van nu moeten omgaan met de droogte van de toekomst. Jan den Ouden van de Wageningen Universiteit: "Wat we moeten doen hangt af van wat we van het bos willen: willen we erin wandelen, koolstofdioxide vastleggen, willen we dat er in een bos een bepaalde soort natuur aanwezig is of dat het hout oplevert?"
{articles "Wij-bos is voor iedereen: 'Natuur is geen links of rechts verhaal, er is één aarde'" id="27702" }
Jan den Ouden maakt zich door de omvallende fijnsparren zorgen over de Nederlandse houtproductie: "Wat er nu vooral afsterft zijn de bomen die we gebruiken voor bosbouw." Deze soorten zijn vaak aangeplant op droge zandgronden die daar eigenlijk niet geschikt voor zijn. Den Ouden: "Het ging altijd goed, nu krijgen we het deksel op de neus." En dat is een probleem: gemiddeld gebruikt een Nederlander een kuub hout per jaar en dat hout moet ergens vandaan komen.
Meer of minder kappen
"Bosbouwers zitten met de handen in het haar", zegt boombioloog Frank Sterck van de Wageningen Universiteit. "We weten niet goed hoe je een productiebos het beste kunt beheren om ervoor te zorgen dat het voldoende hout blijft produceren." En daar komt de vraag hoe je dat doet in een steeds warmer en droger klimaat nog bovenop. Samen met promovendus Marleen Vos doet Sterck een groots opgezet onderzoek waarbij in verschillende stukken bos steeds meer of minder wordt gekapt. Daarna kijken ze hoe het bos daarop reageert.
De onderzoekers verwachten dat als je een kwart van de bomen kapt er voor de overblijvende bomen meer water en voedingsstoffen beschikbaar zal zijn. Maar als je teveel kapt drogen de bomen die blijven staan uit omdat er minder schaduw is en water daardoor sneller verdampt. Bovendien verwijder je met elke boom die je kapt en afvoert voedingsstoffen uit het bos waardoor de bodem steeds armer wordt.
Boswensen in kaart brengen
Je zou dit kunnen compenseren door een boom na de kap te schillen en de bast in het bos achter te laten. Marleen Vos heeft van een aantal bomen precies bepaald hoeveel voedingsstoffen er in welk onderdeel van de boom zitten. Daaruit bleek dat als je de bast laat liggen je flink wat voedingsstoffen kunt behouden, voor een Douglasspar bijvoorbeeld de helft van wat anders verloren zou gaan.
Het is volgens de onderzoekers van de Wageningen Universiteit daarom belangrijk om onze boswensen goed in kaart te brengen voor we in actie komen. Jan den Ouden: "Het bos heeft ons niet nodig, wij hebben het bos nodig. De vraag is ook niet, gaat het bos dood. Bos verdwijnt niet zomaar, maar zal doordat het warmer wordt en vaker langdurig droog is wel veranderen." Dit zou ertoe kunnen leiden dat we minder goed een beroep kunnen doen op ons eigen bos als we in de toekomst hout nodig hebben.
Dit artikel verscheen ook in de VPRO Gids.
De Kennis van Nu: De boom in is woensdag te zien op NPO 2 om 22.20 uur.
NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap
{articles "Opnieuw meer bosbranden, meestal veroorzaakt door de mens" id="26037" }
https://www.nporadio1.nl/wetenschap-techniek/28185-wat-willen-we-van-het-bosNatuurramp in Zuid Amerika: grootste moerasgebied van de wereld staat in brand (NPO Radio 1)
https://www.nporadio1.nl/images/2020/11/02_0c6812c0f3_pantanal-5379257_1920.jpg
In Zuid Amerika vindt op dit moment een natuurramp plaats. De Pantanal, het grootste moerasgebied van de wereld, staat al sinds juli in brand. 84% Van de vegetatie is verloren gegaan. "Een kwart van het gebied heeft in brand gestaan dit jaar", zegt zoetwaterecoloog Sarian Kosten in Vroege Vogels.
{prepr_video nid="7758047a-199e-4096-af00-513251c8bc6b" caption="Natuurramp in Zuid Amerika" image=""}
De Pantanal is een enorm groot gebied: het is ongeveer vijf keer zo groot als Nederland. "En een kwart van het gebied heeft in brand gestaan dit jaar", zegt Sarian Kosten, zoetwaterecoloog aan de Radboud Universiteit.
Reuze otters in een prachtig gebied
De Pantanal is een prachtig gebied, vertelt Kosten. Het is een 'wetlandgebied', wat inhoudt dat 80% van het gebied onder water staat tijdens de natte periode. "Het is één grote watermassa waarin bossen groeien en lagunes te vinden zijn. Het is echt één grote biodiversiteit hotspot", zegt Kosten.
Reuze otters, reuze gordeldieren, reuze toekans: ze leven allemaal in de Pantanal. Kosten heeft onderzoek gedaan naar de waterhyacint en zag allerlei dieren voorbij komen: "En de vogels, de geluiden: het was machtig mooi."
Groot gedeelte is privébezit
Voor een natte periode is er natuurlijk een droge periode. Op dit moment zitten we aan het eind van de droge periode. En in zo'n periode, dan is het ook echt heel droog, verzekert Kosten. "Het is een gebied van extremen", zegt de zoetwaterecoloog. Bovendien valt er de afgelopen jaren minder neerslag. "Dus er is minder water", vertelt Kosten. "Het is altijd al droog in de droge periode, dit jaar was het nog droger en er zijn heel veel branden aangestoken."
Het grootste gedeelte van de Pantanal is privébezit. "Er zijn maar een paar reservaten", vertelt Kosten. De boeren die daar zitten mogen hun land voornamelijk voor veeteelt gebruiken. Van oudsher steken de boeren aan het einde van de droge periode kleine stukken van hun land in de fik om zo het gras te verbranden en parasieten te doden. Als het dan weer gaat regenen, hebben ze in het volgende droogseizoen goede bodemkwaliteit en nieuw gras waar het vee weer op kan grazen.
{articles "Zoutwinning onder Waddenzee is in strijd met vergunning" id="27422" }
{articles "Fruitteelt in gevaar door bruingemarmerde stinkwants" id="27411" }
De boel in brand
Kosten: "Er zijn een boel nieuwe mensen het gebied in gemigreerd die niet goed weten hoe het systeem werkt. Plus, er zijn grote boeren die gebruik hebben gemaakt van de droogte en de politieke situatie, waarbij heel weinig gehandhaafd wordt. Dus ze hebben grote stukken in brand gestoken, waarbij ook het bosgebied dat op hun grond ligt, afbrandt." Op die manier kunnen ze volgend jaar hun activiteiten wat meer de ruimte geven.
De inheemse bevolking die al jaren woont in de Pantanal, weet precies hoe ze kleine delen in brand moet steken en wanneer ze dat moeten doen. "En nu is het op veel grotere schaal gebeurd", zegt Kosten, "waarschijnlijk door een paar hele grote boeren."
De graslanden en moerassen groeien relatief snel terug in het regenseizoen. Maar, het herstel van de bossen kan tientallen jaren duren. Dieren raken hun leefomgeving kwijt en komen er bovendien gehavend uit.
{prepr_audio nid="6c99a69c-79b8-4be0-b57a-b481463379b5" caption="Natuurramp in Zuid Amerika" }
Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.
Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.
{articles "Dolf Jansen: 'Ik pleit voor voortgaand verzet tegen landbouwlobby'" id="27401" }
{articles "EU-akkoord hervorming landbouwsubsidies gaat niet ver genoeg" id="27292" }
https://www.nporadio1.nl/natuur-milieu/27450-natuurramp-in-zuid-amerika-grootste-moerasgebied-van-de-wereld-staat-in-brand