Klimaatverandering zet poolcirkel in brand: recordhitte in Lapland (Joop)

Scandinavië kampt met een uitzonderlijke hittegolf die voor recordtemperaturen zorgt. In Kevo in Lapland werd zondag een temperatuur van 33,6 graden Celsius gemeten, de heetste dag sinds 1914. De vorige maand werden ook al alle hitterecords gebroken in het gebied.

Dit weekend maakte het Finse meteorologische instituut al bekend dat juni de heetste maand is sinds de metingen worden bijgehouden, in 1844. Ook elders in Scandinavië, Zweden bijvoorbeeld, liggen de temperaturen tot wel 14 graden hoger dan normaal gesproken in deze tijd van het jaar. In Banak, ver boven de poolcirkel in het uiterste noorden van Noorwegen, steeg het kwik maandag tot 34,3 graden, ook al een record. De Schotse meteoroloog Scott Duncan merkt zelfs op dat deze temperaturen nog nooit in Europa zijn waargenomen boven de 70 graden noorderbreedte. ‘Scandinavië zit al een tijdje in de oven,’ schrijft hij op Twitter. Zomaar een vergelijking: op dezelfde dag in 1951, was het ruim 8 graden onder 0 in Banak.

Lapland under extreme heat right now. 34.3°C at Banak, Norway 🇳🇴 This level of heat has never been observed above 70 degrees north in Europe before.

Scandinavia has been in the oven for a while. A very hot June followed by a hot start to July. Widely 10-15°C hotter than average. pic.twitter.com/dYLHOMrhLQ

— Scott Duncan (@ScottDuncanWX) July 5, 2021

De extreme hitte van de laatste periode, is een direct gevolg van de hittegolf in Noord-Amerika. In delen van Canada en de Verenigde Staten werden temperaturen bereikt van hoog in de 40 graden Celsius. In het Canadese dorp Lytton werd het zelfs 49,6 graden. Lytton bestaat inmiddels niet meer, het werd kort erna door bosbranden volledig van de kaart geveegd. Als gevolg van de buitengewoon hoge temperaturen kwamen honderden mensen om het leven, hoofdzakelijk ouderen. De Amerikaanse president Joe Biden zei zich grote zorgen te maken over de gevaarlijke combinatie van extreme hitte en langdurige droogte als gevolg van klimaatverandering.

In Nieuw-Zeeland, op het zuidelijk halfrond waar het nu winter is, was juni ook de warmste maand ooit gemeten. Afgelopen week bevestigden de Verenigde Naties daarnaast dat vorig jaar een nieuwe recordhoge temperatuur op het Antarctische continent werd bereikt. Op de Zuidpool werd het een knusse 18,3 graden Celsius.

https://joop.bnnvara.nl/nieuws/klimaatverandering-zet-poolcirkel-in-brand-recordhitte-in-lapland

In Antarctica is binnen drie dagen een gigantisch meer verdwenen (Motherboard Vice)

Binnen een paar dagen tijd is op Antarctica 600 tot 750 miljoen kubieke meter water verdwenen, waarna er een zinkgat achterbleef dat zo groot is dat je het vanuit de ruimte kunt zien. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek, dat onlangs werd gepubliceerd in Geophysical Research Letters.

De plotselinge verdwijning van het meer kan ons waarschijnlijk meer vertellen over wat er precies gebeurt aan het oppervlak van de Antarctische ijsplaten, en zou licht kunnen werpen op de vraag of dit soort problemen op het continent het gevolg zijn van klimaatverandering.

Roland Warner, een glacioloog aan de Universiteit van Tasmanië die betrokken is bij het Australian Antarctic Program Partnership, merkte voor het eerst dat er misschien een meer was verdwenen toen hij satellietbeelden bekeek die in januari 2020 waren vastgelegd. “Er was op de ijsplaat Amery een stuk grond te zien dat op een opvallende manier was ingestort,” zegt hij.

Eigenlijk was Warner voornamelijk de satellietbeelden aan het bekijken van Australië, dat op dat moment geteisterd werd door bosbranden. Het was dus stom toeval dat hij deze Antarctische ontdekking deed. “Ik besloot even naar Antarctica te kijken om even wat anders te zien dan al die verwoesting,” schrijft hij in een e-mail. “Rond Amery was het best helder, en toen wilde ik checken hoe het er met het smeltseizoen aan toeging. Het ingestorte oppervlak trok meteen mijn aandacht.”

Warner dacht dat het weleens een zogeheten doline – een zinkgat – kon zijn, wat erop zou kunnen wijzen dat er enorm veel water was verdwenen. Met behulp van geavanceerde satellieten zoals WorldView van NASA en de Sentinel-constellatie van de Europese ruimtevaartorganisatie (ESA) kon hij terug in de tijd kijken en vaststellen wanneer het meer leeg moest zijn geraakt. Dat gebeurde doordat er doorgangen waren ontstaan in het ijs eronder. Warner vroeg wetenschappers die oppervlakte-smeltwaterpatronen onderzoeken om zijn bevindingen te controleren, waarna zij co-auteurs van het onderzoek werden.

“Doordat er expertise bij elkaar kwam werd dit meer dan gewoon een paper in de trant van: o kijk nou eens wat ik heb gevonden!” zegt hij. “Zonder de satellietgegevens hadden we nooit in zulke groten getale in kaart kunnen brengen wat voor gevolgen dit weglekken heeft gehad.”

Uit gegevens van de ICESat-2 van NASA bleek inderdaad dat er op 9 juni 2019 nog een meer op de ijsplaat heeft gezeten dat vol smeltwater zat, en zo groot was dat de Baai van San Diego er twee keer in paste. Op 11 juni was al dat water verdwenen.

Warner en zijn collega’s denken dat het gewicht van het water te zwaar was voor het ijs, waardoor er een ‘hydrofractuur’ ontstond: het water kon door de barsten in het ijs de oceaan instromen. Toen het waterpeil snel daalde, stortte de ijslaag, die het meer eerst altijd bedekte, ook in. Het ijs viel zo’n tachtig meter naar beneden en stuitte toen weer een flink stuk omhoog, waardoor de kenmerkende doline-structuur ontstond die Warner was opgevallen.

Hydrofracturen zijn wel vaker verantwoordelijk voor de instorting van kwetsbare ijskappen, maar dat er in zo’n rap tempo zoveel water verdwijnt is nog nooit eerder waargenomen. De verdwijning van het meer is al helemaal opmerkelijk als je bedenkt dat het meer werd ondersteund door een relatief sterk deel van de ijsplaat, van zo’n 1,4 kilometer dik.

Aangezien het meer al in 1973 zichtbaar was op satellietbeelden, lijkt de instorting in 2019 de eerste keer in een halve eeuw te zijn waarbij er zoveel water verdwijnt. “Het is een ongekende mogelijkheid om de doline-vorming en kenmerken van het bijbehorende smeltwater te observeren,” aldus het onderzoek.

“De diepte van het meer, de grote hoeveelheid water en het gegeven dat het tientallen jaren heeft geduurd om zich op te hopen vormen tezamen een nieuw inzicht,” zegt Warner.

De doline lijkt elk seizoen weer een kleine hoeveelheid smeltwater te verzamelen, wat het een interessante plek maakt om in de gaten te houden. De plek is vooral belangrijk om te onderzoeken omdat de mogelijke gevolgen van het smelten voor de stabiliteit van de ijsplaten “niet genoeg begrepen” worden, aldus het onderzoek.

We weten bijvoorbeeld nog weinig over de bijdrage van het smeltwater aan de stijgende zeespiegel, en in hoeverre zulke gebeurtenissen te maken hebben met klimaatverandering. Klimaatmodellen voorspellen wel dat het smeltwater op de Antarctische ijsplaten gaat toenemen vanwege de hogere temperaturen, maar Warner benadrukt dat er wel meer gegevens nodig zijn om de modellen betere voorspellingen te laten maken van het smelten.

“Wat we nu op basis van beperkte gegevens vooral weten is dat het smeltseizoen in de zomer erg variabel is,” zegt hij. “Er is niet genoeg data om een trend in het recente verleden te kunnen zien.”

Warner zegt dat hij en zijn collega’s de doline de komende jaren in de gaten blijven houden. Tegelijkertijd willen ze reconstrueren hoe het meer zich heeft ontwikkeld, aan de hand van de ruimtebeelden die in de afgelopen halve eeuw zijn gemaakt. “Hoe is er zo’n dikke ijslaag ontstaan en hoe kon er zoveel water in worden opgeslagen?” is de vraag die de onderzoekers nu willen beantwoorden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.

https://www.vice.com/nl/article/pkbz9b/in-antarctica-is-binnen-drie-dagen-een-gigantisch-meer-verdwenen

Met de klimaatcrisis staat alles op het spel (Joop)

https://joop.bnnvara.nl/content/uploads/2021/07/klimaatdonder-370x247.jpg

cc-foto: dexmac

In 2009 schreef ik een boek over klimaatverandering en schrok ik me wezenloos. De situatie was toen al ernstig en de vooruitzichten waren belabberd. Om er een positieve draai aan te geven voegde ik er tips aan toe wat een ieder kan doen om de crisis af te wenden. Duurzaam consumeren, duurzaam bankieren, duurzaam stemmen, dat soort dingen. Optimistisch noemde ik het boek “Korte metten met de klimaatcrisis”.

Het heeft niet mogen baten. Het lijkt alsof we in een klassieke rampenfilm zitten, met een heel lange aanloop naar de daadwerkelijke ramp. Wetenschappers die decennia lang waarschuwen, slechteriken die met onjuiste informatie twijfel zaaien, politici die om de hete brij heen draaien, burgers die het allemaal maar verwarrend  en ongemakkelijk vinden. Met een secretaris-generaal van de VN die bijna wanhopig waarschuwt dat “We are coming to a point of no return”.

Je ziet het pas als je het ziet
Voor wie het wil zien: er is steeds meer opwarming in ons land en wereldwijd, steeds meer afsmelting van ijskappen en gletsjers, steeds meer droogte, steeds meer extreem weer, steeds meer enorme bosbranden. Afgelopen week werden temperatuurrecords in Canada verpulverd (49,6 graden Celsius). Het dorpje waar het record werd gevestigd werd even later vernietigd door een bosbrand. In de bijbehorende hittegolf zijn honderden doden gevallen. Mensen zoeken verkoeling in koelcentra en ondergrondse parkeergarages. In Zuid-Limburg, België en Duitsland kwamen straten blank te staan door wolkbreuken.

De jaren 2020 en 2016 zijn wereldwijd de tot nu toe warmste jaren ooit gemeten. De periode 2011 – 2020 is het warmste decennium ooit gemeten.

Jarenlang is ons voorgehouden dat we de klimaatcrisis kunnen afwenden met economische en technologische innovaties. Dat er nog tijd genoeg was, met als ondertiteling: leef, stem, consumeer rustig door, het komt wel goed. Het blijkt een kwaadaardige leugen te zijn geweest, op zijn best een fatale inschattingsfout.

De klimaatcrisis is er al, en is aan het versnellen. De schade aan mensen, dieren, natuur en economie treedt nu al op en zal verder toenemen. Zelfs als we vandaag zouden stoppen met het uitstoten van broeikasgassen – waartoe we overduidelijk niet in staat zijn – gaat de opwarming nog decennia door. Dat komt door de enorme hoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer die daar nog een hele tijd blijven zitten. Het ijs op de poolkappen smelt nu al massaal waardoor minder energie van de zon wordt teruggekaatst en de aarde verder opwarmt. Net als de permafrost nu al aan het smelten is waardoor grote hoeveelheden methaan vrijkomen, óók een krachtig broeikasgas. We zijn op weg naar 2 à 3 graden opwarming en misschien nog wel meer.

Het is een moeilijk te bevatten en te verteren boodschap. We hadden dit kunnen voorkomen, maar we hebben het verprutst.

Alle ballen op de politiek
Maar dat betekent niet dat we nu lijdend, rouwend en fatalistisch achterover kunnen hangen. De eerste opgave is en blijft om zo snel mogelijk de kraan van de broeikasgassen dicht te draaien. We moeten redden wat er te redden valt en elke tiende graad opwarming meer of minder telt. De tweede opgave is om ons voor te bereiden op voortgaande klimaatontwrichting. Klimaatadaptatie heeft nu nog vooral betrekking op het aanpassen van onze fysieke leefomgeving aan overvloedige hitte en neerslag en het beschermen tegen overstromingen. Maar de klimaatcrisis raakt veel meer facetten van onze samenleving, in feite zo’n beetje alle facetten, maar daarover een volgende keer meer. Het probleem negeren is geen optie meer. We moeten nu echt aan de slag. Ook al klinkt dat een beetje grijsgedraaid.

Ik spreek steeds meer mensen die ook wel zien dat het snel de verkeerde kant op gaat. Volgens het CBS maakt driekwart van de bevolking zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering voor toekomstige generaties (voorjaar 2020). Het is niet voor niks dat steeds meer bedrijven hun reclame voorzien van een – vaak bijzonder creatief – groen sausje. Consumenten vragen steeds meer om producten en diensten met zo min mogelijk milieuschade. Maar om echt een deuk in een pakje boter te slaan moet de politiek in beweging komen. De grote klappers kunnen alleen met systeemveranderingen worden bereikt. En die kunnen alleen door de politiek worden besloten. Onder meer Urgenda en de Social Tipping Point Coalitie hebben er alvast concrete voorstellen voor uitgewerkt.

Het wachten is nu op het moment dat kinderen, jongeren, ouders, ooms, tantes en grootouders massaal de straat op gaan om van Den Haag actie te eisen voor nog een beetje leefbare toekomst. Gaat niet gebeuren, zegt u? Ik denk dat dat moment steeds dichter bij komt. Want dringend nodig is het. Alles staat nu op het spel.

https://joop.bnnvara.nl/opinies/met-de-klimaatcrisis-staat-alles-op-het-spel

Honderden doden door hitte in VS en Canada, Biden bezorgd over klimaatcrisis (Joop)

Joe Biden maakt zich grote zorgen over de extreme hitte in de noordwestelijke Amerikaanse staten Washington en Oregon. “Klimaatverandering zorgt voor een gevaarlijke combinatie van extreme hitte en langdurige droogte”, aldus de Amerikaanse president. “We zien bosbranden die heviger zijn, zich sneller uitbreiden en veel langer duren.”

Canada en het westen van de Verenigde Staten hebben de afgelopen dagen zwaar te lijden onder een hittegolf. Scholen en coronatestcentra zijn gesloten. Mensen zoeken verkoeling op plaatsen met airconditioning. Op straat worden flesjes water uitgedeeld. Dag na dag worden temperatuurrecords gebroken. in de Canadese plaats Lytton werd dinsdag de 49,6 graden Celcius aangetikt.

Oei, dat zie je toch niet zo vaak, die kruisjes (all time records)….https://t.co/HX7ediT1px pic.twitter.com/gjrqv7M5Q8

— 𝓢tephan Okhuijsen (@steeph) June 28, 2021

Honderden mensen zijn om het leven gekomen. Hoewel voornamelijk ouderen bezwijken door de hitte, meldt de Canadese politie ook dat iemand van 44 is gestorven door de extreme temperaturen.

De autoriteiten vrezen dat het bosbrandenseizoen dit jaar nog erger zal zijn dan in 2020 – het ergste jaar in de geschiedenis. Biden heeft een loonsverhoging aangekondigd voor brandweerlieden die de branden moeten bestrijden.

De Amerikaanse president vindt dat de Verenigde Staten zich beter moeten voorbereiden op extreme temperaturen. Wetenschappers waarschuwen al jaren dat hittegolven veel vaker zullen voorkomen en langer zullen duren.

I've worked with climate projections for 25 years so we knew this was coming: yet it's still a shocker when you see these records falling in real life in a place you're from. https://t.co/pdPpVYhiuv

— Prof. Katharine Hayhoe (@KHayhoe) June 29, 2021

Het is bekend dat hittegolven tot extra sterfte leiden. Zo was er ook tijdens de hittegolf in augustus vorig jaar in Nederland sprake van flinke oversterfte: er overleden in een week tijd 400 mensen meer dan in een normale week.

https://joop.bnnvara.nl/nieuws/honderden-doden-door-hitte-in-vs-en-canada-biden-bezorgd-over-klimaatcrisis