PROVINCIE UTRECHT - Politici in Den Haag konden vanmiddag een verschillende weg bewandelen: eentje met foto's van mooie natuur en eentje waarin de natuur uitgestorven is. Het was allemaal het idee van de 9-jarige Bram Zeilmaker uit De Bilt. Met 17 kinderen protesteerde hij vandaag op het Binnenhof. "Ik denk dat het helpt dat wij kinderen zijn, want het gaat om onze toekomst."
Al meerdere spreekbeurten maakte Bram over de klimaatproblemen waar de wereld mee te maken heeft. Maar ook in de kranten en in het Jeugdjournaal wordt er telkens over verteld: als we zo blijven doorgaan, dan heeft dat grote gevolgen voor onze aarde. "Ik zie bijvoorbeeld de bosbranden in Griekenland en Californië. Alle wetenschappers zeggen het, en het IPCC-rapport ook. Dus daarom vind ik het heel belangrijk dat we er nu iets tegen doen", vertelt hij.
Met 17 kinderen uit De Bilt en Lunetten stond hij daarom vanmiddag op het Binnenhof in Den Haag. Ze droegen shirts die de letters 'Stop CO2' vormden en hielden foto's van uitstervende natuur omhoog.
Wat Bram zelf denkt dat de beste oplossing is tegen het klimaatprobleem? "Ik denk dat heel veel mensen het heel naar vinden, maar ik denk dat het beste is om te stoppen met vliegen. Want dat is een hele grote vervuiler."
Onder meer ministers Kaag, Koolmees, Hoekstra, Blok en Schouten hebben de zorgen van de kinderen vandaag aangehoord. "Ze beloofden dat ze er zoveel mogelijk aan gaan doen. Nu vraag ik me af of dat echt zo is, maar ik kan ze er aan houden, want het staat allemaal op beeld. Het Jeugdjournaal was er namelijk bij", lacht Bram.
Op dinsdag 15 september droegen rebellen van Extinction Rebellion (XR) en Animal Rebellion de Traanrede voor, de alternatieve troonrede. In een creatieve performance op de Koekamp stond ‘Moeder Aarde’ stil bij de treurige staat van het klimaat. Tegelijkertijd ketende een groep actievoerders zich vast aan het hek van het koninklijk werkpaleis Noordeinde en vormden met elkaar het woord Burgerberaad. De performance en actie werden live uitgezonden op de online kanalen van XR. Vroeg in de ochtend versierden klimmers van Extinction Rebellion de standbeelden voor het paleis al met XR vlaggen.
Met grote woorden en vage beloften probeert het kabinet via de koning het volk gerust te stellen en te zeggen dat het wel goed komt met de klimaatdoelstellingen. Maar om de klimaatcrisis die nu al wereldwijd aan de gang is binnen de perken te houden, dient nu grootschalige actie te worden ondernomen. Miljoenen mensen en dieren zijn al geraakt door het ontwrichte klimaat. We zien bijvoorbeeld al grootschalige bosbranden, overstromingen en voedselschaarste. Extinction Rebellion gaf deze boodschap via de Traanrede ‘koninklijke kracht’ mee.
Een woordvoerder van XR: “Al in 1972 sprak het staatshoofd in de troonrede over het klimaat, maar nog steeds ondernemen politici niet de actie die nodig is om de klimaatcrisis te bestrijden. Met de huidige maatregelen zijn we onderweg naar een catastrofale opwarming van 4 tot 6 graden. Ver boven de afspraken uit het klimaatakkoord van Parijs. We gaan richting een planeet die onleefbaar is. Daarom eisen we een burgerberaad, waarin burgers beslissen over een eerlijk klimaatbeleid.”
In een burgerberaad zitten burgers die door loting zijn gekozen en een afspiegeling vormen van de hele Nederlandse bevolking. Zij overleggen over beleid met input van experts en ongehinderd door lobbyisten. Een burgerberaad kan zonder electorale of ideologische overwegingen op de lange termijn gerichte voorstellen doen die weldoordacht en rechtvaardig zijn. Een recent Burgerberaad in Frankrijk heeft stevig klimaatbeleid opgeleverd: Frankrijk neemt het bestrijden van klimaatverandering in de grondwet op, maakt wetten tegen ecocide en investeert 15 miljard euro in het vergroenen van de maatschappij.
Onder de titel ‘Septemberrebellie’ komt XR in heel september in actie:
1 september: Welkom terug in de klimaatcrisis – actie voor het Binnenhof, Den Haag
15 september: ‘Traanrede’ op Prinsjesdag, Den Haag
18 september: Legale demonstratie met bondgenoten op het Gustav Mahlerplein op de Zuidas in Amsterdam en grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheidsactie.
18 t/m 21 september: Manifestatie op het Museumplein, Amsterdam met lezingen, workshops en een ‘Beraad op Straat’ dat laat zien hoe burgerdemocratie eruit kan zien met sprekers als Marjan Minnesma (Urgenda) en Kees Vendrik (klimaattafel electriciteit, hoofdeconoom Triodos).
19 september: Discobedience, dansen voor leven door de straten van Amsterdam, start Museumplein
21 september: Burgerlijke ongehoorzaamheidsactie op de Zuidas in Amsterdam.
Extinction Rebellion (XR) is een mondiale burgerbeweging die zich inzet om het voortbestaan van het leven op aarde te beschermen. Leden van XR voeren geweldloze, disruptieve en creatieve acties om de druk op overheden op te voeren zodat die in actie komen tegen de klimaat- en ecologische crisis. Momenteel hebben meer dan tweehonderdduizend mensen in meer dan zestig landen wereldwijd zich aangesloten. XR bestaat uit gewone mensen, uit alle hoeken van het land en alle leeftijden, die zich ernstig zorgen maken over de levens van huidige en toekomstige generaties. In Nederland zijn bijna veertig lokale groepen actief.
XR eist van de Nederlandse overheid:
WEES EERLIJK over de klimaatcrisis en de ecologische ramp die ons voortbestaan bedreigen. Maak mensen bewust van de noodzaak voor grootschalige verandering.
DOE WAT NODIG IS om biodiversiteitsverlies te stoppen en verlaag de uitstoot van broeikasgassen naar netto nul in 2025. Doe dit op een rechtvaardige manier.
LAAT BURGERS BESLISSEN over een rechtvaardige transitie door het oprichten van een burgerberaad dat een leidende rol speelt in de besluitvorming.
"Is dit niet een beetje overdreven?", "Je mag het leger niet inzetten tegen je eigen burgers, dat is verboden.", "Ik wist niet dat boeren zo'n bedreiging vormen dat het leger van Den Haag een soort oorlogszone moet maken."
Verbaasde reacties op de inzet van legervoertuigen bij het boerenprotest vandaag in Den Haag. Het is natuurlijk ook geen alledaags gezicht, trucks met camouflageprint in het centrum van een grote Nederlandse stad.
Waarom wordt het leger eigenlijk ingezet? En gebeurt dit vaker bij dit soort demonstraties?
Zo reden de vrachtwagens vanochtend de stad binnen:
De voertuigen worden gebruikt om een aantal wegen te blokkeren omdat er gebieden zijn waar niet mag worden gedemonstreerd, bijvoorbeeld het Binnenhof. "In ieder geval niet met voertuigen", legt een woordvoerder van de gemeente Den Haag uit. "En in dit geval is niet zeker dat demonstranten alleen maar te voet willen komen."
Bij het ministerie van Financiën, dat tussen het Malieveld en het Binnenhof ligt, staan trucks dwars op de weg, net als bij het ministerie van Defensie, iets verderop. Ook op het Spui wordt de toegang naar het Binnenhof met vrachtauto's geblokkeerd. Plekken in het drukbezochte centrum van de stad dus. "Deze maatregelen zijn ook voor de veiligheid van andere mensen", benadrukt de woordvoerder.
Dit soort locaties wordt vaker afgezet door vrachtwagens bij evenementen. Op Prinsjesdag bijvoorbeeld stonden er trucks gevuld met zand op een aantal kruispunten in de Hofstad. Maar normaal gaat het dan om voertuigen die de gemeente huurt van bijvoorbeeld transportbedrijven.
Op de vraag waarom nu dan het leger is ingezet, heeft de gemeente Den Haag een simpel antwoord: de transportbedrijven wilden niet. En dat komt door het vorige boerenprotest in Den Haag, op 1 oktober.
De gemeente had toen een bedrijf ingehuurd om met trucks een aantal wegen af te sluiten. "Maar daar kwamen mensen die te maken hadden met het protest achter", zegt de woordvoerder. "Dat bedrijf kreeg daar opmerkingen over en heeft toen besloten het toch niet te doen."
In allerijl huurde Den Haag toen een aantal kleinere vervoersbedrijven in, die elk een aantal vrachtwagens leverden. Maar de chauffeurs van die trucks werden op de dag van het protest dermate onheus bejegend dat die bedrijven daarna ook niet meer wilden, aldus de woordvoerder. "Toen kwamen we bij defensie uit."
2300 keer ingezet
Defensie is hier ook gewoon voor, zegt een woordvoerder van het ministerie. "Een gemeente of de politie kan onze hulp inroepen als het op een andere manier niet lukt. Vorig jaar gebeurde 2300 keer in nationale aangelegenheden."
Het overgrote deel daarvan, zo'n 2000 keer, ging het om de explosievenopruimingsdienst. Maar het leger helpt bijvoorbeeld ook bij het blussen van natuurbranden of bij huiszoekingen van de politie. "Gemeentes hebben een lijst, waarin staat wat wij kunnen leveren. En dan kunnen ze daarover contact opnemen."
Het leger zo aanwezig in het straatbeeld, dat komt niet veel voor, erkent de woordvoerder. "Dit is heel zichtbaar, dat zie je niet vaak nee."
Toch gebeurt het vaker: tijdens de Nuclear Security Summit in 2014 in Den Haag stond er bijvoorbeeld luchtafweergeschut opgesteld en in 2016 sloten zwaarbewapende marechaussees een deel van de snelweg af bij Schiphol vanwege een dreiging.
Voor inzet van zwaar legermaterieel bij demonstraties moeten we terug naar de jaren '80. Toen gebeurde het nog weleens dat het leger werd ingeschakeld. Bij de Piersonrellen in Nijmegen, die begonnen als protest tegen de sloop van woningen, werden rupsvoertuigen ingezet en dat gebeurde ook bij krakersrellen in Amsterdam.
Zo zag dat eruit in 1981 in Nijmegen:
Dit soort taferelen gaan we vandaag niet zien, verwacht de Defensie-woordvoerder. "Het gaat alleen om trucks van ons. Er zijn wel chauffeurs bij, die de wagens op instructie van de politie kunnen verplaatsen bijvoorbeeld, maar verder worden wij niet ingezet."
Voor de 35.000 klimaatstakers was vorige week nauwelijks politieke of media-aandacht, terwijl 2500 protesterende boeren een paar dagen later konden rekenen op live-verslagen door grote media en politieke beloftes. Armanda Govers vraagt zich af hoe deze verhouding zo scheef kan liggen.
Veel mensen krabben zich achter de oren over wat er de afgelopen week gebeurd is. Verongelijkte boeren veroorzaakten 1100 kilometer file (de drukste spits ooit), sjeesden met tractors over het strand van Scheveningen, reden hekken omver, negeerden veiligheidsvoorschriften van de burgemeester van Den Haag en parkeerden zo’n 400 voertuigen op het Malieveld. Reden: veehouders voelden zich bedreigd door de stelling van D66 dat de veestapel ten behoeve van de stikstofcrisis gehalveerd moet worden.
Diverse politici onthaalden de boze boeren met open armen op het Malieveld en talkshows lieten boeren uitgebreid vertellen wat hen dwars zat. Minister Carola Schouten van Landbouw beloofde de veehouders, nadat ze haar hadden uitgemaakt voor rotte vis, dat een halvering van de veestapel wat haar betreft niet zal plaatsvinden.
Schril contrast
Slechts enkele dagen eerder marcheerden 35.000 klimaatstakers, voornamelijk jongeren, door Den Haag omdat de toekomst van de mensheid bedreigd wordt. Minister Schouten is niet alleen verantwoordelijk voor Landbouw, maar ook voor Natuur en Voedsel. Toch lijken die laatste twee nauwelijks op haar prioriteitenlijstje te staan. We stevenen door het opwarmende klimaat hard af op toenemende weersextremen die onze voedseloogsten en natuur bedreigen.
Niet alleen Schouten, maar de gehele regering lijkt hier niet van doordrongen. Dat blijkt wel uit het schrille contrast tussen de aandacht voor het boerenprotest en voor de klimaatstaking: waar het speuren is naar een uitspraak van politici over de klimaatstaking, buitelden ze tijdens het boerenprotest over elkaar heen met bemoedigende woorden voor de landbouwsector – een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering.
Had de menigte van 35.000 klimaatstakers niet gewoon het Binnenhof moeten bezetten?
Tommy Wieringa legt in NRC de vinger op de zere plek: de desastreuze gevolgen van klimaatverandering vinden – in de westerse wereld – niet allemaal binnen een korte tijd plaats. Was dit wel het geval, dan was de burger volgens de schrijver ‘allang met de strop opgetrokken naar Den Haag om er een zootje op te knopen’. De klimaatstaking bevond zich weliswaar in Den Haag, maar de verantwoordelijke bewindspersonen werden niet op het matje geroepen. Had de menigte van 35.000 klimaatstakers niet gewoon het Binnenhof moeten bezetten, net zolang tot Mark Rutte en zijn coalitiegenoten zouden beloven dat ze de broeikasgasuitstoot binnen nu en acht jaar stoppen?
Klimaatverandering is massamoord
De jonge Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg citeert de wetenschap en benadrukt dat de tijd opraakt: we hebben nog maar 8,5 jaar om de broeikasgasuitstoot te stoppen en zo de klimaatopwarming onder de 2 graden te houden. Rond de 2 graden opwarming van de aarde treden zogenaamde tipping points in werking: er ontstaan steeds meer bosbranden, er is nauwelijks ijs over dat het zonlicht terugkaatst, het permafrost smelt waardoor enorme hoeveelheden methaan vrijkomen. Hierdoor zal de aarde onleefbaar worden. In Nederland was het deze zomer al meerdere dagen 40 graden. De oogsten lopen al terug door de extreme droogte in ons land en het drinkwater uit de Maas staat onder druk. Greta waarschuwt dat jongeren steeds beter doorhebben hoe de politiek ons verraadt en dat we ze er niet mee laten wegkomen als ze blijven falen. Terecht.
Dit jaar zei Rutte nog: ‘Die [klimaatopwarming] hoeft niet morgen opgelost. Er mag wat meer ontspanning in de discussie komen’
Maar politici lijken de urgentie niet te voelen. Dit blijkt uit het beleid van de afgelopen jaren. Waar het kabinet-Balkenende voornemens was om in 2030 30 procent CO2-reductie te realiseren, schroefde de optimistische Rutte dat terug naar een schamele 17 procent (terwijl het volgens de wetenschap 40 procent moest zijn). In maart dit jaar verklaarde Rutte tegenover Trouw nog het volgende: ‘Die [klimaatopwarming] hoeft niet morgen opgelost. Er mag wat meer ontspanning in de discussie komen.’
Er is blijkbaar meer voor nodig om onze politiek leiders te activeren, om hen te laten voelen wat klimaatverandering behelst. Dat klimaatverandering gevaar, chaos, verlies, dood en zelfs massamoord betekent. Deze laatste vergelijking maken activisten van de internationale beweging Extinction Rebellion. Zij houden regelmatig ‘Die Ins’, waarbij ze als het ware dood op straat gaan liggen. Ze verhinderen verkeer en tonen spandoeken met teksten als ‘klimaatverandering is massamoord.’
Duidelijke eisen
Extinction Rebellion is ontstaan uit enkele gewone, bezorgde burgers. De 83-jarige Engelse opa Phil Kingston bijvoorbeeld, die inmiddels elf keer gearresteerd is voor ‘het beschermen van de aarde’ zoals hij het zelf mooi verwoordt. Als de wet bedrijven steunt om de aarde kapot te maken, dan accepteert Kingston die wet niet. Hij is bereid om zijn leven te geven voor dit doel, want hij heeft naar eigen zeggen een goed leven gehad en wil dat zijn kleinkinderen dat ook zullen hebben.
Toen Kennedy in 1961 zei een man op de maan te willen zetten, werd dat binnen acht jaar gerealiseerd
Aankomende maandag, 7 oktober, begint de internationale Extinction Rebellion-week. De activisten zijn van plan om verkeersknooppunten stil te leggen en er zullen ongetwijfeld andere acties plaatsvinden die ofwel ludiek ofwel ontregelend zijn. De concrete eisen van de actiegroep aan politici en beleidsmakers zijn dat de politiek eerlijk moet zijn over het gevaar van de klimaatopwarming, en dat de broeikasgasuitstoot per 2025 netto naar nul moet zijn gebracht.
Dit lijken mij goede uitgangspunten. Zoals benoemd moet de broeikasgasuitstoot in 8,5 jaar volledig zijn gestopt als we willen dat de aarde niet meer dan 1,5 graad opwarmt en dus leefbaar blijft. Toen John F. Kennedy in 1961 verklaarde een man op de maan te willen zetten, werd dat in acht jaar tijd gerealiseerd. Wat wij nodig hebben is een politiek leider die het Nederlandse volk serieus neemt, waarschuwt, uitlegt wat het doel is en hoe we dit gaan bereiken.
Bezetting van het Binnenhof
In het licht van het uiterst brutale en tegelijkertijd volprezen boerenprotest deze week, vraag ik me af: wat is ervoor nodig om de politiek zover te krijgen om aan deze klimaateisen te voldoen? Hoever moeten bezorgde burgers gaan voordat politici luisteren naar de wetenschap? Moeten zij eerst de chaos belichamen die klimaatverandering zal veroorzaken, de politiek een voorproefje geven van de dystopie die kan ontstaan door de afbraak van ons nu nog redelijk stabiele klimaat? Een bezetting van het Binnenhof is onderhand geoorloofd, net zolang totdat er adequate politiek leiders opstaan die klimaatverandering aanpakken en het gevaar afwenden. Als het boerenprotest ons iets leert, dan is het wel dat politiek en media ons met open armen en warme woorden zullen ontvangen. Toch?
