Er zijn signalen dat er een nieuwe massa-extinctie op komst is (Motherboard Vice)

ls je vlak bij een zoetwaterrivier of een meer woont, zou het best kunnen dat je weleens waarschuwingsborden hebt gezien voor schadelijke algen- en bacteriebloei op de oevers. Volgens een nieuw onderzoek zou deze bloei het eerste verschijnsel kunnen zijn van een door mensen veroorzaakte ecologische ramp, die griezelig veel lijkt op de grootste massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde.

Ongeveer 251 miljoen jaar geleden vond de ​​Perm-Trias-massa-extinctie plaats, waarbij ongeveer 90 procent van alle plant- en diersoorten op aarde uitstierf. De ontwikkelingen die daaraan voorafgingen lijken behoorlijk veel op wat er nu op aarde gebeurt, aldus een onderzoeksteam onder leiding van Chris Mays, een postdoctoraal onderzoeker en paleobotanist van het Natuurhistorisch Museum in Stockholm. De onderzoekers kwamen erachter dat de bloei van giftige algen en bacteriën tijdens de ​​Perm-Trias-massa-extinctie vergelijkbaar is met die in de hedendaagse meren en rivieren – een trend die net als de uitstoot van broeikasgassen, ontbossing en bodemverlies in verband wordt gebracht met menselijke activiteiten.

“We zijn nog niet op dat punt,” zegt Mays in een e-mail, verwijzend naar de omstandigheden van die massa-extinctie. “De hoeveelheid CO2 is tijdens de Perm-Trias-massa-extinctie waarschijnlijk verzesvoudigt, maar sinds het pre-industriële tijdperk is het niveau nog niet verdubbeld.”

“Maar nu het CO2-niveau sterk toeneemt, zijn we wel aan een inhaalslag bezig,” waarschuwt hij. “En de kans op schadelijke microbiële bloei, samen met veel andere schadelijke veranderingen als hevige orkanen, overstromingen en bosbranden, neemt ook toe.”

De overeenkomsten vormen “een verontrustend signaal voor toekomstige klimaatveranderingen,” aldus het onderzoek dat onlangs gepubliceerd werd in het tijdschrift Nature Communications. En er zijn inderdaad veel aanwijzingen dat we onderweg zijn naar een nieuwe massa-extinctie, veroorzaakt door mensen.

Microbiële bloei zorgt er niet alleen voor dat zoetwaterbronnen in ‘dode zones’ veranderen, waardoor andere soorten verstikt raken, maar kunnen ook het herstel van ecosystemen met miljoenen jaren vertragen, zegt het onderzoeksteam.

Mays en zijn collega’s kwamen tot deze conclusie nadat ze in de buurt van Sydney fossielen hadden onderzocht, die afkomstig zijn van voor, tijdens en na de ​​Perm-Trias-massa-extinctie.

Hoe deze massa-extinctie exact plaatsvond is nog altijd onderwerp van discussie, maar het is wel zeker dat het deels te maken had met een flinke hoeveelheid vulkaanuitbarstingen, die ervoor zorgden dat zowel de wereldwijde temperatuur als de uitstoot van broeikasgassen enorm steeg. Er vielen droogtes en er braken bosbranden uit, waardoor er ontbossing plaatsvond en veel planten werden uitgeroeid.

Het plotselinge verlies van deze bossen, die als opslagplaats van koolstof functioneren, zorgde ervoor dat voedingsstoffen en -bodems nu ineens in het water terechtkwamen, waardoor de microbiële bloei werd versterkt – die al floreerde vanwege de hoge temperatuur en de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer.

Deze microbiële gemeenschappen vormen een integraal onderdeel van zoetwaterecosystemen over de hele wereld, maar vanwege de gevolgen van klimaatverandering – zoals bosbranden, ontbossing, bodemverlies en droogte – lijkt er een nieuwe grootschalige bloei in aantocht te zijn.

“De drie hoofdingrediënten voor zo’n giftige soep zijn de versnelde uitstoot van broeikasgassen, hoge temperaturen en overvloedige voedingsstoffen,” zegt Mays. “Tijdens de ​​Perm-Trias-massa-extinctie zorgden vulkaanuitbarstingen voor de eerste twee, en de plotselinge ontbossing voor de derde. Om precies te zijn: toen de bomen verdwenen kwamen de voedingsstoffen van de bodem in de rivieren en meren terecht, waardoor de microben alles kregen wat ze nodig hadden.”

“Nu zorgen mensen ervoor dat deze drie ingrediënten er zijn,” gaat hij verder. “CO2-uitstoot en de opwarming van de aarde zijn onvermijdelijke gevolgen van het feit dat we al eeuwen fossiele brandstoffen verbranden, en vooral vanwege de landbouw en de houtkap zijn er overvloedige voedingsstoffen in onze waterwegen terechtgekomen. Dat heeft er samen voor gezorgd dat er een giftige bloei is ontstaan in het water.”

Het team vergeleek de bloei van de ​​Perm-Trias-massa-extinctie met die van tegenwoordig: ze keken onder andere naar de textuur, filamenteuze structuur, sterke fluorescentie en concentraties. “De algenconcentratie van de ​​Perm-Trias-massa-extinctie was net zo hoog als die van nu,” zegt Mays. “Maar die van toen kwamen tot stand zonder toedoen van de mens.”

Volgens het team is de “optimale groeitemperatuur” voor deze zoetwatermicroben zo’n 20 à 32 graden Celsius, wat overeenkomt met de geschatte zomertemperaturen in het vroege Trias, de periode na het Perm. En volgens het onderzoek worden die temperaturen in het jaar 2100 rond de zogenaamde mid-latitudes ook verwacht.

“Het fijne aan vergelijkingen met gebeurtenissen als de ​​Perm-Trias-massa-extinctie is dat ze aantoonbaar een zuiverder beeld geven van de gevolgen van klimaatverandering,” zegt Mays. “Je ziet de gevolgen van de opwarming van de aarde zonder dat het verdoezeld wordt door extra schadelijke invloeden van de mens.”

“Je kunt veel uitstervingen veroorzaken door simpelweg binnen een kort tijdsbestek een hoop broeikasgassen los te laten. Het maakt niet uit waar ze vandaan komen – vulkanen, vliegtuigen, kolencentrales – maar het resultaat kan hetzelfde zijn.”

Het is natuurlijk geen fijn idee dat dezelfde verschijnselen die voorafgingen aan de grootste massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde nu opnieuw lijken plaats te vinden. Door het verloop van deze algen- en bacteriebloei te volgen, zouden wetenschappers de komende (tientallen) jaren de gevolgen van de klimaatcrisis op het milieu in kaart kunnen brengen, zoals dat de ecosystemen zich extreem veel langzamer zullen gaan herstellen.

Mays en zijn collega’s zijn ook van plan om de rol van bosbranden in massa-extincties te onderzoeken, en welke gevolgen het heeft als belangrijke opslagplaatsen van koolstof, zoals de wetlands van Zuid-Amerika of de veengebieden van Siberië, in rook opgaan.

“Aan de fossielen hebben we gezien dat de wereld zonder dit soort gebieden honderden millennia ondraaglijk warm kan blijven,” zegt Mays. “Hoewel bosbranden een belangrijke rol spelen in sommige ecosystemen, denk ik dat de meeste wetenschappers het erover eens zijn dat het een wereldwijde prioriteit zou moeten zijn om te voorkomen dat deze opslagplaatsen verbranden – als we de langetermijneffecten van de opwarming willen beperken.”

“In tegenstelling tot de plant- en diersoorten die bij de massa-extincties uit het verleden zijn uitgestorven,” sluit hij af, “hebben wij de mogelijkheid om deze giftige bloei te voorkomen, door onze waterwegen schoon te houden en de uitstoot van broeikasgassen in te dammen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.

https://www.vice.com/nl/article/bvzqg5/massa-extinctie-op-komst

Met de klimaatcrisis staat alles op het spel (Joop)

https://joop.bnnvara.nl/content/uploads/2021/07/klimaatdonder-370x247.jpg

cc-foto: dexmac

In 2009 schreef ik een boek over klimaatverandering en schrok ik me wezenloos. De situatie was toen al ernstig en de vooruitzichten waren belabberd. Om er een positieve draai aan te geven voegde ik er tips aan toe wat een ieder kan doen om de crisis af te wenden. Duurzaam consumeren, duurzaam bankieren, duurzaam stemmen, dat soort dingen. Optimistisch noemde ik het boek “Korte metten met de klimaatcrisis”.

Het heeft niet mogen baten. Het lijkt alsof we in een klassieke rampenfilm zitten, met een heel lange aanloop naar de daadwerkelijke ramp. Wetenschappers die decennia lang waarschuwen, slechteriken die met onjuiste informatie twijfel zaaien, politici die om de hete brij heen draaien, burgers die het allemaal maar verwarrend  en ongemakkelijk vinden. Met een secretaris-generaal van de VN die bijna wanhopig waarschuwt dat “We are coming to a point of no return”.

Je ziet het pas als je het ziet
Voor wie het wil zien: er is steeds meer opwarming in ons land en wereldwijd, steeds meer afsmelting van ijskappen en gletsjers, steeds meer droogte, steeds meer extreem weer, steeds meer enorme bosbranden. Afgelopen week werden temperatuurrecords in Canada verpulverd (49,6 graden Celsius). Het dorpje waar het record werd gevestigd werd even later vernietigd door een bosbrand. In de bijbehorende hittegolf zijn honderden doden gevallen. Mensen zoeken verkoeling in koelcentra en ondergrondse parkeergarages. In Zuid-Limburg, België en Duitsland kwamen straten blank te staan door wolkbreuken.

De jaren 2020 en 2016 zijn wereldwijd de tot nu toe warmste jaren ooit gemeten. De periode 2011 – 2020 is het warmste decennium ooit gemeten.

Jarenlang is ons voorgehouden dat we de klimaatcrisis kunnen afwenden met economische en technologische innovaties. Dat er nog tijd genoeg was, met als ondertiteling: leef, stem, consumeer rustig door, het komt wel goed. Het blijkt een kwaadaardige leugen te zijn geweest, op zijn best een fatale inschattingsfout.

De klimaatcrisis is er al, en is aan het versnellen. De schade aan mensen, dieren, natuur en economie treedt nu al op en zal verder toenemen. Zelfs als we vandaag zouden stoppen met het uitstoten van broeikasgassen – waartoe we overduidelijk niet in staat zijn – gaat de opwarming nog decennia door. Dat komt door de enorme hoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer die daar nog een hele tijd blijven zitten. Het ijs op de poolkappen smelt nu al massaal waardoor minder energie van de zon wordt teruggekaatst en de aarde verder opwarmt. Net als de permafrost nu al aan het smelten is waardoor grote hoeveelheden methaan vrijkomen, óók een krachtig broeikasgas. We zijn op weg naar 2 à 3 graden opwarming en misschien nog wel meer.

Het is een moeilijk te bevatten en te verteren boodschap. We hadden dit kunnen voorkomen, maar we hebben het verprutst.

Alle ballen op de politiek
Maar dat betekent niet dat we nu lijdend, rouwend en fatalistisch achterover kunnen hangen. De eerste opgave is en blijft om zo snel mogelijk de kraan van de broeikasgassen dicht te draaien. We moeten redden wat er te redden valt en elke tiende graad opwarming meer of minder telt. De tweede opgave is om ons voor te bereiden op voortgaande klimaatontwrichting. Klimaatadaptatie heeft nu nog vooral betrekking op het aanpassen van onze fysieke leefomgeving aan overvloedige hitte en neerslag en het beschermen tegen overstromingen. Maar de klimaatcrisis raakt veel meer facetten van onze samenleving, in feite zo’n beetje alle facetten, maar daarover een volgende keer meer. Het probleem negeren is geen optie meer. We moeten nu echt aan de slag. Ook al klinkt dat een beetje grijsgedraaid.

Ik spreek steeds meer mensen die ook wel zien dat het snel de verkeerde kant op gaat. Volgens het CBS maakt driekwart van de bevolking zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering voor toekomstige generaties (voorjaar 2020). Het is niet voor niks dat steeds meer bedrijven hun reclame voorzien van een – vaak bijzonder creatief – groen sausje. Consumenten vragen steeds meer om producten en diensten met zo min mogelijk milieuschade. Maar om echt een deuk in een pakje boter te slaan moet de politiek in beweging komen. De grote klappers kunnen alleen met systeemveranderingen worden bereikt. En die kunnen alleen door de politiek worden besloten. Onder meer Urgenda en de Social Tipping Point Coalitie hebben er alvast concrete voorstellen voor uitgewerkt.

Het wachten is nu op het moment dat kinderen, jongeren, ouders, ooms, tantes en grootouders massaal de straat op gaan om van Den Haag actie te eisen voor nog een beetje leefbare toekomst. Gaat niet gebeuren, zegt u? Ik denk dat dat moment steeds dichter bij komt. Want dringend nodig is het. Alles staat nu op het spel.

https://joop.bnnvara.nl/opinies/met-de-klimaatcrisis-staat-alles-op-het-spel

Hoe kan het zo koud zijn, als de aarde opwarmt? (OneWorld)

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2021/05/iStock-1163607326-875x537.jpg

Ook de koude lente houdt verband met de opwarmende aarde.

Het is bijna juni en toch staat in veel huizen noodgedwongen de verwarming te loeien. Hoe is dat mogelijk, als wetenschappers ons dagelijks waarschuwen voor een opwarmende aarde? Een explainer.

Het is eind mei en buiten reikt de thermometer maar niet boven de 15 graden. April ging de boeken al in als koudste april in 35 jaar. En we stonden allemaal versteld toen de Pasen dit jaar wit kleurde. ‘Nou, doe mij maar nog maar een beetje van die klimaatverandering’, grapt je buurman. Je zucht geërgerd en begint, ‘klimaatverandering zorgt juist ook voor weersextremen…’, maar beseft dan dat je eigenlijk óók niet precies weet hoe dat zit. Want je buurman stelt best een goede vraag: hoe kan het dat ik in mei de verwarming aan heb staan terwijl de aarde opwarmt?

1,5 tot 5 graden warmer

Bij klimaatverandering denken we vaak gelijk aan opwarming. Bosbranden in Australië, Californië en de Amazone – de ‘longen van de aarde’ – lijken daarvan even logische gevolgen als onheilspellende voorbodes, net als ongekende hittegolven en kurkdroge voorjaren in ons eigen land. “Maar”, zegt meteoroloog Yannink Damen van Weeronline.nl, “als we het hebben over de opwarming van de aarde bedoelen we dat de gemiddelde temperatuur stijgt. Dat betekent dat we meer warme en droge periodes gaan zien, niet dat koud weer niet meer gaat voorkomen.”

Er is een verband tussen een opwarmend klimaat en koud weer in Nederland

In 2017 was de aarde, door menselijk toedoen, gemiddeld al een hele graad warmer dan in de jaren vóór het begin van het industriële tijdperk halverwege de achttiende eeuw. Het is waarschijnlijk dat die opwarming inmiddels met 0,2 graden per decennium doorzet. Als we de uitstoot van broeikasgassen niet terugdringen, hebben we in 2100 de grens van 1,5 graad opwarming ruim overschreden, weet het IPCC, de VN-werkgroep voor klimaatverandering. 1,5 graad opwarming is dan het beste scenario, meent een groep klimaatwetenschappers. Zij gaan in hun modellen ook uit van de mogelijkheid van een opwarming van 5 graden ten opzichte van de pre-industriële temperatuur.

Weer vs. klimaat

En laten we het weer en het klimaat ook niet door elkaar halen. Als je nu naar buiten kijkt en de regen tegen de ramen ziet slaan, dan zie je het weer – lokaal en kortstondig. Klimaat gaat over langdurige gemiddelden – temperaturen, zonuren, droogte en neerslag. Klimaatverandering gaat over de verandering van dat klimaat op wereldwijde schaal. Er is zelfs een verband tussen een opwarmend klimaat en koud weer in Nederland. Dat komt door een angstaanjagende kettingreactie op de Noordpool.

Op de Noordpool stijgt de temperatuur maar liefst twee keer zo snel

Wit ijs weerkaatst op een gezonde Noordpool het licht van de zon en daarmee haar warmte. Door temperatuurstijging smelt dit ijs en wordt het donker zeewater. Dat absorbeert zonlicht juist, waardoor temperaturen nog harder stijgen en er nog meer ijs smelt. De temperatuur op de Noordpool stijgt hierdoor maar liefst zo’n twee keer sneller dan het wereldwijde gemiddelde.

Dat zorgt ervoor dat de ‘polaire vortex’, een groot gebied met koude lucht en een lage druk dat boven de beide polen hangt, zich anders gedraagt, wat elders ter wereld voor hogere pieken (‘ruggen’) en lagere dalen (‘troggen’) in luchtdruk zorgt. Als zo’n diep dal zich ophoudt boven land op het noordelijk halfrond, kan koude lucht van de Noordpool naar zuidelijkere gebieden stromen.

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2021/05/gif-de-aarde-warmt-op-875x656.gif

Een ‘onrustige’ polaire vortex in januari 2019 zorgt dat koude lucht (blauw) diep naar het zuiden afdaalt.

En dat zorgt er dus voor dat op een opwarmende aarde kouderecords kunnen optreden. Over het record in april was Damen overigens wel te spreken: “Ik was aangenaam verrast met de lage uitschieter”, reageert hij. Individuele temperatuurrecords zijn niet alarmerend, zolang ze in balans zijn. En dat zijn ze nu niet, zegt Damen: “We zien tegenwoordig op jaarbasis 8 keer zoveel warmterecords als kou-records.” Het warmterecord dat onder dit alles een vette streep zet: de jaren 10 vormden samen het warmste decennium ooit gemeten.

“Het weer is veranderlijk, maar ondanks zo’n wat koelere lente stijgen wereldwijde temperaturen gemiddeld gewoon door”, aldus Damen. “Als je de extremen op de lange termijn bekijkt, is duidelijk dat het vooral om warme en droge extremen gaat.” Inderdaad, het droge voorjaar van 2020, en de ongekend hete zomer van 2018. “Dat zijn tekenen dat het klimaat wel degelijk opwarmt.”

Echt mooi weer

Doordat we al drie jaar op rij in april ‘met zonder jas’ op het terras zaten, kan het weer van deze maand vreemd aanvoelen, maar voor een meimaand is het in ons koude kikkerlandje momenteel eigenlijk zo verkeerd niet. Dan hoort de temperatuur rond de 13 graden te liggen. De warme, droge lentes van de laatste jaren trokken juist een zware wissel op de Nederlandse natuur. Het grondwaterpeil daalde, moerasgebieden vielen droog en eilandjes werden vast land, waardoor ze opeens ook voor roofdieren te bereiken waren, met voor aldaar broedende vogels alle gevolgen van dien. Bomen waren na elke periode van droogte weer iets minder goed opgewassen tegen de volgende.

De natte lente heeft het grondwaterpeil goed gedaan

Vorige week constateerden natuurbeheerders opgelucht dat het grondwaterpeil op de meeste plaatsen eindelijk weer normaal te noemen is. Damen spreekt van “echt de perfecte lente” voor de natuur: er was vrij constante regenval – niet keihard en plotseling, want dan spoelt het water direct weer weg – en het was iets kouder dan gebruikelijk, met minder zonuren. “De regen kreeg niet de kans te verdampen en zakte langzaam de grond in. En je kunt het zien ook: de natuur is prachtig frisgroen.”

Ook Erik de Jonge, boswachter bij Brabants Landschap is in z’n nopjes: “Ik ben hier zo gelukkig mee.” Aan de telefoon vertelt hij dat hij zojuist van de boot stapt. “We zijn wezen kijken bij de lepelaarkolonie die hier op een eiland zit dat vorig jaar droogviel.” Vossen en andere roofdieren maakten toen de oversteek naar het eiland. “Zo’n 1 procent van de kuikens heeft dat overleefd.” Lepelaars zijn gevoelige vogels, legt De Jonge uit. Ze schrikken van zo’n tegenslag en dan is het nog maar afwachten of ze de volgende keer terugkomen. “Het had niet nog een jaar zo moeten lopen. Maar het is helemaal goed gekomen; ze zitten met z’n honderden te broeden.”

Veel zon, hoge temperaturen, hooguit ’s nachts romantisch op je dakramen een buitje – dat noemen we doorgaans mooi weer. “Maar als je het mij vraagt is dit – de afwisseling – het echt mooie weer”, aldus meteoroloog Damen. “Dit was precies wat we nodig hadden.” Vertel dat de volgende keer maar aan je buurman.

Jaarlijks sterven bijna half miljoen Europeanen door vuile lucht

Wat is er geregeld voor 700.000 ‘energiearme’ gezinnen?

Channa Brunt

Het bericht Hoe kan het zo koud zijn, als de aarde opwarmt? verscheen eerst op OneWorld.

https://www.oneworld.nl/lezen/klimaat/hoe-kan-het-zo-koud-zijn-als-de-aarde-opwarmt/