De branden in de Amazone: schuld en boete (Elsevier)

Zo lang we te maken hebben met nationale soevereiniteit zullen er ingewikkelde problemen blijven bestaan, schrijft Philip van Tijn.

En toen was er ineens het brandende Amazonewoud. In het gebied van de Amazone woed(d)en 73.000 branden (volgens andere bronnen 40.000) en de wereld raakte in rep en roer.

Het is ook een nauwelijks voorstelbaar aantal: als je dit zou uitzetten op Nederlandse schaal, zou het betekenen dat op elke vierkante kilometer twee bos-branden zouden woeden! Als er tenminste zoveel bos zou zijn, want dat hebben we in de loop der eeuwen gekapt en mede daardoor is Nederland nu een welvarend land.

Lees ook de column van Arendo Joustra: Welke natuur willen we behouden?

https://cdn.prod.elseone.nl/uploads/2018/11/Blog-Philip-van-Tijn.jpg

Philip van Tijn

Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks op zondag een blog over de actualiteit.

Maar alles is daar in Brazilië en Zuid-Amerika onvoorstelbaar groot. Het land is vrijwel even groot als heel Europa (dus inclusief Rusland tot de Oeral). De rivier Amazone is 6000 kilometer lang, dat is driemaal Amsterdam-Moskou en het Amazoneregenwoud is 5.5 miljoen vierkante kilometer, dat is ongeveer honderden-vijftig keer Nederland.

Daarbij moet worden vermeld dat rivier en woud zich ook uitstrekken tot andere landen dan Brazilië. Het zijn allemaal megagetallen en het laat weer eens zien hoe klein dat Europa van ons is.

Eerst de relativering. Op hetzelfde moment woedden enorme bosbranden in Afrika en Azië, naar verluidt alleen al in Angola meer dan in Brazilië. Ik kan het niet controleren; het is allemaal nauwelijks te bevatten. Robbert de Witt schreef deze week in EW dat het aantal branden in Brazilië dit jaar 80% hoger ligt dan vorig jaar, maar dat er in 2005 volgens satellietbeelden 150.000 branden waren te zien.

2019 lijkt eeuwen later dan 1999

Waarom is dit in 2019 ineens ook figuurlijk hot news dat de media beheerst? In de eerste plaats natuurlijk, omdat dit geldt alles waar de k van klimaat in zit. Ik taxeer dat in 2005 het woord ‘klimaat’ alleen voorkwam op de pagina van de weersverwachting en de begrippen ‘klimaatneutraal’ en ‘klimaatbeleid’ komen in mijn Grote Van Dale van 1999 nog niet voor en ‘klimaatschommeling’ wordt omschreven als kleine, periodieke verandering in het klimaat. Ik heb het hier niet over de prehistorie maar over 20 jaar geleden.

Een tweede reden is dat de G7 net bijeen was. Daar gebeurde weinig, want de G7 is niet meer wat-ie geweest is en gastheer was Macron, voor wie datzelfde geldt. De Franse president, niet vies van effectbejag, kon zich profileren door zijn Braziliaanse ambtgenoot Bolsonaro op te roepen iets aan die branden te doen. Ook zegde de G7 het formidabele bedrag van € 20 miljoen toe als steun aan de bestrijding van de branden – dat bedrag zal ongeveer overeenkomen met een paar seconden G7-product.

En een derde reden was, denk ik, dat het 16-jarige klimaatmeisje Greta Thunberg bezig was met haar klimaatneutrale overtocht over de Atlantische Oceaan, omdat ze binnenkort de Verenigde Naties zal toespreken.

Per kerende post of tweet weigerde Bolsonaro de hulp, als niet eerst excuses kwamen voor de beledigingen aan het adres van Brazilië. Ook wees zijn woordvoerder er fijntjes op dat Macron niet eens in staat is om brand in zijn beroemdste kathedraal te voorkomen. Voor Merkel had Bolsonaro het advies te gaan werken aan de her-bebossing van Duitsland.

– A message to Brazil and the world on the Brazilian Amazon and the disinformation campaign built against our nation's sovereignty.

– Uma mensagem para o Brasil e para o mundo sobre a nossa Amazônia e a campanha de desinformação fabricada contra nossa soberania nacional. (1/2) pic.twitter.com/yt9Ahkx2UJ

— Jair M. Bolsonaro (@jairbolsonaro) August 24, 2019

Nationale soevereiniteit is een gegeven, leuk of niet

Zoals zo vaak heeft iedereen een beetje gelijk. Ja, het Amazonewoud is van groot belang voor het ecologisch evenwicht van onze aarde, maar dat is iets anders dan ‘de longen van de aarde’ zoals Macron zegt. En ook geldt hetzelfde voor de gigantische bossen in andere delen van de wereld, zoals Siberië, waar tegelijkertijd enorme branden woed(d)en. En ja, Brazilië lijkt weinig te doen aan het ontstaan van die branden, vaak door brandstichting om landbouwgebied te creëren. Maar dat heeft Europa inderdaad eeuwenlang gedaan en bovendien is dat landbouwgebied vooral bestemd om producten voort te brengen voor de bevolking van de G7 en andere welvarende landen.

Schuld en boete is dus een onontwarbare kluwen, waarin ook sentimenten niet ontbreken, zoals de aantijging van ‘neokolonialisme’ aan het adres van de Westerse wereld.

Zo lang we te maken hebben met nationale soevereiniteit binnen die ene wereld van ons, zullen deze ingewikkelde problemen bestaan. Maar de EU laat zien dat het inleveren van een essentieel deel van die soevereiniteit ook zijn bezwaren heeft. Zoals de vluchtelingenstroom laat zien dat de negatieve effecten van die gekoesterde soevereiniteit uiteindelijk veelal toch op het bordje van de Westerse wereld komen.

The post De branden in de Amazone: schuld en boete appeared first on Elsevierweekblad.nl.

https://www.elsevierweekblad.nl/opinie/opinie/2019/09/de-branden-in-de-amazone-schuld-en-boete-705841/

Reacties op het artikel ‘Bekijk opwarming positief’ (Elsevier)

Veel lezers reageerden op het artikel Bekijk opwarming positief. Hierbij één van de reacties en een compilatie van enkele andere.

Klimaat

Als twee emeritus hoogleraren klimaatwetenschappen een artikel zouden publiceren over de relatie tussen hiv en aids, zegt hun professortitel niets. Als ze zich het onderwerp eigen zouden maken, kan het een goed artikel zijn. Maar het zou ook de plank flink kunnen misslaan, ook al waren ze ooit nog zo goed in hun eigen vakgebied.

Dat is het geval bij Dick Thoenes en Guus Berkhout. In hun omslagartikel ‘Bekijk opwarming positief. Weg met doemscenario’s’ (13 oktober, pagina 16) geven deze emeritus hoogleraren er blijk van weinig kennis te hebben van het klimaatsysteem.

Een van de twee emeriti (Berkhout) is lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). De KNAW bracht jaren geleden al een publicatie over klimaatverandering uit, die laat zien dat de mens klimaatverandering veroorzaakt en hoe: door de concentraties broeikasgassen in de atmosfeer sterk te verhogen, vooral door verbranding van fossiele brandstoffen, waarbij veel CO2 vrijkomt.

Sindsdien is het bewijs dat de rol van de mens overheersend is in de opwarming van de aarde alleen maar sterker geworden. Natuurlijke factoren, zoals verminderde zonneactiviteit, zouden anders juist voor afkoeling hebben gezorgd. Met klassieke natuurkunde zoals die op de middelbare school wordt onderwezen, is dit mechanisme prima te begrijpen.

Maar Thoenes en Berkhout hebben hier kennelijk geen boodschap aan. Ze hebben een eigen verhaal uitgedacht dat kant noch wal raakt. CO2 kan de oorzaak niet zijn, zo redeneren de auteurs, want de CO2-concentratie is overal ter wereld ongeveer gelijk en toch loopt de temperatuur in klimaatzones wijd uiteen.

Dat is een drogredenering: je kunt verschillen tussen klimaatzones niet als ‘bewijs’ aanvoeren dat CO2 geen invloed heeft op het klimaat. Het is basiskennis dat klimaatzones hoofdzakelijk verschillen doordat de zoninstraling op verschillende breedtegraden en in de seizoenen uiteenloopt. Wereldwijd is het vooral de stijging van het CO2-gehalte in de atmosfeer die zorgt voor een opwarmend effect, over alle klimaatzones heen.

Of neem de redenering die zo’n beetje de kern van hun betoog vormt: het klimaat veranderde altijd al, ook toen er nog geen mensen waren, dus kan het ook nu de mens niet zijn.

Tja, bosbranden waren er ook al voordat er mensen waren, dus de mens kan niet verantwoordelijk zijn voor de actuele bosbranden. Non sequitur, heet deze drogreden: het volgt er niet uit. Juist door eerdere mondiale klimaatveranderingen te bestuderen, is gebleken dat drie factoren een hoofdrol spelen: zoninstraling, reflectie van de inkomende straling (albedo) en het gehalte broeikasgassen in de atmosfeer dat reguleert hoeveel energie de aarde weer uitstraalt.

De CO2-concentratie speelde bij grote klimaatveranderingen in het verleden vaak een sleutelrol. Net als nu. Met als verschil dat de CO2-concentratie momenteel in een ongekend hoog tempo toeneemt en dat menselijke activiteiten er de oorzaak van zijn.

Er zouden vele pagina’s nodig zijn om alle onjuistheden en drogredeneringen in het artikel te ontmantelen. Maar het punt is duidelijk: de auteurs hanteren redeneringen die elke wetenschappelijke grond missen en ze gebruiken hun titels en KNAW-lidmaatschap om zich gezag aan te meten op een vakgebied waarvan ze overduidelijk geen kaas hebben gegeten. Zo verspreiden ze misinformatie die het maatschappelijk debat schaadt.

Dr. Dim Coumou, dr. Ko van Huissteden (Vrije Universiteit Amsterdam), dr. Peter Kuipers Munneke (Universiteit Utrecht), dr. Leo Meyer (v/m projectleider syntheserapport IPCC), dr. Geert Jan van Oldenborgh (KNMI), dr. ir. Ernst Schrama (TU Delft), ir. Bart Strengers (Planbureau voor de Leefomgeving), dr. Jan Wuite (ENVEO) – allen klimaatonderzoekers – en ir. Jan Paul van Soest (De Gemeynt, auteur van het boek De Twijfelbrigade).

Klimaat (2)

Naast bovenstaande brief kwamen nog veel meer reacties binnen. Hieronder een compilatie:

‘Goed om af en toe ook een onderbouwd standpunt te lezen naast al het geschreeuw over doemscenario’s door milieuactivisten en politici,’ schrijft H.J. van den Berg uit Loenersloot. ‘Maar ik haakte even af bij de conclusie dat menselijk handelen geen significant effect kan hebben op verandering van het klimaat.

‘Uit metingen van CO2-concentraties in ijsmonsters uit diverse geologische perioden en spectrometrie van buiten de dampkring concludeert NASA dat de CO2-concentratie in de atmosfeer eeuwenlang vrijwel constant 275 parts per million (ppm) is geweest, maar sinds 1900 (kort na het begin van de Industriële Revolutie) ineens is toegenomen tot boven 400 ppm nu.

‘In diezelfde periode is vanuit de ruimte ook waargenomen dat het ijs op de polen in toenemend tempo smelt. Verder is vastgesteld dat weersverschijnselen, zoals orkanen, heviger zijn geworden. Dit wijst op een hogere water- en luchttemperatuur, waardoor meer convectie kan ontstaan (de lucht kan meer vocht uit zee opnemen).

‘De vaststelling door de schrijvers dat er diverse invloeden zijn die het klimaat beïnvloeden – zoals zonneactiviteit – deel ik, maar tegelijkertijd lijkt het me toch verstandig om ons serieus zorgen te maken over ons energiegebruik en te investeren in onderzoek naar bruikbare alternatieven. In paniek alle huishoudens van het aardgas afsluiten, maakt het probleem erger en lost niets op. Voor het terugdringen van de opwarming van de aarde is een koel hoofd ideaal.’

‘Mijn complimenten voor het artikel “Bekijk opwarming positief. Weg met doemscenario’s”. Verhelderend, nuchter en begrijpelijk,’ schrijft Robert Milders uit Voorschoten. ‘Nederland, oftewel politiek Den Haag, streeft er met zijn voornemens en streefdata duidelijk naar om in Europa het slimste en braafste jongetje van de klas te zijn. Naar mijn stellige mening is een integrale Europese aanpak de enige juiste. Dit mede omdat in omringende landen pas nu wordt overgegaan op gasverwarming, die wij nu vaarwel zouden moeten zeggen.
‘Dat er met name op het gebied van milieuvervuiling actie nodig is, is duidelijk. Maar de angst die er bij velen heerst over de ambities van Ed Nijpels en Diederik Samsom en hun klimaattafels is begrijpelijk. Niet in de laatste plaats met betrekking tot de kosten voor de burger.’

‘Maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, kosten ruim 150 euro per gezin. Ja, het was een mooie tijd toen we gratis gas uit de grond konden halen. Nu we de geleden schade in Groningen moeten betalen, is het niet meer gratis. De gaskraan moet over twaalf jaar tijd dicht,’ schrijft Johan Edens uit Wageningen. ‘Meer energie importeren maakt ons nog afhankelijker van de Russische president Vladimir Poetin en de Saudische kroonprins Mohamed bin Salman.

‘Zolang we bij Rusland en Saudi-Arabië aan het infuus liggen, zijn we chantabel. Beide landen doen wat ze willen, geen land durft hiertegen echt op te treden.
‘Bovendien groeit de vraag naar energie sneller dan het aanbod. Dat gaan we merken aan de pomp. Het gaat ons dus meer dan € 150 per jaar kosten. Het is dan beter om geld te investeren in de productie van (duurzame) energie in Nederland.’

A.F. Muller uit Apeldoorn schrijft: ‘In het artikel wordt gesteld dat de meeste CO2 in een natuurkundig bepaalde verhouding door het oceaanwater wordt opgenomen. Niet vermeld wordt dat de oceaan daarvoor rustig een paar honderd jaar de tijd neemt. Het is ook niet in overeenstemming met de waargenomen enorme variaties in CO2-gehalte in de atmosfeer. Intussen kunnen er vele onomkeerbare veranderingen plaatsvinden, zoals: een hogere temperatuur, ruiger klimaat, smeltend ijs, stijgende zeespiegel, ontdooiend permafrost en minder weerkaatsing van zonnestraling.’

‘Alsof Nederland het klimaat kan redden door op elektrische energie van windmolens en zonnecellen over te schakelen. Een glunderend bedrijfsleven heeft een nieuwe goudmijn gevonden in het opzadelen van burgers met een complexe technische installatie, zonder zich te bekommeren om het gebrek aan kennis, ervaring en gekwalificeerd personeel,’ meent C. van de Wolf uit Lemmer.

‘Wat een geweldig leesbaar en verhelderend verhaal,’ reageert A. Mantingh uit Oegstgeest. ‘Het legt een bom onder het bizarre Klimaatakkoord in een hopeloos verdeelde wereld waarin de angstzaaiers helaas de boventoon voeren. Berkhout en Thoenes reiken ook nog eens in klinkklare taal de oplossingen aan. Kortom, hulde.’

‘Alle door de auteurs naar voren gebrachte argumenten wekken de indruk dat ze wetenschappelijk goed zijn onderbouwd,’ schrijft J. Goudswaard uit Vlissingen. ‘Helaas geldt dat niet voor hun bewering dat de CO2-verhouding tussen water (oceanen) en lucht/atmosfeer 50:1 is. Dit is een broodje-aap-redenering gebaseerd op laboratoriumstudies.

‘De juiste verhoudingen zijn: 26 procent in water, 28 procent in planten/bomen en 46 procent in de atmosfeer (uit onderzoek van de University of California in San Diego).

‘Jammer dat dit deel van zo’n fraai artikel kan worden gebruikt om alle wel juiste argumenten gedeeltelijk onderuit te kunnen halen.’

Tjeerd Kuiper uit Veere schrijft: ‘Het in kaart brengen van de gevolgen van de opwarming van de aarde, zoals stijging van de zeespiegel, verzuring van de oceanen en extreem weer, is geen doemdenken maar een zinvolle risicoanalyse. Daaruit volgt de noodzaak om tot actie over te gaan aan de hand van een breed gedragen beleid. Bijvoorbeeld een effectief langetermijnbeleid om de bevolking van Nederland te reduceren tot 12 miljoen inwoners. Dat vermindert evenredig de CO2-uitstoot.’

‘Het omslagartikel van Guus Berkhout en Dick Thoenes belooft een “nieuwe klimaatvisie die gebaseerd is op bredere kennis”. Het resultaat is een herhaling van de opvattingen van de klimaatsceptici,’ schrijft P. Miedema uit Wageningen. ‘Alleen nieuw is dat men toegeeft dat er opwarming plaatsvindt. Maar dat die wordt veroorzaakt door een toename van het CO2-gehalte wordt glashard ontkend.

‘CO2 kan niet de oorzaak zijn, want op aarde zijn verschillende klimaten terwijl het CO2-gehalte overal hetzelfde is. Het staat er echt! Hiermee is de kwaliteit van het betoog voldoende gekarakteriseerd.

‘Toch nog even een punt uit de rest van het verhaal. De auteurs memoreren dat het CO2-gehalte van de atmosfeer miljoenen jaren geleden vele malen hoger was dan nu. Maar ze schrijven er niet bij dat het zeeniveau toen tientallen meters hoger was. Kortom, bekijk het positief door het weglaten van kennis.’

‘De hoogleraren Berkhout en Thoenes slaan de spijker op de kop,’ schrijft Peter de Dreu uit Driewegen. ‘Al 4,3 miljard jaar is er sprake van klimaatverandering waarin een bepaalde golfbeweging te herkennen is. Voorafgaand aan een koude periode is er sprake van een uiterst warme periode die kennelijk momenteel gaande is. Geen paniek dus, en dus ook geen domme reacties als die van klimaatpanels en organisaties die zich daarmee bezighouden.

‘Het IPCC is politiek gestuurd en dus kun je vraagtekens plaatsen bij de uitkomsten van hun onderzoeken. CO2-emissies zijn voor het merendeel het gevolg van klimaatverandering, niet de oorzaak, zoals Berkhout en Thoenes terecht aangeven. Het belangrijkste broeikasgas in de atmosfeer is waterdamp (94 procent), terwijl CO2 slechts voor 4 procent deel uitmaakt van de broeikasgassen.’

‘Het positieve van het artikel “Bekijk opwarming positief. Weg met doemscenario’s” is dat het ons niet alleen heeft verlost van het gedram over het tegenhouden van de opwarming door het inkrimpen van CO2-uitstoot, maar dat het ook tot een opening heeft geleid voor andere invalshoeken die voorheen onder de pet werden gehouden,’ schrijft Babette Klecker uit Amsterdam.

‘Zo las ik recent een interessant artikel over een nieuwe kijk op kernenergie. En een artikel over de sof na de peperdure Energiewende in Duitsland, zonder enig effect op het klimaat.

‘Steeds meer twijfelaars komen aan het woord en manen om te investeren in oplossingen voor problemen die zijn ontstaan door een natuurlijke verandering van het klimaat.’

The post Reacties op het artikel ‘Bekijk opwarming positief’ appeared first on Elsevierweekblad.nl.

https://www.elsevierweekblad.nl/opinie/achtergrond/2018/11/reacties-op-het-artikel-bekijk-opwarming-positief-654441/