Categorie: erfgoed

Hoeveel dieren zijn er de afgelopen dag, de afgelopen maand of het afgelopen jaar omgekomen, geslacht of vermoord? Wereldwijd op jaarbasis ten minste 150 miljard ‘consumptie’-dieren, 1,8 miljoen dieren per dag in Nederlandse slachthuizen en meer dan 1 miljard dieren bij de recente bosbranden in Australië.

De getallen doen de meesten niet eens meer duizelen. Het heeft eerlijk gezegd weinig zin ze te noemen. Het dier blijft immers object van ons denken, de mens is het middelpunt van het bestaan. De politieke en maatschappelijke discussies gaan zelden of nooit over fundamentele vragen in de mens – dierrelatie. Waarvoor mag de mens het andere dier gebruiken, wat betekent het dat dieren een eigenwaarde hebben, heeft het dier rechten en welke belangen moeten we tegen elkaar afwegen?

In 2020 is de mens nog steeds redeloos, zijn de activisten radeloos en de dieren reddeloos. Het debat over de intrinsieke waarde van het dier, de integriteit en rechten van dieren mag eindelijk wel eens worden gevoerd. Zo niet, laten we dan eerlijk zijn en definitief vastleggen dat dieren gewoonweg voor altijd en eeuwig goederen zijn. De onbeschaafde bezetting van de aarde door de mens is dan de realistische werkelijkheid waarbij slavernij, uitbuiting en vernietiging van dieren de geldende norm is.

Het is echter goed om niet alleen stenen historische standbeelden van hun voetstuk te halen maar de levende mens uit de hoogte te halen en neer te laten dalen binnen de natuur waar hij onderdeel van is en blijft.

Afscheid van het antropocentrisme
We leven nog steeds in de collectieve waan dat handelingen ten opzichte van dieren geen morele consequenties hebben. Veel verder dan het strafbaar stellen van individuele dierenmishandeling en het vastleggen van wat welzijnsregels is de (westerse) samenleving nog niet gekomen. Institutionele, culturele, religieuze en wetenschappelijke wreedheden tegen dieren zijn gemeengoed. Je zou het zelfs een universeel cultureel erfgoed kunnen noemen. Slachthuizen zijn de grootste plekken waar bloed van jonge dieren vloeit, wie van stierenvechten houdt gaat naar Spanje, om een haan drie dagen op een paal te zien is er wel een eiland te vinden, onverdoofd het mes laten snijden onder een gebed laten we toe en het testen van witte konijntjes om te zien of batterijen giftig zijn is geen enkel moreel probleem. De afgestompte mens die vervreemd is van de levende natuur en zich alleen nog begeeft binnen de muren van een gecreëerde culturele wrede wereld waar het gaat om mensenbelangen.

Daar waar natuur in beeld komt is deze er voor de mens. Debatten over wel of geen vlees eten zijn voornamelijk gerelateerd aan de klimaatcrisis. Zelfs bij klimaat-, milieu- en natuurthema’s is er de valkuil van het antropocentrische paradigma. Laten we de crises aanpakken voor ons, de mensheid, om de kinderen een toekomst te geven. De niet menselijke dieren zijn bijkomende schade. Het afscheid van het antropocentrisme is te pijnlijk voor de moderne mens. God is in het Westen doodverklaard, weliswaar springlevend daarbuiten, de rationele wetenschap is omarmd, maar dieren handelen nog steeds in ons denken op basis van hun instincten. Mensen zijn losgekomen van hun goden, zichzelf als een nieuwe god gaan gedragen met heerschappij over alle biologische resultaten van de evolutie. De mens wordt door de mens zelf gezien als bovennatuurlijke creatieve kracht met ‘rede’ en ‘vrije wil’.

Wat willen we niet weten en waarom niet?

Dieren zijn geen machines en mensen geen goden – misschien op Pele, Maradona, Cruijff en Messi na – want het staat echt wel vast dat veel andere ‘hogere’ dieren exploratiedrang hebben en leergierig zijn op een wijze die veel verder gaat dan hun instinct. Het dier is een voelend, wetend en willend wezen. U mens bent minder uniek dan u denkt. Andere dieren dan u voelen pijn, ervaren stress en angst. Een dier heeft kennis over zijn omgeving en handelt om te onderzoeken en te vinden. Het dier heeft ook een intrinsieke waarde.

Dit betekent dat dieren onafhankelijk van het nut voor de mens een eigenwaarde hebben die niet automatisch ondergeschikt is aan de belangen van de mens. Deze wettelijke erkenning betekent dat het belang van het dier inzichtelijk moet worden gemaakt en moet worden meegewogen tegen andere relevante belangen.

Ook als dieren niet lijden is het maar de vraag of alles mag wat de mens wil. Het gaat dan over respect en integriteit. Integriteit betekent dat de heelheid en gaafheid van een dier moeten worden gerespecteerd. De eigenheid van het dier respecteren om te voorkomen dat het een onderdelenfabriek is voor de doelen van de mens. En niet te vergeten het soortspecifieke gedrag van het dier: kunnen bewegen, spelen, voortplanten, onderzoeken en noem maar op. Alles wat dieren niet of nauwelijks kunnen in de intensieve veehouderij. Het gaat om meer dan het vlees alleen. Over de gehele relatie van de mens tot andere dieren.

Mag het over meer dan een onsje vlees gaan?
In deze eerste 20 jaar van de nieuwe eeuw zijn de termen intrinsieke waarde, integriteit, soorteigengedrag naar de verre achtergrond verschoven en vergeten. Om over de echo van dierenrechten maar te zwijgen, wat is dat ook alweer? Gezondheid en welzijn komen soms even aan bod maar het gaat vooral om het redden van de planeet zodat binnen een redelijk klimaat de mens naar pret- en natuurparken kan gaan in 2050 en daarna waarschijnlijk kweekvlees, 3D-geprint vlees of plantaardige vleesvervangers eten met de smaak en bite van vlees.

Het debat over de eigenwaarde van dieren, hun integriteit, de rechten van dieren en de afwegingen tussen belangen moet worden gevoerd. Terug van weggeweest in het westen en natuurlijk blijft de aarde redden en de klimaatcrises bestrijden belangrijk maar doe het dan niet alleen voor de eigen soort. Wat missen we binnen de sociale beweging?

In Nederland is er een aantal uitstekende dierenbelangenorganisaties. De Dierenbescherming en Wakker Dier die mensen tot bewuster consumeren aanzetten. Ja, we weten het, diervriendelijk vlees bestaat niet maar u gelooft toch ook niet in spiegelsprookjes dat iedereen vegan wordt? Alleen ‘Go Vegan’ roepen redt de planeet niet en ook weinig dieren. Er zijn tal van organisaties die zich op vele manieren in het veld van het dierenleed begeven om een verandering teweeg te brengen. Omdat er veel soorten consumenten zijn en daarom veel strategieën ook broodnodig.

Maar de sociale beweging mist iets. Er is een politieke tak, de PvdD, maar daarbuiten is iets nodig. Een (inter)nationale organisatie die dierenrechten op de agenda zet en meer successen boekt. Een bekende man of vrouw die met hulp van velen, in een professionele structuur en open cultuur, de discussie losmaakt van de antropocentrische oude klassieke blik. Het maakt mij niet zoveel uit wie in het gat springt binnen de sociale beweging. Al hoor ik een lied in mijn hoofd: Ga, Ga, Marianne, voer ons aan, verlos de dieren, nu van de tirannen en maak ons vrij! En maak ons vrij! Misschien dat een nieuwe buitenparlementaire vereniging of stichting, met een al bekend gezicht, veel meer bereikt dan vrij herhalende discussies met ingenomen standpunten binnen een politiek systeem.

Mens, God, Darwin en Dier. In 2020 kan de mens opnieuw starten met het neerhalen van vastgeroeste mensplakkaten waar we ons 100 jaar later over gaan schamen. Het leven is alles waard en bij het leven gaat het erom dat er kwaliteit van leven is voor mensen en voor alle andere dieren.

Laten we eens een traan wegpinken bij al het dierenleed en dan besluiten dat we het anders, beter en vooral moreler gaan doen. Het dier heeft er recht op. Het gaat om meer dan een ons vlees of een plakje vegaworst.