Afgelopen decennium was de warmste periode ooit gemeten op aarde (Joop)

Het afgelopen decennium was de warmste periode ooit gemeten. Dat meldt The Guardian op basis van wetenschappelijke bevindingen. Vorig jaar was het een- of twee-na-warmste jaar sinds deze statistieken worden bijgehouden. In de laatste tien jaar is de temperatuur op aarde met bijna 0,4 graden gestegen ten opzichte van het lange termijngemiddelde.

Het rapport waar The Guardian zich op baseert is samengesteld door 520 wetenschappers uit 60 verschillende landen en werd gepubliceerd in het Bulletin of the American Meteorological Society. Daarin schrijven de wetenschappers onder meer dat het zeeniveau schrikbarend gestegen is, met maar liefst 8,6 centimeter vergeleken met dertig jaar geleden. De uitstoot van broeikasgassen, waaronder CO2 en methaan, is vele malen hoger dan in welke periode dan ook ooit gemeten, inclusief metingen in ijskernen van 800 duizend jaar oud.

De snelle stijging van de temperatuur zorgt er ook voor dat de poolregio’s, noord en zuid, hun warmste jaren ooit meemaken. Het smelten van poolijs zorgt voor een snelle stijging van de zeespiegel, waardoor kustplaatsen over de hele wereld in gevaar komen. Een ander direct gevolg van de snelle klimaatverandering zijn de vele overstromingen in Oost-Afrika en de bosbranden van Australië, het Amazonegebied en Siberië tot Californië en Griekenland. De wetenschappers waarschuwen dat de uitstoot van broeikasgassen onmiddellijk verder teruggeschroefd moet worden om een wereldwijde klimaatcatastrofe te voorkomen.

cc-foto: GPA Photo Archive

https://joop.bnnvara.nl/nieuws/afgelopen-decennium-was-de-warmste-periode-ooit-gemeten-op-aarde

Zijn de bosbranden in Australië het nieuwe normaal? (OneWorld)

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2020/01/1280px-Bandipur_fires_2019-875x583.jpg

De verwoestende bosbranden in Australië komen nog geen halfjaar na de enorme branden in de Amazone. Zijn deze natuurrampen een voorproefje van hoe de toekomst eruitziet?

Ten minste 28 mensen en naar schatting een miljard dieren (exclusief kikkers, vleermuizen en insecten) kwamen al om het leven bij de bosbranden in Australië. Inmiddels werden 8,4 miljoen hectaren land door de branden met de grond gelijkgemaakt – een gebied dat bijna drie keer zo groot is als Nederland. Januari en februari zijn doorgaans de warmste maanden op het continent, en naar verwachting kan Australië pas in maart weer rustig ademhalen.

Bij de in de media breed uitgemeten bosbranden in de Amazone vorig jaar, verbrandden ruim 7 miljoen hectaren land. Zweden maakte in 2018 de heftigste bosbranden mee die het land zag sinds zulke branden werden gedocumenteerd. 2018 was sowieso het jaar waarin meer Europese landen dan ooit kampten met bosbranden. Veel daarvan vonden plaats in beschermde Natura 2000-gebieden; van alle verbrande grond lag 36 procent in zo’n beschermd gebied – in totaal 50 duizend hectare.

Goede bosbranden

Eerst even dit: bosbranden zijn niet per se slecht. Bepaalde bossen horen zo nu en dan te branden. “Een goed voorbeeld zijn de boreale bossen (in het hoge noorden in Rusland, Scandinavië, Alaska en Canada, red.) waar een brand eens in de honderd tot driehonderd jaar voor verjonging zorgt”, vertelt Guido van der Werf, hoogleraar mondiale koolstofcyclus aan de Vrij Universiteit Amsterdam. “Er zijn zelfs boomsoorten die brand nodig hebben voor voortplanting (doordat bijvoorbeeld alleen bij oververhitting de knoppen met zaden openspringen, red.). Ook op savannes zijn branden noodzakelijk, om het gebied open te houden; zonder brand zou het dichtgroeien met lagere biodiversiteit tot gevolg.” Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar as zorgt voor vruchtbare grond en in een uitgedund bos kan de zon jonge begroeiing laag aan de grond bereiken.

Vijftien van de twintig meest verwoestende bosbranden in Californië vonden na 2000 plaats

Ook Californië kent bossen die van nature zo nu en dan branden. Denk aan Yosemite National Park en El Dorado National Forest. De daar veel voorkomende dennenbomen bijvoorbeeld, hebben er zelfs een natuurlijk afweersysteem voor ontwikkeld: dikke basten beschermen de boom en takken zitten hoog, doorgaans veilig voor de natuurlijke branden die mede daardoor laag aan de grond blijven knisperen. Gezonde bomen houden stand, oude of zieke bomen maken plaats voor nieuwe aanwas. Toch is het opvallend dat vijftien van de twintig meest verwoestende branden ooit geregistreerd in Californië, na het jaar 2000 plaatsvonden. Tussen 1978 en 2018 vervijfvoudigde daarbij het gebied dat jaarlijks afbrandt. Je kan dus gerust zeggen dat de bosbranden in Californië inmiddels proporties en frequenties hebben aangenomen die onnatuurlijk en ongewenst zijn.

Slash and burn

“Een ander voorbeeld van ongewenste branden, zijn de branden in tropische bossen; de vegetatie is er niet op berekend”, aldus Van der Werf. “De branden zijn daar onnatuurlijk en veelal aan ontbossing gekoppeld.” Bosbranden zijn in regenwouden zoals de Amazone van nature bijzonder schaars; zelfs in een droog seizoen is de natuur er te vochtig om op natuurlijke wijze – denk aan blikseminslagen – vlam te vatten. Het overgrote deel van de branden ontstaat dan ook door menselijk toedoen, en is het resultaat van al dan niet illegale ontbossing – vaak voor landbouw. Bomen worden gekapt en te drogen gelegd, waarna de boel in de fik wordt gestoken zodat vruchtbare grond ontstaat. Deze techniek wordt ook wel slash and burn genoemd.

Een uitgedund regenwoud heeft een drogere grond en is een stuk brandgevoeliger

Zo’n aanpak is funest voor een ecosysteem. Een gezond regenwoud zorgt door een nauw samenspel van klimaat en begroeiing namelijk voor haar eigen regen, door een kringloop van veel water opnemen en weer afgeven. Een uitgedunde versie van het woud verliest die functie, heeft drogere grond en is een stuk brandgevoeliger, waardoor de door boeren gestichte brandjes uit de hand kunnen lopen, zoals vorig jaar gebeurde. Van der Werf: “De Amazone had als we naar de afgelopen decennia kijken in 2019 trouwens een vrij ‘gemiddeld’ jaar, maar kreeg enorm veel media-aandacht. Dat kwam ook doordat ontbossing weer is toegenomen, na sterke afnames sinds 2005. Uiteraard is een gemiddeld jaar niet hetzelfde als een goed jaar.”

Nieuwe branden

“Wereldwijd zien we juist een afname van verbrand gebied”, gaat Van der Werf verder. Goed nieuws? “Nee, dat komt met name doordat voorheen veel branden op de savannes plaatsvonden. Die savannes horen dan juist weer wel iedere paar jaar te branden, maar worden vooral in Afrika langzaamaan omgezet in landbouwgrond en dan zijn er minder branden. We zien daarentegen een toename van branden in de bossen in boreale gebieden, in sommige tropische bossen, op de toendra, in de VS en in sommige gebieden met meer gematigde klimaten, zoals delen van Australië.”

Terug naar Australië. Wat is daar precies aan de hand? De bosbranden die het continent nu in de greep houden, zijn het gevolg van een buitengewoon droge herfst en winter, gevolgd door een buitengewoon hete zomer. Het overgrote deel van Australië kampte tussen januari en september (herfst/winter in Australië) vorig jaar met extreem weinig regenval. Voor enkele gebieden werd zelfs de minste regenval ooit gemeten (sinds 1900), weet het Bureau voor Meteorologie van de Australische overheid. Aansluitend werden er tussen september en november voor grote gebieden bovengemiddelde temperaturen of zelfs de hoogste temperaturen ooit gemeten. En nee, er is geen sprake van een warme uitschieter; de temperaturen in Australië zien we de afgelopen decennia gestaag stijgen.

Global Fire Emissions

Onder de streep zijn wetenschappers het erover eens: bosbranden zijn heviger en duren langer door een veranderend klimaat, nog eens versterkt door ander menselijk handelen op het vlak van ontbossing en natuurmanagement – het gebeurt soms ook dat brandweerlieden in bepaalde bossen té veel branden blussen, zoals in onderstaande video te zien is, tussen andere voorbeelden van geslaagd en niet-geslaagd natuurmanagement in de VS.

Ruim driehonderd experts kwamen in een rapport in opdracht van de Amerikaanse overheid tot de conclusie: ‘Klimaatverandering vergroot de kwetsbaarheid van veel Amerikaanse bossen door branden, insectenplagen, droogte en uitbraken van ziekte.’ De Australische klimaatwetenschapper Lesley Ann Hughes zei in 2018 tegen The Guardian: ‘Klimaatverandering gaat over ongekende omstandigheden die normaler worden. Wat twintig jaar geleden normaal of gemiddeld was, is nu niet langer normaal of gemiddeld. Die ongekende omstandigheden, dat is waar klimaatwetenschappers voor gewaarschuwd hebben.’

In een opwarmende wereld kunnen bosbranden vaker voorkomen

Het nieuwe normaal? Van der Werf is naast hoogleraar een van de wetenschappers achter de Global Fire Emissions Database. De database brengt bosbranden wereldwijd in kaart en bekijkt hun impact op de hoeveelheid CO2 in de lucht. Hij zegt: “In een opwarmende wereld kunnen dit soort branden vaker voorkomen en daarmee zal de tijd tussen twee branden minder worden. Het gevolg is dat er minder tijd is voor aangroei, waardoor er netto koolstof van de biosfeer naar de atmosfeer gaat.” Dat zit zo: bij verbranding van bomen komt door die bomen opgeslagen CO2 vrij, die niet door nieuwe bomen kan worden opgeslagen doordat te snel een nieuwe brand woedt. “De vegetatie zoals we die nu kennen in bijvoorbeeld het zuidoosten van Australië kan dan veranderen in een savanne-achtig landschap – meer grasvlakten, minder hoge bebossing – waarin je wel vaker branden hebt maar met een lagere intensiteit.” Een wrange conclusie dus: hevige bosbranden zullen in de toekomst uiteindelijk minder vaak voorkomen, simpelweg doordat de bossen er dan niet meer zijn.

En de branden in Centraal-Afrika dan?

Voor Bolsonaro zijn boeren belangrijker dan bomen

Channa Brunt

Het bericht Zijn de bosbranden in Australië het nieuwe normaal? verscheen eerst op OneWorld.

https://www.oneworld.nl/duurzaamheid/zijn-de-bosbranden-in-australie-het-nieuwe-normaal/

Australië staat in brand (Kennislink)

De bosbranden in Australië zijn hoogst waarschijnlijk deels te wijten aan de opwarming van het klimaat. Vervelend, want de branden zetten de thermostaat zelf ook nog eens een tandje hoger…

Op Twitter worden de tweets van de Australische wetenschapscommunicator Ketan Joshi deze week gretig gedeeld. De bosbranden die Australië momenteel teisteren, waren lang geleden al voorspeld, zo blijkt uit de tekstfragmenten afkomstig uit rapporten en artikelen die hij bij elkaar heeft gesprokkeld.

“In Zuidoost-Australië is in 2020 het aantal dagen met zeer hoog tot extreem brandgevaar waarschijnlijk met 4 tot 25 procent toegenomen”, schreef het klimaatpanel van de Verenigde Naties IPCC bijvoorbeeld al in 2007. Een rapport van het Australisch onderzoeksinstituut CSIRO en het bosbrandenonderzoekscentrum CRC, in opdracht van het Climate Institute of Australia, meldde in 2009 dat zelfs bij een milde opwarming van het klimaat catastrofale branden in delen van Victoria elke vijf tot zeven jaar zullen voorkomen

Dat beide fragmenten kloppen, blijkt als je er even in duikt. En de lijst van Joshi gaat nog wel even door. Zijn boodschap: De opwarming van het klimaat veroorzaakt hetere en drogere zomers en meer hittegolven, waardoor branden meer kans hebben om zich heen te grijpen. En dat wisten we al lang.

Honderden miljoenen dieren

Deze zomer staan er inderdaad grote delen van Australië in brand, en de situatie is grimmiger dan in andere jaren. De branden begonnen eerder, houden langer aan, en verspreiden zich over veel grotere gebieden dan de Australiërs gewend zijn. Een gebied groter dan de oppervlakte van Nederland is al in rook opgegaan. Vierentwintig mensen en honderden miljoenen dieren (insecten niet meegerekend) kwamen om het leven. En dat terwijl het droge seizoen nog wel een maand kan aanhouden.

Maar komt het inderdaad door de opwarming van het klimaat? “In elk geval voor een deel”, zegt Guido van der Werf, klimaatwetenschapper en bosbrandenspecialist aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Maar zonder opwarmend klimaat was het waarschijnlijk ook een extreem seizoen geweest.”

De Indiase Niño

De droogte van dit jaar is voornamelijk te danken aan de Indische Oceaan Dipool, ook wel de Indiase Niño genoemd. Dit is een ongeveer vierjaarlijkse maar niet erg regelmatige schommeling in de temperatuur van het zeewater aan het oppervlak van de Indische Oceaan. Soms is het water in het westen warmer dan in het oosten (de positieve fase), soms ook andersom.

Tijdens een positieve fase – waar we nu middenin zitten – blijft de neerslag in Australië vaak weg. “Dat heeft met klimaatverandering niks te maken”, zegt Van der Werf. “Maar als je er dan ook nog een paar flinke hittegolven overheen krijgt, droogt het bos wel heel erg snel uit. En hittegolven worden wél versterkt door de opwarming van het klimaat.”

Uitgelicht door de redactie

Astronomie
‘Ik wil graag weten wat de invloed van leven op een atmosfeer is’

Biotechnologie
Navigeren op de tast en sterretjes zien: uitvindingen voor blinden

Dat blijkt. De afgelopen jaren brak de zomertemperatuur in Australië record na record, met afgelopen december als voorlopig hoogtepunt. Op dinsdag 17 december 2019 was het (gemiddeld over het hele land) 40,9 graden, de hoogste temperatuur ooit gemeten. De dag erna kwam daar nog eens een hele graad bovenop.

Bosbeheer

Maar had het bosbeheer dan niet beter gekund? Volgens Van der Werf zijn er wel maatregelen die er normaliter voor zorgen dat het vuur zich op een gegeven moment niet verder kan verspreiden: regelmatig stukken land gecontroleerd in brand steken bijvoorbeeld, en zorgen dat er onbegroeide landstroken tussen bosgebieden in liggen.

“Maar de huidige branden in Australië zijn zo hevig dat zulke brandgangen weinig nut hebben. Vonkenregens waaien er gewoon overheen.” Bovendien kan door de extreme hitte een sterke luchtstroming ontstaan die uiteindelijk tot onweer leidt, zij het zonder regen. Van der Werf: “En door de bliksem worden dan weer nieuwe bosgebieden in brand gezet.”

Nog warmer

De bosbranden worden niet alleen veroorzaakt door het opwarmende klimaat, maar versterken deze opwarming ook, door CO2 uit te stoten. Bij de branden in de regio’s New South Wales en Victoria is al evenveel koolstofdioxide vrijgekomen als door het jaarlijkse gebruik van fossiele brandstoffen in heel Australië – namelijk rond de 400 miljoen ton.

Net na de brand. Prospect Hill, Greystanes, even ten noorden van Wetherill Park in Sydney, Australië.
Meganesia, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

http://nederland20.duckdns.org/placeholders/medium.png

Meganesia, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

“Die vergelijking kan je zowel gebruiken om te laten zien hoe erg de branden zijn, als om te laten zien hoe groot onze eigen uitstoot eigenlijk is”, merkt Van der Werf droogjes op.

Vergeleken met de jaarlijks terugkerende branden in noordelijke delen van Australië, hebben de branden in het zuidoosten een veel grotere invloed op het klimaat. In het noorden gaat het om grasland en savannes. Daar keert de begroeiing vrij snel terug, en haalt daarbij de CO2 weer uit de lucht. De bossen in het zuidoosten kost dat veel meer tijd. Voor een bos zo ver is aangegroeid dat het alle vrijgekomen CO2 weer heeft opgenomen, zijn we enkele decennia verder.

Bovendien bestaat de kans dat het bos niet meer in zijn huidige vorm terugkeert. De branden zijn erg extreem, wellicht zijn zaden in de grond ook aangetast. Van der Werf: “Als de brandfrequentie in deze opwarmende wereld inderdaad toeneemt, is de kans groot dat de vegetatie niet meer tot het oude niveau zal herstellen.”

https://www.nemokennislink.nl/publicaties/australie-staat-in-brand/

Shell-klimaatbos zucht onder branden en boeren (geannoteerd verhaal) (Investico)

https://files.platform-investico.nl/app/uploads/2019/12/10215110/Katingan-locals-farming-copy.png

‘Shell, go well,’ klinkt het in het radiospotje waarin Shell aankondigt maatregelen te nemen tegen klimaatverandering.1 Sinds april biedt de oliegigant klanten de mogelijkheid om ‘CO2-neutraal’ te rijden. Wie aan de pomp kiest om een cent extra te betalen per liter benzine of diesel, of het iets duurdere brandstofmerk V-power tankt, mag zijn of haar broeikas-uitstoot wegstrepen2. Met het extraatje plant Shell namelijk bomen en investeert het in bestaande bosreservaten in onder andere Peru en Indonesië3.

Inmiddels zijn er op die manier al 20,475 autoritjes rondom de wereld gecompenseerd, stelt Shell op haar website4. Dat zou neerkomen op zo’n 55 miljoen liter benzine, ofwel ruim 180 duizend ton CO25. Om dat te compenseren zouden 376 duizend bomen eeuwig moeten blijven bestaan6. 

Hoe krijgt Shell dit voor elkaar? Het oliebedrijf koopt onder meer CO2-credits bij het Katingan Mentaya-project op Centraal Kalimantan, het Indonesische deel van het eiland Borneo. Dit natuurreservaat werd in 2007 in het leven geroepen door het Indonesische bedrijf PT Rimba Makmur Utama in samenwerking met een Britse projectontwikkelaar en twee ngo’s7. De man aan het roer is Dharsono Hartono, een voormalig JP Morgan-bankier in New York. Nadat hij erachter kwam dat natuurbescherming en geld verdienen prima samengaan, besloot hij terug te keren naar zijn thuisland8. 

Het reservaat beschermt 157.722 hectare aan tropisch bos en ondergronds veen, een gebied iets groter dan de provincie Utrecht9. Zonder het project zou dit gebied omgezet worden tot industriële acacia-plantages voor papierproductie, zeggen de ontwikkelaars10. Maar nu blijft alles bij het oude en gaat een enorme hoeveelheid CO2 niet de lucht in. Maximaal zeveneneenhalf miljoen ton per jaar, zegt oprichter Hartono in zijn luxe appartementencomplex in het centrum van Jakarta11. Zo’n belofte is geld waard. Met de CO2-credits die sinds 2017 worden verkocht voor prijzen tussen de vijf en tien dollar per ton, kan zijn reservaat tot 75 miljoen dollar per jaar verdienen12. Volgens de website is al 32.186.588 ton CO2 ‘bespaard13’. De teller loopt elke paar seconden op.

CO2-compensatieservices

‘Besparen’ betekent niet dat de totale hoeveelheid CO2 in de atmosfeer omlaag gaat. CO2-credits worden verkocht als een soort vergunning om elders ter wereld een vergelijkbare hoeveelheid broeikasgas wél uit te stoten. Op papier is er geen klimaatwinst, maar ook geen verlies. Vandaar de term ‘CO2-neutraal’. 

Shell omschrijft Katingan Mentaya als ‘’s werelds grootste CO₂-compensatieproject, waarmee een hoeveelheid CO₂ wordt gecompenseerd die gelijk staat aan de jaarlijkse uitstoot van Frankrijk14’. Naast Shell kopen ook Volkswagen en de bank BNP Paribas hier hun koolstofcredits15. Wereldwijd, van Cambodja tot Peru en van Zimbabwe tot Guatemala, zijn er inmiddels honderden van dit soort projecten16. Met het beschermen van bossen is een wereld te winnen. ‘Als tropische ontbossing een land was,’ stelt het State of Forest Carbon Finance Report 201717, ‘dan was het wat betreft emissies de derde grootste vervuiler ter wereld, na alleen China en de VS.’ 

https://files.platform-investico.nl/app/uploads/2019/12/10215320/WhatsApp-Image-2019-12-05-at-12.23.57-1-656x875.jpeg

Ook Exxonmobil investeert inmiddels in natuurreservaten, bijvoorbeeld in Guyana18, waar het tevens een ‘sprookjesdeal’ sloot om olie te winnen. KLM biedt al sinds 2008 een ‘CO2-compensatieservice’ aan waarvoor klanten een klein bedrag betalen19. En EasyJet, de prijsvechter voor wie elke cent telt, zegt dat CO2-compensatie door bosbescherming vanaf eind november zelfs standaard is inbegrepen in elke vlucht – gratis20.

Zo werkt het op papier. Maar werkt het ook echt? In samenwerking met Indonesische journalisten van het tijdschrift Tempo en het digitale mediaplatform Narasi dook Platform voor Onderzoeksjournalistiek Investico voor De Groene Amsterdammer en dagblad Trouw in de wereld van compensatiebossen, met het Katingan Mentaya-project als voorbeeld. We spitten door rapporten en spraken met aardwetenschappers, natuurbeschermers, projectontwikkelaars en certificeerders. Met hulp van experts analyseerden we satellietbeelden van het beschermde reservaat op Borneo, waar de Indonesische journalisten ‘op de grond’ poolshoogte namen. Zo stuitten we op REDD+, een regeling die twaalf jaar geleden speciaal werd ontworpen om CO2-compensatie door middel van bosbescherming mogelijk te maken. Een win-winscenario, volgens de VN, maar inmiddels heeft het compensatieprogramma bij steeds meer wetenschappers en natuurbeschermers afgedaan. Toch wordt REDD+ nu juist omarmd door oliemaatschappijen en de luchtvaartindustrie.

REDD+

Het is 2007 en het auditorium van het Bali International Convention Center zit bomvol met vertegenwoordigers uit de hele wereld. Tijdens deze dertiende klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP13) houdt de Coalitie van Regenwoudlanden, met woordvoerders als Papoea Nieuw-Guinea en Brazilië, de poot stijf21. Als de geïndustrialiseerde landen – die het meest hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde – eisen dat ontwikkelingslanden hun natuur beschermen, moet daar wel iets tegenover staan.

Zo ontstaat REDD+, een afkorting voor een mondvol: Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation in developing countries, and the role of conservation, sustainable management of forests and enhancement of forest carbon stocks in developing countries. Het instrument moet Westerse landen paaien om te investeren in de bescherming van tropische bossen in ontwikkelingslanden. Zij krijgen per vermeden ton CO2-uitstoot een som geld. Handel in het broeikasgas is niet nieuw: dat kon al sinds het Kyotoprotocol van 199722. Maar tot aan REDD+ leek CO2-compensatie door bosbescherming te ingewikkeld23.

Wat wordt aangekondigd als snelle en ‘kostenefficiënte’ klimaatmaatregel24, komt echter moeilijk van de grond. Westerse overheden zijn nergens toe verplicht en investeren minder geld in het systeem dan verwacht25. De VN en de Wereldbank zetten tientallen pilotprojecten op die vaak in een beginstadium blijven steken26. En nog steeds steggelen overheden over de regels, zoals financiering, handhaving, toezicht en transparantie27.

Ondertussen bloeit wel een ‘vrijwillige markt’ voor REDD+ op, waarin ngo’s, bedrijven en private investeerders bosbescherming opzetten en daaruit CO2-credits verkopen. Sinds 2009 is één miljard dollar uitgegeven aan credits, stelt brancheorganisatie Forest Trends in 201728. De markt bedient niet alleen consumenten die hun energiegebruik, vliegvakantie of online aankopen willen compenseren, maar ook steeds vaker grote bedrijven.

Zo kocht Disney voor miljoenen dollars compensatiekredieten uit bossen in Peru, Cambodja en de Democratische Republiek Congo29. De rockband Pearl Jam neutraliseerde concerttours door Latijns-Amerika door bossen in Brazilië en Peru te steunen30. Webshop Zalando investeert sinds dit najaar in herbebossingsprojecten in Ethiopië en wil honderd procent CO2-neutraal worden31. Dat is het modemerk Gucci al gelukt: afgelopen oktober verklaar het ‘geheel CO2-neutraal te opereren,’ dit dankzij de compensatiemogelijkheden van REDD+32.

Ontbossing duurt voort

Het verzet hiertegen groeit. ‘Een slechte deal geeft bedrijven de kans om te claimen dat ze bossen beschermen, waarmee ze verhullen dat ze hun uitstoot niet tot veilige niveaus terug willen brengen,’ waarschuwde Kumi Naidoo, de toenmalige directeur van Greenpeace International, al in 201033. Niettemin was de milieuorganisatie destijds nog voorstander: ‘Als de regels goed zijn, kan het een groot succes worden.’

Een decennium later heeft de twijfel toegeslagen. Volgens internationale natuurbeschermer WWF staat REDD+ inmiddels ‘op een kritiek punt’ waar ‘wij en anderen de effectiviteit en vraag moeten demonstreren34’. In mei 2018 concludeerde de Algemene Rekenkamer van Noorwegen, een land dat miljarden investeerde in het systeem, dat ‘de resultaten van REDD+ tot dusver vertraagd en onzeker zijn35’. En hoewel het Centre for International Forestry Research afgelopen oktober om ‘meer rigoureuze impactanalyses’ vraagt, stelt het ook ‘dat REDD+-initiatieven de ontbossing van tropische gebieden tot dusver niet hebben gestopt36’. 

Greenpeace is het daar inmiddels mee eens: ‘We zijn een jaar of tien verder en moeten concluderen dat we maar niet voorbij de obstakels komen,’ zegt Hilde Stroot, programmadirecteur biodiversiteit bij de milieugroep37. Volgens haar blijft het basisprincipe goed: de grootste vervuilende landen moeten meebetalen aan de bescherming van bossen in landen die historisch minder hebben bijgedragen aan klimaatverandering. ‘Maar verder werkt het gewoon niet. Het is moeilijk hier nog voorstander van te zijn. We zien zoveel missers op dit dossier.’

‘REDD+ zal de geschiedenis ingaan als een totaal absurd project,’ zegt geograaf Mucahid Bayrak via een Skypegesprek vanuit de National Taiwan Normal University38. Hij doet al negen jaar onderzoek naar de impact die het beschermingssysteem heeft op lokale bosgemeenschappen en bezocht compensatieprojecten in Vietnam. Ook de Wageningse hoogleraar Esther Turnhout is kritisch39. ‘De wetenschappelijke literatuur laat duidelijk zien dat het geen effectief mechanisme is’. Ze doet onderzoek naar de rol van kennis in natuur- en bosbeleid en publiceerde in 2016 een overzichtsstudie van REDD+. ‘De rekenmethoden zijn heel complex en vaak onmogelijk, het systeem berust op problematische aannames en werkt oneerlijk. En het draagt niet bij aan de verlaging van CO2.’

De kwetsbaarheid van het bos zit in de weg

Dat beschermde bossen kwetsbaar zijn en ook weer kunnen verdwijnen door brand, houtkap of ziekte, is een van de drie principiële bezwaren tegen het . Wie een bos wil aanbieden als compensatiemechanisme, moet kunnen garanderen dat het er over een mensenleven nog staat. ‘Compensatiecredits zijn zoals ‘s werelds meest vergevingsgezinde creditcard’, schrijft Lisa Song, journalist bij het Amerikaanse onderzoeksplatform ProPublica, afgelopen mei. ‘De koper krijgt al het voordeel van tevoren, terwijl het een eeuw duurt voordat de schuld volledig is terugbetaald40.’

Als het project die eindstreep al haalt. In 2009 zette de Paiter-Suruí stam uit Brazilië als eerste inheemse gemeenschap ter wereld zelf een REDD+-project op41. Uit dat reservaat kocht Natura, een Braziliaanse cosmeticagigant, 120 duizend gecertificeerde compensatiecredits, en ook internationale voetbalorganisator FIFA kocht credits om zo de CO2-uitstoot van het WK voetbal 2014 in Brazilië te verlagen42. Dat ging even goed. Tot de gemeenschap er zes jaar later achterkwam dat het compensatieproject zich bovenop een goud- en diamantmijn bevond en stamleider Henrique Suruí een verbondje sloot met illegale ontbossers en mijnwerkers.

Sinds de politieke wind in Brazilië is omgeslagen, is het al helemaal de vraag hoe permanent bosbeschermingsprojecten daar zijn. Programmadirecteur Stroot van Greenpeace: ‘Bolsonaro kleedt het handhavend apparaat voor natuurbescherming uit. Er is geen monitoring meer in de Amazone en langetermijn bosbeheer is daar heel moeilijk. Forget it43.’

Shell zwijgt over branden

Hoe zit dat in het Indonesische Shell-’klimaatbos’? 2019 was een extreem brandjaar in Indonesië; de branden die tussen juli en oktober woedden, bedekten grote delen van Sumatra en Kalimantan in een giftige smog44. Scholen en ziekenhuizen sloten, de lokale bevolking liep rond met mondkapjes, Orang-oetans zochten hun heil in achtertuinen van stedelingen, tienduizenden mensen werden geëvacueerd, tien . Dat het Katingan Mentaya-reservaat hierdoor onder druk stond is geen geheim, maar het project stuurt geen persberichten als de zaak in brand staat. Om daarachter te komen, moeten satellietbeelden worden geanalyseerd.

Op een koude maandagochtend eind november klap ik in een kamertje op de derde verdieping van de Vrije Universiteit van Amsterdam mijn laptop open45. Negen bosbrandexperts van de afdeling Aardwetenschappen staren op een projectiescherm naar het programma Google Earth Pro. Vanuit de ruimte zien we onze groen-blauwe planeet. We zoomen in op Centraal-Kalimantan, Indonesië. Met het aanklikken van een vinkje verschijnt een peulvormig gebied: het beschermde Katingan Mentaya-project.

Hebben de bosbranden het gebied aangetast? Om daarachter te komen hebben we wekenlang data gedownload via het Fire Information for Resource Management System (FIRMS) van het Amerikaanse ruimtevaartagentschap NASA, en die gegevens voorgelegd aan Braziliaanse, Indonesische, Amerikaanse en Nederlandse satelliet-experts46. In het gebied rondom het reservaat telden we meer dan duizend cirkeltjes en binnen de grenzen van het project ook nog eens 179. Het grootste deel van het gebied is onmiskenbaar gespaard gebleven. Maar in een deel langs de westelijke reservaatgrens, daar waar akkers en dorpen het gebied raken, en in de zuidelijke punt, lijkt de peul nu wel een mijnenveld.

Elk stipje staat voor een ‘hotspot’, en elke ‘hotspot’ geeft een ‘thermische anomalie’ aan, ofwel: een plek waar het warmer is dan normaal47. We hebben ze met kleuren gecodeerd op tijd: wit voor april tot en met augustus, oranje voor september en rood voor afgelopen oktober. De enorme toename aan oranje en rood kan maar een ding betekenen, toch?

‘Ja, daar hebben branden gewoed.’ zegt hoogleraar Guido van der Werf48. Hij doet onderzoek naar de hoeveelheid broeikasgassen die in atmosfeer terechtkomen door het afbranden van bossen, graslanden en veengebieden. Hij heeft hiervoor veel tijd doorgebracht in Indonesië en werkte voorheen ook bij NASA. ‘Het aantal stipjes zegt niet zoveel. Het zouden ook heel kleine brandjes zijn geweest, of een ‘vals alarm’, wanneer een satelliet een reflecterend dak of een andere warmtebron opvangt. Maar je ziet veel rijen naast elkaar, dan kan je er zeker van zijn dat de branden vrij groot waren.’

Niet elke stip staat gelijk aan een brand. Het is een indicatie, een deel moet je dus afschrijven. Daarom raadplegen we ook foto’s van een ander satellietprogramma: Landsat. Die van 30 oktober 2019 toont twee donkerbruine ‘brand-littekens’ binnen het reservaat: een aan de westelijke grens en een in het zuiden. Precies waar ook de stipjes zitten. We meten de brandplekken: ongeveer 1900 hectare, zo’n 3800 voetbalvelden49. En komen erachter dat de brand in het zuiden maar één dag duurde en het westelijke deel meerdere dagen brandde50. Hoeveel schade dat precies veroorzaakte, vertellen de beelden niet. Daarvoor, zeggen de experts, heb je mensen op de grond nodig.

Boeren steken branden aan

‘Het verbrande gebied is ENORM.’ Eind november appen twee Indonesische journalisten die naar het reservaat zijn afgereisd hun eerste bevindingen51. ‘Ik heb ongeveer twee kilometer gelopen en zie nog steeds het einde van het brand-litteken niet,’ meldt Gabriel Wahyu Titiyoga. Na een uur rijden vanaf de stad Sampit en drie uur varen met een speedboot hebben hij en Aqwam Fiazmi Hanifan het verbrande deel in het westen van het reservaat bereikt en onderzoeken wat hier de branden heeft veroorzaakt.

‘We zijn gestuit op tientallen landbouwpercelen binnen het projectgebied,’ laat Hanifan later die dag weten52. Hij stuurt een foto van een groot handgemaakt houten bord dat hij en Titiyoga aantroffen in het reservaat. ‘Dit gebied wordt gecontroleerd door de Dayak,’ staat erop met grote witte letters. Dit land is geclaimd door leden van de lokale Dayak Misik-gemeenschap, ontdekken ze. Meer foto’s volgen, van kleine percelen met houten bordjes waar de namen van dorpelingen opstaan. Families uit de omgeving hebben hier moedwillig branden aangestoken, zodat ze er groenten en rijst kunnen verbouwen. Bahrudin, een Dayak-leider uit het dorp Babaung: ‘Elke maandag gaan we naar het reservaat om ons land te bewerken53.’ Een deel van de branden die hier in september en oktober woedden ontstond dus binnen het reservaat, andere branden begonnen op akkers van nabijgelegen dorpen en drongen het reservaat binnen54.

Dit illustreert het tweede fundamentele bezwaar tegen het compensatiesysteem, namelijk dat het compensatiesysteem de onderliggende politieke en economische oorzaken van ontbossing niet aanpakt55. Het verandert bijvoorbeeld niets aan de aanhoudende druk op land. ‘Agro-giganten als Bunge en Cargill en olie- en mijnbedrijven als Chevron, Shell en Rio Tinto, zijn met hun mijnextractie, landbouw en veehouderijen de echte veroorzakers van ontbossing,’ zegt Jutta Kill56. De Duitse bioloog, onderzoeker en activist doet sinds 1993 onderzoek naar onder andere koolstofmarkten voor milieuorganisaties zoals de World Rainforest Movement en FERN. Ze werkte samen met lokale gemeenschappen in de Amazone en Afrikaanse landen als Madagascar en Kenia om ontbossing te bestrijden. ‘REDD+ houdt dit soort grote ontbossers echt niet tegen.’

REDD+projecten zijn echter vaak opgezet om lokale gemeenschappen van brandstichting, houtkap en landbouw te weerhouden, waardoor de kans op landconflicten groot is57. Zo blijkt er bij het Indonesische CO2-reservaat al jaren een conflict te bestaan tussen lokale gemeenschappen en de projectbeheerders. In 2014 spraken de hoogste Dayak-leiders met de gouverneur van Centraal-Kalimantan af dat elke Dayak-familie in de provincie het recht zou krijgen om vijf hectare land te bewerken58. Waar dit land vandaan moest komen, moesten ze nog uitvogelen. En tijdens de provinciale verkiezingen in 2017 ronselde een lokale politicus stemmen van de Dayak-gemeenschap door hen weer land te beloven, vertelt Bahrudin.59 Hij toont brieven en documenten opgesteld door de leiding van de Dayak-gemeenschap. Dorpelingen gebruiken deze om land op te eisen binnen het projectgebied, waar het CO2-reservaat al sinds 2013 opereert60.

Het reservaat is volgens het ministerie van bosbeheer de officiële landbeheerder en heeft het recht om de Dayak-boeren van het land te gooien. De documenten van de dorpelingen zijn juridisch niet geldig. Maar de staf is voorzichtig en wil ruzie vermijden61. Het project heeft alle lokale gemeenschappen rondom het CO2-reservaat honderd miljoen roepia aangeboden voor  ‘assistentie’ en educatieve projecten, maar de dorpelingen in vier westelijk gelegen dorpen weigerden: het bedrag was te laag62. ‘De lokale mensen zijn nooit écht goed bewust gemaakt van de grenzen van het reservaat,’ zegt Zainal Abidin, dorpshoofd van dorp Panyaguan. ‘Ik ben dorpsoudste, en ik weet niet eens precies waar het reservaat begint63.’

‘Bomen vielen neer, het water in het kanaal droogde op. Het vuur was zo hoog,’ zegt een bewoner van het zuidelijke dorp Kampung Melayu64. Met een kleine speedboot reisden de journalisten over kanalen dwars door het reservaat naar het Zuiden, waar in september ook een brand woedde. Deze werd niet moedwillig aangestoken, maar drong vanaf nabijgelegen akkers het reservaat binnen.

Bovendien is er de dreiging van omringende palmolieplantages. Aan de oostelijke grens van het reservaat, waar het aanschuurt tegen een grote palmolieplantage, PT Persada Era Agro Kencana, zagen de journalisten ook afgebrande bomen. In 2013 kreeg dit palmoliebedrijf een vergunning van het ministerie van bosbeheer, terwijl eerder was bepaald dat dit gebied beschermd zou blijven65. Oprichter Hartono nam zijn verlies en maakte het CO2-reservaat stukken kleiner dan gepland, maar ondertussen staat het project van alle kanten onder druk. De beheerders doen hun best, maar kunnen amper opboksen tegen een groot palmoliebedrijf; verschillende Indonesische overheidsniveaus die overlappende vergunningen uitgeven; en lokale gemeenschappen die geen trek hebben in een CO2-bos.

‘Het kost veel tijd om gemeenschappen te leren dat brandstichting voor landbouw gevaarlijk is,’ zegt oprichter Hartono in Jakarta66. ‘Dit jaar was een van de ergste brandjaren in vijf jaar. Ik verwacht dat we miljoenen dollars hebben verloren.’

Patrouilles

En dat terwijl de beheerders alles op alles zetten om branden te voorkomen. ‘De staf houdt regelmatig patrouilles. We hebben uitkijktorens en waterputten gebouwd, vuur-resistente gewassen geplant en brandslangen die de grond ingaan tegen ondergrondse veenbranden67.’ Gerry Elias is managing partner bij Permian Global. Dit Britse bedrijf ontwikkelt projecten voor CO2-opslag in regenwouden, waaronder het Katingan-Mentayaproject. Waar het Indonesische bedrijf van Hartono zorgt voor de uitvoering op de grond, regelt Permian de berekening en vermarkting van de CO2-winst. Ook houdt Permians satelliet-expert vanuit Londen een oogje op het gebied. Spotten de satellieten iets verdachts, dan krijgen de preventieteams in het reservaat automatisch een sms’je. 

‘En dan heb ik het nog niet over het werk met de lokale gemeenschappen die rondom het reservaat leven. We leren hen hoe ze het land bewerken zonder vuur te gebruiken.’ Vijfhonderd dorpelingen – voorheen vaak illegale houtkappers – zijn omgeschoold tot brandweermannen, ze dragen maskers en schoenen met stalen neuzen. ‘Je zou moeten langskomen, het lijkt wel een militaire operatie!’ Er waren branden binnen het reservaat, erkent Elias. ‘We proberen elke brand te voorkomen, maar in zo’n extreem jaar zijn wij trots op hoe we het hebben gemanaged.’ 

https://files.platform-investico.nl/app/uploads/2019/12/10193050/bovenfoto-nieuwsbericht-875x492.jpg

De situatie in 2019 was bijna net zo extreem als in 2015, toen ook enorme delen van het Katingan-reservaat in rook opgingen. In totaal 9044 hectare, tonen satellietfoto’s van Landsat en het monitoringsrapport van het project voor de periode 2010-201568. Een van de brand-littekens van 2019 overlapt met die uit 2015. Een andere brand woedde in een veengebied dat al in de jaren negentig werd aangetast69.

Elias zegt nu nog niet te weten hoe groot het verbrande gebied dit jaar precies is. Evenmin wat de gevolgen zijn voor het reservaat, of hoeveel CO2 er de lucht in is gegaan. Halverwege volgend jaar verschijnt het monitoringsrapport voor 2019. Wel benadrukt hij dat bij branden in eerder aangetaste gebieden relatief weinig CO2 verloren gaat: te weinig om tot grote verliezen in de verhandelbare credits te leiden70.

vermeden CO2-emissies

Het laatste principiële bezwaar op REDD+ is dat de rekenmethoden waarmee CO2-credits worden berekend niet kloppen71. Wie heen-en-weer vliegt van Amsterdam naar Barcelona stoot 610kg CO272 uit. Als je ervoor zorgt dat precies zoveel CO2 weer uit de lucht wordt gehaald, is de vakantie gecompenseerd. Maar dit telt alleen als je kunt bewijzen dat de bomen die jij laat planten er anders nooit gekomen zouden zijn. Zo niet, dan is de CO2-winst niet ‘additioneel’. Wanneer de CO2-winst gebaseerd is op het beschermen van bestaande bossen en veengronden, zoals bij het Shell-‘klimaatbos’, ligt dit nog ingewikkelder. Hoe weten de projectontwikkelaars zeker dat de bomen die zij beschermen zonder hun project daadwerkelijk gekapt waren?

Om dit te garanderen, beroepen ze zich op risicoprofielen en toekomstmodellen. Ze schatten in wat de toekomstige kans is op ontbossing in hun reservaat door naar vergelijkbare gebieden te kijken. Dit heet de baseline. Op basis daarvan becijferen ze de beloofde CO2-winst van het project, die omgerekend wordt tot verkoopbare CO2-credits. Elke credit staat voor één ton ‘vermeden CO2-emissies73’.

‘Hoe meer ontbossing ze voorspellen in hun baseline, hoe groter de CO2-winst die ze kunnen claimen, en hoe meer credits ze kunnen verkopen, zegt de Duitse onderzoeker Kill74. Volgens haar hebben bedrijven er baat bij een zo somber mogelijk toekomstscenario te schetsen: zo verdienen ze het meeste geld. ‘Het hele verdienmodel is gebaseerd op een verhaal over de toekomst dat ze zelf hebben bedacht.’

Iedere projectontwikkelaar mag de berekeningen van de verwachte CO2-winst zelf maken75. ‘Er is geen internationale definitie van wat een bos is,’ zegt hoogleraar Turnhout, ‘Laat staan van ontbossing.’ Het ontbreekt bij deze projecten aan een centrale autoriteit die toezicht houdt. Wel moeten bedrijven zich houden aan de regels van internationale certificeerders zoals Verra, die het keurmerk Verified Carbon Standard (VCS) uitgeeft, en worden ze gecontroleerd door third party auditors.

De voorspellingen zitten er wel eens naast. In 2016 tikte de Wereldbank de Amerikaanse projectontwikkelaar Wildlife Works op de vingers omdat het de vermeden CO2-uitstoot door het Maï NDombe-project in de Democratische Republiek Congo ruim had overschat. De verwachte CO2-besparing moest met . Ook de beloofde CO2-winst van het Corridor Ankeniheny-Zahamena-reservaat in Madagascar, opgezet door de non-profit Conservation International, was grotendeels gebakken lucht, constateerden onderzoekers datzelfde jaar in International Forest Review: ‘Zonder een enkele verandering op de grond, zou het project op papier ontbossing en CO2-uitstoot kunnen verlagen met 50 procent. Dat is .’

En er is de vraag hoe ‘additioneel’ de CO2-opslag kan zijn van een gebied dat al was beschermd voordat het een ‘compensatiebos’ werd. Vijf jaar geleden concludeerde het Franse onderzoeksbureau Chaire Economie du Climat dat van 410 geanalyseerde REDD+-projecten, 26 procent overlapte met een beschermd gebied of nationaal park. REDD+ diende simpelweg als ‘logo om nieuwe financiering aan te trekken76.’ 

Erkende normen en standaarden

Projectbeheerders en certificeerders houden vol dat het systeem goed in elkaar zit. Want zelfs als blijkt dat de branden die dit jaar in het Shell-’klimaatbos’ woedden desastreuze gevolgen hebben gehad voor de CO2-reserve, verandert dit weinig voor de Shell-consument die benzine compenseert. Volgens certificeerder Verra staat elke CO2-credit die een Shell-klant koopt gegarandeerd voor één ton niet-uitgestoten CO2. Elke paar jaar komen immers externe inspectiebedrijven langs bij het project om te controleren hoeveel CO2 er in de afgelopen jaren is bespaard. Deze ‘geverifieerde’ CO2-eenheden worden geregistreerd in een database, en mogen verhandeld worden. Volgens de certificeerder is het onmogelijk dat credits op de pof worden verkocht77.

In een reactie stelt Shell enkel CO2-credits te kopen ‘die onafhankelijk zijn geverifieerd onder erkende normen en standaarden’. Wanneer ‘in een project door bijvoorbeeld een brand geen CO2 kan worden opgenomen door de natuur, worden hier uiteraard geen credits voor uitgegeven78.’

Want zelfs wanneer op Borneo zoveel bos afbrandt dat het reservaat deze ‘geverifieerde’ CO2-kredieten niet kan leveren, is er formeel nog steeds niets aan de hand. Bij elk nieuw CO2-reservaat wordt een percentage credits achter de hand gehouden en in een reservepot gestopt – een noodrantsoen voor kredieten die elders verloren gaan. ‘Het is zoals een risicoverzekering,’ zegt Naomi Swickard, hoofd marktontwikkeling bij certificeerder Verra. ‘Het project betaalt een premium, die gaat in een bufferpool en die wordt weer beheerd door ons: ‘de verzekeraar79’.’

Het klinkt als een absurde vraag, maar blijven de credits van Shell-klanten dus ook geldig als het gehele Shell-’klimaatbos’ in rook op zou gaan? Swickard: ‘Correct. En we hebben extensieve analyses gedaan met scenario’s en modellen om de robuustheid te garanderen80.’

‘De bedrijven die de credits verkopen mogen dan een verzekering hebben, de atmosfeer heeft dat niet,’ zegt de Duitse onderzoeker Kill81. REDD+ is géén oplossing voor klimaatverandering, betogen zij en andere critici82. Het is niet eens een druppel op de gloeiende plaat. Sinds 2007, het jaar waarin REDD+ van start ging, is de concentratie CO2 in de atmosfeer alleen maar toegenomen83. Kill: ‘Ik hoor vaak dat dit systeem beter is dan niks, maar het is slechter dan niks. Bedrijven presenteren het als een eerste stap en wij applaudisseren. Maar zo geven we hen, en consumenten, een vrijbrief om olie uit te grond te blijven halen, om te blijven vliegen, om overbodige spullen te blijven kopen. Terwijl emissies omlaag moeten. Natuurlijk moeten we regenwouden beschermen. Maar waarom willen we daar zo nodig iets voor terug?84

Lees onze nieuwsbericht van dit onderzoek hier. Dit verhaal verscheen ook in De Groene Amsterdammer en, in bewerkte vorm, in Trouw.

Daphné Dupont-Nivet

  1. Radiospotje Shell, opgenomen van Radio1 op 8 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  2. Zie de pagina ‘Mogelijkheden Co2-neutraal rijden,’ op de website van Shell.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  3. Zie de pagina ‘Co2-compensatie projecten,’ op de website van Shell

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  4. Zie de pagina ‘Co2-neutraal rijden,’ op website van Shell

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  5. Volgens de berekeningen van Shell is 40.008km ongeveer gelijk aan een rondje om de aarde. 40.008km x 20.475 rondjes = 819.163.800km. Volgens Shell stoten automobilisten gemiddeld 1 ton Co2 uit met 4545km rijden. Dus: 819.163.800 / 4545 = 180.234 ton Co2. Uitgaande van 1 liter benzine op 15km, is dat 819 miljoen km / 15km = 54,6 miljoen liter.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  6. Zie de pagina ‘Co2-neutraal rijden,’ op de website van Shell

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  7. Zie de pagina Who we are op website Katingan Mentaya-project

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  8. Zie onder andere dit interview met Public Radio International, 22 december 2016

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  9. Zie de pagina Who we are op website Katingan Mentaya-project

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  10. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  11. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  12. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  13. Zie homepage van website Katingan Mentaya-project, dit getal stond er op 5 december 2019, 13.08uur.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  14. Zie de pagina ‘Co2-compensatie projecten,’ op de website van Shell.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  15. Live interview met Dharsono Hartono door journalisten Aqwam Fiazmi Hanifan en Gabriel Wahyu Titiyoga, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  16. Omdat er geen centrale autoriteit is die dit sort projecten registreert, weet niemand precies hoeveel projecten er precies zijn. Wel zijn er verschillende databases, alleen zijn die vaak niet up to date. Alleen al in de database van certificeerder Verra, een van de grootste keurmerken voor dit soort projecten, zijn meer dan honderd projecten geregistreerd, deze zijn niet per se allemaal actief

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  17. Zie rapport Fertile Ground: State of Forest Carbon Finance Report 2017, van organisatie Forest Trends. Hier te downloaden.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  18. Zie dit en dit persbericht Conservation International en Exxonmobil, beide 2 juli 2018.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  19. Zie pagina CO2ZERO; feiten en cijfers op website KLM, gepubliceerd 16 april 2018. https://klmtakescare.com/nl/content/co2zero-feiten-en-cijfers-

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  20. Zie pagina Onze Co2-uitstoot aanpakken op website EasyJet, gepubliceerd op 19 november 2019 of pagina EasyJet says it is now Carbon Neutral op website Ecosystem Marketplace, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  21. Zie deze registratie van de plenaire slotsessie van de conferentie, of lees een verslag in het Earth Negotiations Bulletin, 18 december 2007

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  22. Zie pagina Carbon Trading, Carbon Trading, website UNFCCC

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  23. Zie bijvoorbeeld pagina REDD+ op UNFCCC website, en zie bijvoorbeeld wetenschappelijk paper uit 2002 A conceptual framework and its application for addressing leakage: the case of avoided deforestation

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  24. Zie The Economics of Climate Change: The Stern Review, gepubliceerd op 30 oktober 2006. Lees hier de conclusie

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  25. Zie onder andere het wetenschappelijk paper uit 2016, Envisioning REDD+ in a post-Paris era: between evolving expectations and current practice. Ook besproken in interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  26. Ibidem. Zie ook wetenschappelijk paper uit 2014 REDD+ Readiness progress across countries: time for reconsideration

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  27. Ibidem, tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  28. Zie Fertile Ground: State of Forest Carbon Finance Report 2017, van organisatie Forest Trends. Hier te downloaden

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  29. Zie artikel op Mongabay, 30 maart 2013, dit rapport op de website van NGO World Rainforest Movement, 10 november 2011, of dit artikel op de website van Wildlife Conservation Society, 22 juli 2016

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  30. Zie artikel op website Pearl Jam, 3 november 2015

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  31. Zie pagina Zalando goes 100% Carbon Neutral, op website Zalando

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  32. Zie pagina op website Gucci of artikel op website South China Morning Post, 1 oktober 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  33. Zie artikel A good REDD-deal is a green light for forest protection, op website Greenpeace, 2 december 2010

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  34. Zie pagina Saving forests with REDD+, op website WWF, datum onbekend (ongeveer tien jaar na lancering REDD, zie tekst)

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  35. Zie rapport The Office of the Auditor General of Norway’s investigation of Norway’s International Climate and Forest Initiative, 15 mei 2018

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  36. Zie pagina Time to get serious about evaluating REDD+ impact, op website CIFOR, 7 oktober 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  37. Telefonisch interview Hilde Stroot, 4 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  38. Skype-interview Mucahid Bayrak, 4 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  39. Telefonisch interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  40. Zie artikel An (Even More) Inconvenient Truth, op website ProPublica, 22 mei 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  41. Zie artikel Forest Diamonds, op website Climate Home News, 26 september 2017

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  42. Zie artikel Bioflica: Futbol Shines Light On Brazil’s Forests, 18 juni 2014, op website Ecosystem Marketplace

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  43. Telefonisch interview Hilde Stroot, 4 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  44. Zie onder andere artikel Fires Indonesia Blanket Islands and Cities in Smog, The Atlantic, 16 september 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  45. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  46. Hiervoor heeft Investico contact en hulp gehad van Bernardo Flores, Universiteit van Campinas, Robert Field, Columbia University/NASA, Save Our Borneo, brandmonitoringsorganisatie op Borneo, Indonesië en Guido van der Werf en promovendi, Vrije Universiteit, Amsterdam.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  47. Uitleg wetenschappers, tevens Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019. Zie ook Frequently Asked Questions, NASA FIRMS

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  48. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  49. Foto van Landsat satelliet NASA. Analyse van omvang gebied door Bernardo Flores, Universiteit van Campinas. Tevens analyse door Save Our Borneo, brandmonitoringsorganisatie op Borneo, Indonesië.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  50. Live interviews met Guido van der Werf, Dave van Wees, Roland Vernooij en andere promovendi faculteit Aardwetenschappen, 25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  51. WhatsApp-bericht van Gabriel Wahyu Titiyoga, 22 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  52. WhatsApp-bericht van Aqwam Fiazmi Hanifan, 22 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  53. Live interview met Bahrudin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  54. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  55. Zie onder andere pagina Leakage/replacements op website The Redd Desk en wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016. Tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  56. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  57. Zie onder andere wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  58. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  59. Live interview met Bahrudin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  60. Het Katingan Mentaya-project werd in 2007 in het leven geroepen en ging vanaf dat moment aan de slag met trainingen voor de dorpen rondom het toekomstige projectgebied. Het CO2-reservaat kreeg in 2013 een vergunning van het Ministerie van bosbeheer, toen werden ook de grenzen bepaald.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  61. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  62. Live interview met Zainal Abidin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019. Live interview met Dharsono Hartono, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  63. Live interview met Zainal Abidin, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 23 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  64. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. Gesprekken met dorpelingen Kampung Melayu, 23 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  65. Bevindingen onderzoek reservaat ter plekke Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 22-25 november 2019. Zie ook artikel op Mongabay, 31 augustus 2015

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  66. Live interview met Dharsono Hartono, door Gabriel Wahyu Titiyoga en Aqwam Fiazmi Hanifan, 20 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  67. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global van 11 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  68. Analyse satellietfoto’s NASA Landsat, o.a. door Dave van Wees, Vrije Universiteit, 25 november 2019 en aanvullende e-mail 27 november 2019. Zie ook monitoringsrapport Katingan Mentaya 2010-2015, pagina 173, hier in te zien

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  69. Ibidem, zie ook monitoringsrapport Katingan Mentaya 2018, pagina 16-19, hier in te zien. Tevens skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global, 11 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  70. Skype-interview met Gerry Elias en Nathan Renneboog, Permian Global van 11 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  71. Zie onder andere pagina Additionality op website The Redd Desk, wetenschappelijk paper Ten Years of REDD+: A Critical Review of the Impact of REDD+ on Forest-Dependent Communities, 2016. Tevens interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  72. Gebaseerd op berekening Atmosfair

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  73. Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  74. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  75. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019. Tevens telefonisch interview Esther Turnhout, 29 oktober 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  76. Zie wetenschappelijk paper REDD+ projects in 2014: an overview based on a new database and typology, juli 2015, pagina 18 en pagina 24

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  77. Skype-interview Gerry Elias en Nathan Renneboog van Permian Global, 11 november 2019, en Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  78. Reactie Shell via e-mail, 5 december 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  79. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  80. Skype-interview Naomi Swickard van certificeerder Verra, 30 oktober 2019 en aanvullende uitleg in e-mail van Verra, 12 november 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  81. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019, aanvullende e-mail 14 november 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  82. Interviews Jutta Kill, 24 september 2019, Esther Turnhout, 29 oktober 2019, Chris Lang, 1 oktober 2019, Hilde Stroot, 4 oktober 2019, Lauren Gifford, 4 oktober 2019, Mucahid Bayrak, 4 oktober 2019. Zie ook onder andere artikel Carbon offsets are not our get out jail free card’ op website UN Environment Programme, 10 juni 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  83. Zie onder andere artikel Brutal news: global carbon emissions jump to all-time high in 2018, op The Guardian, 5 december 2018 en dit rapport, of zie de samenvatting van rapport Trends in Global CO2 and Total Greenhouse Gas Emissions,’ van Planbureau van de Leefomgeving, 2019

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

  84. Telefonisch interview Jutta Kill, 24 september 2019.

    https://s.w.org/images/core/emoji/12.0.0-1/72x72/21a9.png

The post Shell-klimaatbos zucht onder branden en boeren (geannoteerd verhaal) appeared first on Investico.

https://www.platform-investico.nl/artikel/shell-klimaatbos-zucht-onder-branden-en-boeren-geannoteerd-verhaal/

Hoeveel zuurstof kosten de branden in de Amazone? (Kennislink)

Delen van de Amazone staan in brand. Dat is slecht nieuws, omdat er CO2 bij vrij komt, en er natuurgebied verdwijnt. Maar in tegenstelling tot wat sommigen beweren, hebben de branden vrijwel geen invloed op het zuurstofgehalte in de lucht .

Het zal u niet ontgaan zijn: het Amazonegebied wordt geteisterd door bosbranden. “De longen van de aarde staan in brand!”, schreef het Wereld Natuurfonds. “De Amazone produceert 20 procent van ons zuurstof”, twitterde onder andere de Franse president Macron.

Wie de kwaliteitsmedia een beetje volgt heeft inmiddels ook al gelezen dat dit onzin is. Een bos produceert zuurstof en absorbeert CO2 zolang het in de groei is. Na verloop van tijd ontstaat er echter een evenwicht, waarbij de zuurstofopname van dood materiaal dat vergaat gelijke tred houdt met de zuurstofproductie van de groeiende bomen en planten. Een dergelijk ‘stabiel’ bos produceert geen zuurstof en neemt geen CO2 op (mits ook de bodemprocessen waarbij zuurstof en CO2 worden uitgewisseld in evenwicht zijn).

Daarmee is het hele verhaal echter nog niet verteld. Een brandend bos – stabiel of niet – haalt namelijk wél zuurstof uit de lucht. Om hoeveel zuurstof gaat het dan? Moeten we ons toch zorgen maken? En is de Amazone eigenlijk wel stabiel?

NEMO Kennislink sloeg aan het rekenen, met hulp (en gegevens) van Bart Kruijt, die als bosecoloog aan de WUR gespecialiseerd is in het Amazonegebied.

Amazone Bekken, in de Loreto Regio van NE Perú.
Wikimedia Commons, by User:Shao, CC BY-SA 3.0

http://nederland20.duckdns.org/placeholders/medium.png

Wikimedia Commons, by User:Shao, CC BY-SA 3.0

Is de Amazone een stabiel bos?

Nee. De Amazone neemt jaarlijks naar schatting 0,5 tot 1,5 ton koolstof per hectare op, in de vorm van CO2. Daarmee produceert het bos tevens zuurstof: het koolstof (C ) uit de CO2 is bouwstof voor de bomen, de zuurstof (O2) gaat terug de atmosfeer in. Voor elk CO2-molecuul dat uit de lucht wordt gehaald, komt dus een O2-molecuul terug.

Voor de CO2 concentratie in de lucht is deze netto opname van de Amazone een belangrijke factor. Het bos beslaat zo’n 550 miljoen hectare, en neemt in totaal elk jaar ruim 2000 Mton (dat is 2 miljard ton) CO2 op (zie kader). Dat is ruim tien keer de jaarlijkse uitstoot van Nederland. Overigens kan dit per jaar wel verschillen. In droge jaren is het gebied soms zelfs een netto CO2-uitstoter.

Voor de totale zuurstofconcentratie is de Amazone geen factor van belang. Dat komt door de grote hoeveelheid van dit gas in de atmosfeer. Onze lucht bevat maar 0,04 procent CO2 en bijna 21 procent zuurstof. Zelfs als de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer zou verdubbelen, zou de zuurstofconcentratie dus slechts met 0,2 procent van het totaal toenemen. Dat is te overzien.

Maar als hout brandt, neemt het toch wel zuurstof op?

Dat klopt. Zodra een bos in de fik staat, maakt het niet meer uit of het stabiel is of niet: de aanwezige biomassa gaat dan (letterlijk) in rook op, en dat kost zuurstof en levert CO2. Het Amazonewoud bevat naar schatting gemiddeld 150 ton koolstof per hectare – dus als het hele bos zou afbranden, zou dat 300.000 Mton CO2 in de lucht brengen. Ook dan zouden we overigens nog steeds gewoon door kunnen ademen (zie kader).

Het sommetje

Voor wie de cijfers wil weten: 1 ton koolstof is ruim 83.000 mol . Om dat op te nemen moet het bos, per hectare, dus ruim 83.000 mol CO2-moleculen absorberen (dat is 3,7 ton CO2). Voor de hele Amazone van 550 miljoen hectare gaat het dan om pakweg 45 biljoen (4,5 • 1013) mol per jaar. Dat is ruim 2 Gigaton CO2, en houdt een daling in het CO2-gehalte in van 0,254 ppm (parts per million). In totaal zit er momenteel 415 ppm CO2 in de lucht.

Bij bovenstaande reactie komt jaarlijks 45 biljoen mol aan zuurstof vrij. Dat is ongeveer 1 miljoenste van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer – die ongeveer 3,5 • 1019 mol bedraagt.

Als het héle bos zou afbranden, worden bovenstaande getallen een factor 150 groter – want elke hectare bos bevat grofweg 150 ton koolstof (als je zowel het koolstof in planten en bomen als het koolstof in de bodem mee telt). De totale hoeveelheid CO2 neemt dan met 300 Gigaton toe, dat is 38 ppm. Voor het CO2-gehalte in de atmosfeer is dat een eenmalige toename van bijna 1/10 van het totaal. De zuurstofafname zou bij het volledig afbranden van de Amazone 0,02 procent van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer bedragen.

https://www.nemokennislink.nl/publicaties/hoeveel-zuurstof-zit-er-opgeslagen-in-de-amazone/