Categorie: artikel

Geplaatst op

Etymologica: wâld en woud (Neerlandistiek)

In de NRC van 15 november 2023 stond een artikel waarin het ‘woud’ centraal stond. Het woord woud roept bij mij altijd wat geheimzinnigs, onheilspellends op, zeker in de samenstelling oerwoud. Een ‘gewoon’ woud bestaat uit grote zware bomen, zogenaamde woudreuzen, is moeilijk doordringbaar en toen ik klein was huisden er bovendien rovers en mysterieuze kabouters. Later vertelde men mij de verhalen van grote heilige bomen die moedig waren geveld door zendelingen als Willibrord en Bonifatius. Het heidense woud werd geseculariseerd tot bos. Later droomde ik soms zelfs nog een woudloper te zijn, in de uitgestrekte wouden van Amerika. Ja, een woud, dat was wat.

Ik kende vroeger in mijn omgeving trouwens één woud, dat was Oranjewoud en anders dan de naam suggereert, was daar niet alleen bos te vinden, maar ook een mooie ouderwetse speeltuin (die geofferd is voor een parkeerplaats).

Het aantal nederzettingsnamen met wâld (officieel soms woud, zoals bij It Wâld) is in Fryslân vrij groot. Jaap Kalma schreef in 1949 in Fryske Plaknammen (deel 2, 97-105) een artikel: ‘Wâlden en bosken in Fryslân’. Hij telde zo’n 50 dorps- en buurschapsnamen en concludeerde dat een wâld geen bos is. Verder sloot hij zich min of meer aan bij Beekman (Nederlandse aardrijkskundige namen, 1938, 13-18) dat “wout in de middeleeuwen op het veen groeiende bossen (waren) van akkermaalshout, hoofdzakelijk elzen, wilgen en berken”. Kalma stencilde (zo was dat in die tijd) ook het onderstaande kaartje. De zwarte stippen verwijzen naar nederzettingsnamen met wâld, woud, woold of wold (al dan niet gespeld met een slot-e).

Wie in woordenboeken zoekt naar de betekenis van woud vindt ‘zeer uitgestrekt bos’ (Van Dale, Hedendaags Nederlands, 2002). Het WNT, 26 (1993) 2364, heeft als eerste betekenis ‘vrij groot, met opgaande bomen (en struiken e.d.) begroeid gebied’. Het woord bos (oorspronkelijk ‘struik’) zou geleidelijk gewoner zijn geworden om een geografisch landschapselement met veel bomen aan te duiden. Het vertaalwoordenboek Nederlands- Fries (1985) geeft als vertaling van woud “wâld” met het lidwoord “it” en ook de meervoudsvorm wâlden. Die meervoudsvorm is een toponiem (al wordt dat niet expliciet vermeld): de Fryske Wâlden is een bekende streekaanduiding voor zandstreken in de Zuidoosthoek.

Het WFT 25 (2011) 54, geeft van “wâld” onder 1 de vertaling “woud” met daarbij “uitgestrekt gebied, begroeid met bomen en struiken”(met wel een meervoud). Verder haalt men o.a. het Friesch Woordenboek (1911) van Waling Dijkstra aan. Onder 2 noemt men alleen de meervoudsvorm (weer toponiemen). Uit een citaat van Oepke Santema (1939) blijkt dat hem “lyts, leechbeamte” voor ogen stond en dat “wâld” dus iets anders was dan “woud”. Het Frysk Hânwurdboek (2008) geeft als omschrijving “grut gebiet, ticht begroeid mei beammen en strewellen”. Het meervoud vormt, terecht denk ik, een apart lemma.

Al sinds de 19de eeuw, overheerst de opvatting dat aanduidingen en namen met wâld (op kaarten meestal woud of wold) naar bosrijke streken verwezen. De naam Fryske Wâlden was wat dat betreft beeldbepalend. Waling Dijkstra wist wel dat ook in de veengebieden namen met wâld voorkwamen: de Lege Wâlden (of Neare Wâlden) en de Igewâlden waren hem bekend; mogelijk dacht Dijkstra dat die streken een deel hadden uitgemaakt van een groot “woud”. De opvatting van oudere historici dat enkele meren (Fluezen, Tsjûkemar) waren ontstaan door grote bosbranden speelde vast een grote rol. En in het veen bij het turfgraven gevonden grote boomstammen vormden ook een ‘bewijs’.

Joast Halbertsma wees er in de 19de eeuw al op dat wâld niet met ‘oerwoud’ te maken had, maar dat het daarbij vooral om moerassige broek- en graslanden ging. In zo’n nat veenlandschap ontstaan immers gemakkelijk hazelaars, wilgen en elzen.

Bewoners van het gebied zullen dit met struikgewas en wat bomen begroeid open landschap als wâld hebben aangeduid. Ze gebruikten die wâlden als agrarische grond om vee te weiden en vooral om in de zomer hooi te winnen. Dat blijkt uit veldnamen. Bijvoorbeeld uit de 16de eeuw woldmae(r)den (Augustinusga; Buitenpost; Drogeham; Opeinde); waldwarren (Oudega Sm); woldfelde (Koudum). Nog bekend in de 20ste eeuw zijn: Wâldskar (Aldeboarn, ook al in de 16de eeuw); (Achter de) Woud warren (Uitwellingerga); Wâldfinnen (Boornzwaag) enz.

Uit het grote aantal streek- en nederzettingsnamen met wâld /woud(e) blijkt dat deze aanduiding in Fryslân nagenoeg uitsluitend bekend was in veenstreken en dat de ermee benoemde nederzettingen (dorpen en buurschappen) relatief jong zijn. Ze komen op één uitzondering na (Imisuualde, 9de eeuw) – Eemswoude niet ver van Bolsward – pas vanaf de 11de eeuw voor. Bedoelde nederzettingen zijn verder vaak ontstaan door migratie van ondernemende boeren vanuit dorpen die (noordelijker) op de klei lagen. De leeftijd van deze dorpen en buurschappen met een ‘wâldnaam’ is trouwens ook zichtbaar aan de verkaveling van de streek. Die is opstrekkend, zoals steeds in de veengebieden. Westelijk in Fryslân vinden we meer namen met wâlde (bijvoorbeeld Ferwâlde), meer naar het oosten zien we vaker wâld (bijvoorbeeld Earnewâld). Dat is een klein dialectologisch onderscheid dat in de Standaardnederlandse varianten vaak buiten beschouwing blijft.

Etymologisch lijkt het goed mogelijk het Friese wâld, en wellicht ook woud, aan te laten sluiten bij Oudnoors völlr ‘onontgonnen gebied, grasland’ (Etymologisch woordenboek van het Nederlands, Amsterdam, s.a., deel 4, 639).

Woordenboeken zouden wellicht meer aandacht moeten besteden aan toponiemen. Betekenisontwikkelingen worden er vaak door verduidelijkt. Zoals bij wâld en woud.

https://neerlandistiek.nl/2023/11/etymologica-wald-en-woud/
Geplaatst op

Tsunami van olijfboomdiefstal overspoelt Middellandse Zeegebied (ThePostOnline)

Olijven

SPATA, Griekenland (AP) – In een olijfgaard aan de rand van Athene duwt kweker Konstantinos Markou de scheuten van nieuwe aanwas opzij om de stronk van een boom te onthullen. Het is een ongeveer 150 jaar oud exemplaar, zegt hij, dat een van de 15 bomen was die op het land van zijn buurman waren omgehakt door dieven die er geld van wilden maken.

De stijgende prijzen van olijfolie, deels veroorzaakt door twee jaar droogte in Spanje, hebben criminelen in het Middellandse Zeegebied kansen geboden. Inbraken in pakhuizen, het verdunnen van eersteklas olie met inferieure producten en het vervalsen van verzendingsgegevens komen steeds vaker voor in de kernlanden van de olijventeelt in Griekenland, Spanje en Italië.

En misschien nog wel het ergste: bendes die kettingzagen gebruiken om zwaar beladen takken en zelfs hele bomen te stelen uit onbewaakte boomgaarden.

“De olijvenrovers kunnen soms meer olie produceren dan de eigenaren zelf – serieus,” zei Markou, voordat hij ‘s avonds op pad ging om in zijn eigen boomgaard te patrouilleren.

Nog minder opbrengst

De misdaden betekenen minder olijven voor de telers die al te kampen hebben met hoge productiekosten en de klimaatverandering die heeft geleid tot warmere winters, grote overstromingen en meer intense bosbranden.

In de Italiaanse zuidelijke regio Puglia pleiten telers bij de politie voor de oprichting van een landbouwafdeling. Griekse boeren willen een landelijke politieafdeling terug die in 2010 werd opgeheven. In Spanje heeft een bedrijf traceerapparaten ontwikkeld die eruit zien als olijven om te proberen dieven te vangen.

Eeuwenoude familiebedrijven

De olijfgaarden buiten Athene maken deel uit van een traditie die teruggaat tot de oudheid, op vlaktes die nu de internationale luchthaven van de stad omringen. Sommige bomen zijn eeuwen oud.

De meeste diefstallen betreffen takken. Als een hele boom is omgehakt, hakken de dieven hem meestal in stukken en laden ze de stukken in een pick-up. Ze verkopen het hout aan houtzagerijen of brandhoutverkopers en brengen de olijven naar een oliemolen.

“De rovers zoeken zwaar beladen takken en hakken die af,” zegt Neilos Papachristou, die een olijfmolen en nabijgelegen boomgaard runt in een familiebedrijf van de vierde generatie. “Ze stelen dus niet alleen onze olijven, maar ze brengen de boom ook ernstige schade toe. Het duurt 4-5 jaar voordat hij weer normaal is.”

De diefstallen dwingen sommige telers om vroeg te oogsten, wat betekent dat ze een lagere opbrengst moeten accepteren om schade aan hun bomen op de lange termijn te voorkomen.

‘Verschrikkelijke situatie’

Dat geldt ook voor Christos Bekas, een van de boeren bij Papachristou’s fabriek die hun oogst in roestvrijstalen laadbakken dumpten, zakken losknoopten en hoge rieten manden achterop hun pick-up omkieperden.

Bekas, die 5000 olijfbomen bezit, werd herhaaldelijk overvallen door dieven voordat hij besloot vroeg te oogsten. Daardoor zijn er meer dan tweeënhalf keer zoveel olijven in gewicht nodig geweest om een kilo olie te produceren als vorig jaar, zei hij.

“En dit alles nadat we nachtenlang onze velden hebben bewaakt,” zei hij. “De situatie is verschrikkelijk.”

Na tientallen jaren van groei is de wereldwijde olijfoliemarkt verstoord door een bijna twee jaar durende droogte in Spanje, dat normaal gesproken goed is voor ongeveer 40% van het wereldaanbod. Verwacht wordt dat de wereldwijde productie dit oogstjaar zal dalen van 3,4 miljoen ton een jaar eerder tot 2,5 miljoen ton.

De referentieprijzen in Spanje, Griekenland en Italië voor extra olijfolie van de eerste persing bereikten 9 euro in september, meer dan een verdrievoudiging ten opzichte van het niveau in 2019.

Dat vertaalt zich in hogere prijzen voor consumenten. In Griekenland sprong een 1-literfles extra vierge olie van 8 tot 9 dollar vorig jaar naar maar liefst 15 dollar dit jaar.

Dieven steeds brutaler

De Spaanse politie zei in oktober dat ze de afgelopen weken 91 ton gestolen olijven hadden teruggevonden. In februari werden zes mensen gearresteerd in Zuid-Griekenland voor de diefstal van 8 ton olijfolie tijdens een reeks inbraken in pakhuizen gedurende meerdere weken.

Boeren rond de zuidwestelijke havenstad Bari in Italië zeggen dat dieven steeds brutaler zijn geworden en tractoren en dure apparatuur stelen samen met olijven.

De regionale landbouwvereniging heeft een oproep gedaan voor hulp van de politie na berichten dat vorige maand bij één incident 100 olijfbomen zijn vernield of ernstig beschadigd.

Gennaro Sicolo, de leider van de vereniging, noemde de economische schade “enorm” en zei dat “boeren beschermd moeten worden”.

“Dit is een misdaad”, zei Markou, de Griekse teler, over de bomenkap. “Je doodt hier je eigen geschiedenis.”

Tsunami van olijfboomdiefstal overspoelt Middellandse Zeegebied

https://tpo.nl/2023/11/08/tsunami-van-olijfboomdiefstal-overspoelt-middellandse-zeegebied/
Geplaatst op

Je elektrische auto als mobiele stroomcentrale: bidirectioneel opladen (ThePostOnline)

Ford F150 Lightning

(Bloomberg, 3 november 2023) – Als je van plan bent om in 2024 een elektrische auto te kopen, wil je de prijs, actieradius en oplaadsnelheid van de modellen vergelijken. Maar je moet je ook afvragen of de auto in staat is om in geval van nood je huis van energie te voorzien.

Een groeiend aantal Electric Vehicles (EV’s) op de markt kan de aanzienlijke energie in hun accu’s gebruiken om het licht te laten branden tijdens een stroomstoring en om je energierekening te verlagen wanneer de tarieven stijgen.

Bidirectionele oplaadmogelijkheid

Deze “bidirectionele oplaadmogelijkheid” belooft elektrische voertuigen ook te veranderen in een belangrijke energiebron voor nutsbedrijven die worstelen met de balans tussen hernieuwbare energieproductie en door het klimaat veroorzaakte stroomstoringen.

Naarmate de verkoop van EV’s toeneemt, kunnen nutsbedrijven accu’s samenvoegen tot virtuele energiecentrales om te voorkomen dat fossiele energiecentrales moeten worden opgestart wanneer de vraag piekt.

126 gigawattuur

De 2,1 miljoen elektrische voertuigen die nu rondrijden in de VS beschikken over een geschatte 126 gigawattuur aan batterijopslag, volgens een paper dat in september werd gepubliceerd door de non-profit Smart Electric Power Alliance (SEPA). Dat is vijf keer zoveel als de hoeveelheid batterijopslag die momenteel is aangesloten op het elektriciteitsnet.

“De behoefte aan noodstroom en veerkracht wordt steeds belangrijker naarmate we meer extreme weersomstandigheden en netwerkuitval zien in verschillende gebieden in de VS”, zegt Garrett Fitzgerald, senior directeur bij SEPA. Californië wordt bijvoorbeeld regelmatig getroffen door stroomuitval als gevolg van bosbranden en hittegolven.

Een kwart van de verkoop van nieuwe auto’s in de staat is nu elektrisch en EV’s zijn goed voor meer dan 40% van de verkoop in sommige postcodes in de Bay Area.

F-150 Lightning pick-up

Toen Ford in 2022 zijn elektrische F-150 Lightning pick-up op de markt bracht, prees de autofabrikant het 131 kilowattuur accupakket van de truck aan. Daarmee kan een woning dagenlang van stroom worden voorzien met de installatie van een bidirectionele lader en een energiebeheersysteem voor thuis. Een Tesla Powerwall thuisbatterij genereert daarentegen 13,5 kWh.

“Het zijn in feite 10 stationaire accu-opslagunits op één vrachtwagen”, zegt Ryan O’Gorman, energy services business strategy lead bij Ford. Omdat steeds meer mensen thuis werken, kunnen autobezitters met bidirectioneel opladen ook profiteren van een duur bedrijfsmiddel dat anders ongebruikt op hun oprit zou staan, voegt hij eraan toe.

De Loniq 5 van Hyundai en de EV6 van Kia zijn ook uitgerust met bidirectionele batterijen, net als de EV 9, de toekomstige full-size SUV van Kia. General Motors kondigde onlangs aan dat zijn nieuwe lijn Ultium-elektrische voertuigen bidirectioneel zal zijn. De Nissan Leaf is bidirectioneel en Rivian heeft gezegd dat zijn vrachtwagens en SUV’s zijn uitgerust voor bidirectioneel opladen.

Tesla

De olifant in de garage is Tesla. Het bedrijf, dat 61% van de elektrische voertuigen in de VS verkoopt, heeft eerder tweerichtingsladen afgewezen. Maar op de Investor Day in maart zei Tesla-directeur Drew Baglino dat hij verwacht dat de auto’s van het bedrijf binnen twee jaar geschikt zullen zijn voor bidirectioneel opladen.

“We hebben manieren gevonden om bidirectionaliteit te bieden en tegelijkertijd de kosten van de vermogenselektronica in het voertuig te verlagen”, zei Baglino.

Elon Musk leek echter nog steeds enigszins te twijfelen. “Ik denk niet dat veel mensen bidirectioneel opladen gaan gebruiken, tenzij je een Powerwall-hebt, want als je de stekker van je auto uit het stopcontact haalt, wordt je huis donker,” zei hij op de investeerdersbijeenkomst. Musk stond wel toe dat er “enige waarde is als aanvullende energiebron in de toekomst”.

Het kopen van een auto die geschikt is voor bidirectioneel laden is slechts de eerste stap om van je voertuig een rijdende energiecentrale te maken. Er zijn varianten van bidirectioneel opladen en de kosten en voordelen verschillen.

Vehicle-to-Load (V2L)

Met V2L kun je apparaten en gadgets van stroom voorzien door ze aan te sluiten op stopcontacten in het voertuig, bijvoorbeeld een koffiezetapparaat op de camping of elektronische apparaten tijdens een stroomstoring thuis.

De F-150 Lightning met uitgebreide actieradius is bijvoorbeeld een mobiele stekkerdoos met een 240-volt stopcontact in het bed van de truck en vier 120 volt stopcontacten, twee 120 volt stopcontacten in de cabine en nog eens vier in de voorste kofferbak.

Je hebt geen extra apparatuur nodig voor V2L, behalve misschien verlengsnoeren.

Voertuig naar huis (V2H)

Toen de ingenieurs van Kia in 2016 begonnen met het ontwerpen van de EV6, hadden ze hun ogen gericht op de uiteindelijke integratie van de auto in het huis. En vervolgens in het elektriciteitsnet zelf, volgens Steve Kosowski, manager voor langetermijnplanning en strategie bij Kia America.

“Ze zagen dat de behoefte aan energieopslag enorm zou toenemen naarmate netten over de hele wereld begonnen over te schakelen op meer en duurzamere energie,” zegt hij.

“Wind- en zonne-energie gaan echt hand in hand met opslag, en die auto die op je oprit staat zou daar een heel belangrijk onderdeel van zijn.”

De eerste stap is om de auto aan te sluiten op het elektrische systeem van een huis, zodat wanneer het elektriciteitsnet uitvalt, de auto automatisch back-up stroom gaat leveren. Dat vereist de installatie van een bidirectionele lader plus hardware en software om de energiestromen te beheren.

Als je een zonnepaneel op het dak hebt en een thuisbatterij, kan een systeem voor thuisintegratie ervoor zorgen dat de auto en de batterij overdag worden opgeladen met zonne-energie. ‘s Nachts of op andere momenten wanneer de energietarieven stijgen, kunnen de auto en de accu opgeslagen zonne-energie aan het huis leveren.

 

Artikel gaat verder na afbeelding.

Kia’s aankomende EV 9 kan in twee richtingen laden. Fotograaf: Hannah Elliott/Bloomberg.

 

“De meeste elektronen die in het verleden werden gegenereerd, werden gebruikt op het moment dat ze werden gegenereerd, zoals wanneer je een lichtschakelaar aanzet,” voegt O’Gorman van Ford toe.

“Nu, met elektrische voertuigen en opslag, heb je de mogelijkheid om dat elektron te nemen, het een tijdje vast te houden en het te gebruiken wanneer het waardevoller is.

Ultium Home Energy System

Maar wees gewaarschuwd: je betaalt momenteel een premie om V2H mogelijk te maken. Een lader en thuisintegratiesysteem voor de Ford F-150 Lightning kost bijvoorbeeld ongeveer 11.000 dollar als het wordt geïnstalleerd door Sunrun, de voorkeurspartner van Ford, volgens SEPA. De installatie van een conventionele lader kost ongeveer 2000 dollar.

Kia werkt samen met het Spaanse bedrijf Wallbox Chargers aan de ontwikkeling van een bidirectionele lader die naar verwachting in 2025 beschikbaar zal zijn. GM kondigde in juni een reeks producten voor thuisintegratie aan, waaronder het Ultium Home Energy System dat bestaat uit een lader, een energiebeheersysteem en een stationaire batterij.

De prijzen zijn nog niet bekendgemaakt en GM heeft niet gereageerd op interviewverzoeken.

Voertuig-naar-alles (V2X)

Sommige nutsbedrijven in de VS zijn proefprojecten gestart om te testen hoe elektrische voertuigen kunnen worden opgenomen in het elektriciteitsnet. In Californië wil Pacific Gas & Electric1000 EV-eigenaars inschrijven voor een twee jaar durend V2X-initiatief.

De eerste fase is aan de gang met eigenaren van F-150 Lightnings zodat PG&E het nut van de voertuigen kan evalueren voor het voeden van huizen en als back-up energiebron.

F-150 Lightning deelnemers moeten een bidirectionele lader en Sunrun’s thuisintegratiesysteem in hun huis installeren. Ze ontvangen 2500 dollar om deze kosten te dekken en tot 2175 dollar aan extra stimuleringsmaatregelen.

Eigenaren van andere bidirectionele EV’s komen in aanmerking zodra PG&E de voertuigen en andere oplaad- en energiebeheersystemen heeft gecontroleerd.

PG&E verwacht in 2024 te beginnen met het aansluiten van EV’s op het elektriciteitsnet. “We willen beter begrijpen hoe EV’s het elektriciteitsnet kunnen ondersteunen en duurzame energie beter kunnen integreren”, zegt Lydia Krefta, PG&E’s directeur voor transport van schone energie.

Het nutsbedrijf werkt momenteel aan een tariefstructuur om commerciële klanten te compenseren die elektriciteit van hun EV-wagenpark naar het net sturen.

Minimaliseren infrastructuur

Met tientallen miljoenen EV’s die naar verwachting de komende jaren de weg op zullen gaan, zal de vraag naar elektriciteit naar verwachting verdubbelen, zegt Krefta.

Eén van de doelen van het proefproject is om gegevens te verzamelen over hoe het aftappen van een virtuele energiecentrale van EV-batterijen de noodzaak om extra infrastructuur te bouwen om deze voertuigen op te laden kan minimaliseren.

Het nutsbedrijf wil met name voorkomen dat er dure gascentrales moeten worden gebouwd die alleen online komen als de vraag stijgt.

Krefta merkt op dat er al genoeg EV’s rijden in het servicegebied van PG&E om de 430.000 inwoners van de stad Oakland drie dagen van stroom te voorzien. “We denken dat we dit kunnen uitbreiden tot 25 dagen stroom voor Oakland in 2030”, zegt ze.

“We kunnen gebruik maken van de flexibiliteit van batterijen voor elektrische voertuigen om het elektriciteitsnet koolstofvrij te maken tegen de laagst mogelijke kosten.

Je elektrische auto als mobiele stroomcentrale: bidirectioneel opladen

https://tpo.nl/2023/11/03/je-elektrische-auto-als-mobiele-stroomcentrale-bidirectioneel-opladen/
Geplaatst op

Staat van het Klimaat-rapport: ‘Het leven op aarde wordt bedreigd’ (ThePostOnline)

44 graden

(Bloomberg, 24 oktober 2024) – Dit jaar brak records op alle verkeerde manieren. Dat is de huiveringwekkende conclusie van een speciaal rapport over klimaatverandering dat vandaag is gepubliceerd in het tijdschrift Bioscience. “Het leven op aarde wordt bedreigd”, zegt William Ripple, vooraanstaand hoogleraar ecologie aan de Oregon State University en hoofdauteur van het rapport.

De jaarlijkse analyse van de ‘Staat van het Klimaat’ is bedoeld om een beknopt en toegankelijk overzicht te geven van de gevolgen van de opwarming van de aarde die de wereld het afgelopen jaar heeft ondervonden. Maar ook hoe we die gevolgen kunnen beperken.

Een van de vreemdste dingen in het rapport van dit jaar was hoe warm 2023 is geweest. Vóór 2000 bijvoorbeeld was de gemiddelde dagtemperatuur wereldwijd nooit hoger dan 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau.

1,5 graden Celsius

Sinds het begin van het huidige millennium is de wereld slechts af en toe boven die temperatuur uitgekomen in een bepaald jaar. Op 12 september, de datum waarop de gegevens werden verzameld, had de aarde al 38 dagen gehad met een gemiddelde temperatuur van meer dan 1,5 graden Celsius per dag, meer dan in enig ander jaar.

De drempel van 1,5 graden Celsius is symbolisch geworden omdat landen in de Overeenkomst van Parijs van 2015 hebben afgesproken om te proberen de gemiddelde temperatuurstijging wereldwijd onder die grens en ‘ruim onder’ de 2 graden Celsius te houden.

Tot nu toe is de wereld ongeveer 1,2 graden Celsius opgewarmd. Onderzoek heeft aangetoond dat het verschil tussen 1,5 graden Celsius en 2 graden Celsius opwarming aanzienlijk is.

Bij 1,5 graden Celsius zal de wereld waarschijnlijk nog wat koraalriffen en zomerijs op de Noordpool hebben. Bij 2 graden Celsius zullen beide verdwijnen.

“Elke 1/10e graad opwarming die we kunnen voorkomen, kan een enorme hoeveelheid leed besparen en zal vele, vele levens redden,” zei Ripple.

De dagen van meer dan 1,5 graden Celsius in 2023 maakten deel uit van een bredere trend naar recordhoge temperaturen, zowel op het land als in de oceaan. Juni en juli van dit jaar waren de warmste periodes ooit gemeten.

El Niño

Juli was niet alleen de warmste maand in meer dan 170 jaar dat er gegevens worden bijgehouden, maar waarschijnlijk ook de warmste maand in meer dan 100.000 jaar.

Het El Niño fenomeen, dat normaal gesproken warmer weer veroorzaakt, is vaak genoemd als reden voor de hitte van dit jaar.

Maar het is moeilijk om de extreme opwarming van 2023 te verklaren met alleen El Niño, zegt Zeke Hausfather, een onderzoeker bij Berkeley Earth die niet betrokken was bij het rapport.

Dat “suggereert een van de twee dingen”, aldus Hausfather. “Of deze El Nino gedraagt zich anders dan voorgaande. Of er zijn andere factoren bovenop de El Niño-gebeurtenissen die bijdragen aan de extreme warmte die we zien.”

Onderzoekers hebben zich verdiept in mogelijke oorzaken, waaronder een opleving in de 11-jarige zonnecyclus en de vulkaanuitbarsting in Tonga vorig jaar, die een ongebruikelijke hoeveelheid waterdamp – een ander broeikasgas – in de lucht bracht.

Tijdlijn van rampen

Hoewel ze allemaal een beetje hebben bijgedragen aan de opwarming, “lijkt het er nog steeds op dat er een gat zit tussen wat je zou verwachten met El Niño en de onderliggende opwarming,” aldus Hausfather. “De wereld is veel warmer dan verwacht en we weten niet zeker waarom.”

Naarmate de temperaturen dit jaar stegen, steeg ook het aantal rampen. Het rapport State of the Climate bevat een tijdlijn van rampen, van de Canadese bosbranden tot tropische cyclonen in Myanmar en zware regenval in Japan en India die leidde tot aardverschuivingen, overstromingen en doden.

“Sommige mensen beginnen net te herstellen van de ene klimaatgerelateerde ramp of extreme weersgebeurtenis en de andere begint al”, zegt Ripple. “Er is niet eens hersteltijd.”

Klimaatverandering kan leiden tot samengestelde rampen, zegt Christine Shield, een projectwetenschapper bij het National Center for Atmospheric Research, die niet betrokken was bij het onderzoek.

Een droogte gevolgd door een reeks zware stormen kan bijvoorbeeld verwoestend zijn omdat de droge grond het vocht minder goed kan opnemen, waardoor het risico op aardverschuivingen en overstromingen toeneemt.

Steenkool

En toch, zelfs nu de gevolgen van klimaatverandering steeds meer voelbaar worden, blijven de inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan achter. De wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, samen met het gebruik van steenkool, vooral in China en India.

Ook heeft de inval van Rusland in Oekraïne sommige Europese landen geholpen hun energietransitie te versnellen, weg van fossiel gas en in de richting van hernieuwbare energiebronnen, maar andere landen weer terug naar steenkool.

Het rapport wijst erop dat de voortdurende uitstoot van broeikasgassen in de wereld ook een kwestie van rechtvaardigheid is.

“Het Zuiden is veel kwetsbaarder voor klimaatverandering”, zegt Ripple. “En dat is een kwestie van klimaatrechtvaardigheid, omdat de meeste historische emissies uit het Noorden komen.”

Staat van het Klimaat-rapport: ‘Het leven op aarde wordt bedreigd’

https://tpo.nl/2023/10/24/staat-van-het-klimaat-rapport-het-leven-op-aarde-wordt-bedreigd/
Geplaatst op

Portugese jongeren klagen 32 Europese landen aan wegens klimaatcrisis (ThePostOnline)

Bosbrand

27 september (Reuters) – Zes jongeren uit gebieden in Portugal die geteisterd worden door bosbranden en hittegolven hebben woensdag 32 Europese regeringen voor de rechter gedaagd met het argument dat hun nalatigheid om snel genoeg te handelen tegen klimaatverandering een schending van hun mensenrechten is.

De zaak – die in september 2020 werd aangespannen tegen de 27 EU-lidstaten en tegen Groot-Brittannië, Zwitserland, Noorwegen, Rusland en Turkije – is de grootste klimaatzaak die ooit door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg is behandeld.

De hoorzitting begon rond 9:15 uur plaatselijke tijd en zal volgens de planning eindigen om 1615 uur. Een uitspraak in de zaak wordt verwacht in de eerste helft van 2024.

Pleiten voor toekomst

Met de steun van het in Groot-Brittannië gevestigde Global Legal Action Network (GLAN) willen de Portugese verzoekers, in de leeftijd van 11 tot 24 jaar, een juridisch bindend besluit dat staten dwingt om actie te ondernemen.

Als de klacht gegrond wordt verklaard, zou dit kunnen leiden tot bevelen van nationale rechtbanken aan regeringen om de uitstoot van koolstofdioxide, die verantwoordelijk wordt gehouden voor klimaatverandering, sneller te verminderen dan momenteel gepland is.

“Vandaag staan we op bij het EHRM om te pleiten voor onze rechten en onze toekomst,” schreven de aanvragers, die allemaal persoonlijk aanwezig zijn bij de hoorzitting, op sociale media.

‘Sta achter de jeugd’

Gerry Liston, een van de advocaten van GLAN, zei dat als de zaak succesvol zou zijn, het aan de nationale rechtbanken zou zijn om de uitspraken af te dwingen. Er zal dan een stappenplan komen om ervoor te zorgen dat de handhaving effectief zou zijn.

Om hun steun te betuigen verzamelden mensen van alle leeftijden zich buiten de rechtbank met spandoeken waarop stond “Sta achter de jeugd” en “Wij staan achter jullie”.

De aanklagers beweren dat de klimaatverandering hun rechten bedreigt, waaronder het recht op leven, lichamelijk en geestelijk welzijn.

‘Ondraaglijke oven’

Een van de zes, de 15-jarige Andre Oliveira, vertelde eerder aan Reuters dat hun doel was om regeringen te dwingen om “te doen wat ze beloofd hadden”. En verwees hierbij naar de Overeenkomst van Parijs uit 2015 om de uitstoot te verminderen om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius en idealiter 1,5C. Volgens het IPCC van de Verenigde Naties zou met het huidige beleid geen van beide doelen gehaald worden.

“Zonder dringende actie om de uitstoot te verminderen, zal de plaats waar ik woon binnenkort een ondraaglijke oven worden,” zei een andere aanvrager, de 20-jarige Martim Agostinho, in een verklaring.

Agostinho en drie andere aanvragers komen uit de centrale Portugese regio Leiria, waar in 2017 twee bosbranden meer dan 100 mensen het leven kostten.

Meer dan 80 advocaten vertegenwoordigen de beschuldigde landen, terwijl de aanvragers worden vertegenwoordigd door zes advocaten, wat resulteert in wat GLAN in een verklaring een hoorzitting “van ongekende omvang” noemde.

Liston erkende dat “het niet gemakkelijk zou zijn om het op te nemen tegen de juridische teams van meer dan 30 landen met zeer veel middelen”.

Niet-ontvankelijk

Het juridische team van Portugal heeft voor de rechtbank verklaard dat het zich inzet voor de strijd tegen klimaatverandering en dat de aanvragers geen bewijs hebben geleverd van de directe gevolgen voor hen.

Groot-Brittannië stelt dat de zaak “niet-ontvankelijk” is om verschillende redenen, waaronder jurisdictie.

Klimaatrechtszaken nemen toe, zowel in Europa als daarbuiten.

Vorige maand behaalde een rechter in Montana, in de Verenigde Staten, een historische overwinning voor jonge eisers in een zaak over klimaatverandering. Naast de jeugdzaak van woensdag zijn er nog twee andere klimaatzaken in behandeling bij de Grote Kamer van het EHRM.

Portugese jongeren klagen 32 Europese landen aan wegens klimaatcrisis

https://tpo.nl/2023/09/27/portugese-jongeren-klagen-32-europese-landen-aan-wegens-klimaatcrisis/