| ← Oudere versie |
Versie van 10 mei 2019 om 22:13 |
| Regel 45: |
Regel 45: |
| |
| overig3 = 1956 - 2005 |
|
| overig3 = 1956 - 2005 |
| |
| overignaam3 = Falga |
|
| overignaam3 = Falga |
| − |
| overig4 = 1925 - ? |
+ |
| overig4 = 1925 - 1965 |
| |
| overignaam4 = Kijkduin |
|
| overignaam4 = Kijkduin |
| |
| overig6 = |
|
| overig6 = |
| Regel 78: |
Regel 78: |
| |
|
|
|
| |
== Geschiedenis == |
|
== Geschiedenis == |
| |
⚫ |
Na de Tweede Wereldoorlog begon Nederland met het uitbreiden van de krijgsmacht. Dit was nodig vanwege de Sovjetdreiging in Europa. Ook werd de luchtdoelartillerie fors uitgebreid. Het luchtverdedigingsconcept was destijds zo dat Nederland volledig op eigen grondgebied verdedigd moest worden tegen luchtaanvallen. Hiervoor was veel materieel en personeel nodig, en navenant veel opleidingscapaciteit en oefenterreinen. In tegenstelling tot andere wapens had de Luchtdoelartillerie nog geen eigen schietkamp. De [[infanterie]] had al sinds 1899 een eigen [[Infanterieschietkamp]] in de [[Harskamp]], de cavalerie kreeg de beschikking over het [[Vliehors#Cavalerie|Cavalerieschietkamp]] op [[Vlieland]] en de artillerie had het [[Artillerieschietkamp]] in [[Oldebroek (gemeente)|Oldebroek]].<ref>De Clock van Callans-Ooghe, Jaargang 19 nr.3, 1 september 2004, pp. 16-19</ref> |
| − |
Na de Tweede Wereldoorlog begon Nederland met het uitbreiden van de krijgsmacht. Dit was nodig vanwege de Sovjetdreiging in Europa. |
|
| ⚫ |
Ook werd de luchtdoelartillerie fors uitgebreid. Het luchtverdedigingsconcept was destijds zo dat Nederland volledig op eigen grondgebied verdedigd moest worden tegen luchtaanvallen. Hiervoor was veel materieel en personeel nodig, en navenant veel opleidingscapaciteit en oefenterreinen. In tegenstelling tot andere wapens had de Luchtdoelartillerie nog geen eigen schietkamp. De [[infanterie]] had al sinds 1899 een eigen [[Infanterieschietkamp]] in de [[Harskamp]], de cavalerie kreeg de beschikking over het [[Vliehors#Cavalerie|Cavalerieschietkamp]] op [[Vlieland]] en de artillerie had het [[Artillerieschietkamp]] in [[Oldebroek (gemeente)|Oldebroek]].<ref>De Clock van Callans-Ooghe, Jaargang 19 nr.3, 1 september 2004, pp. 16-19</ref> |
|
| |
|
|
|
| |
Sinds 1925 werd er al geoefend bij [[Fort Kijkduin]] met zware luchtdoelartillerie, maar voor de rest was men aangewezen op een schietterrein in Duitsland. Vanaf 1 mei 1951 kwam er uitbreiding met de oprichting van het Luchtdoelartillerieschietkamp. In de jaren die volgden kreeg men de beschikking over drie extra terreinen en eigen legering.<ref>Heden en toekomst van de luchtdoelartillerie, P. R. de Rochemont, G. H. Rooding en M. K. van der Veer, Militaire Spectator 1997, pp227-239, geraadpleegd via [http://www.kvbk-cultureelerfgoed.nl/MS_PDF/1977/1977-0227-01-0060.PDF archief Militaire Spectator].</ref> |
|
Sinds 1925 werd er al geoefend bij [[Fort Kijkduin]] met zware luchtdoelartillerie, maar voor de rest was men aangewezen op een schietterrein in Duitsland. Vanaf 1 mei 1951 kwam er uitbreiding met de oprichting van het Luchtdoelartillerieschietkamp. In de jaren die volgden kreeg men de beschikking over drie extra terreinen en eigen legering.<ref>Heden en toekomst van de luchtdoelartillerie, P. R. de Rochemont, G. H. Rooding en M. K. van der Veer, Militaire Spectator 1997, pp227-239, geraadpleegd via [http://www.kvbk-cultureelerfgoed.nl/MS_PDF/1977/1977-0227-01-0060.PDF archief Militaire Spectator].</ref> |
| Regel 93: |
Regel 92: |
| |
|
|
|
| |
==Ligging en terreinen== |
|
==Ligging en terreinen== |
| |
+ |
[[Bestand:Luask_den_helder_huisduinen_1951_1.jpg|thumb|Luchtopname in zuidelijke richting van het schietterrein Kijkduin in de Grafelijkheidsduinen, 1951.]] |
| ⚫ |
[[Bestand:Surveillance vaarroute botgat.jpg|thumb|Een wachtmeester der eerste klasse inspecteert met een schaarkijker de vaarroute van het Botgat, 1990.]] |
|
| − |
De vier omheinde schietterreinen lagen als enclaves in het Noord-Hollandse duingebied tussen [[Callantsoog]] en Den Helder. |
+ |
De vier omheinde schietterreinen lagen als enclaves in het Noord-Hollandse duingebied tussen [[Callantsoog]] en Den Helder. Elk terrein bestond globaal uit een parkeerplaats voor voertuigen en een noord-zuidgeoriënteerde rijstrook van enkele honderden meters lang, met aan de westzijde een aantal schietpunten en aan de oostzijde verschillende dienstgebouwen. Er werd in westelijke richting geschoten, over de vloedlijn op doelen boven de [[Noordzee]]. |
| − |
Elk terrein bestond globaal uit een parkeerplaats voor voertuigen en een noord-zuidgeoriënteerde rijstrook van enkele honderden meters lang, met aan de westzijde een aantal schietpunten en aan de oostzijde verschillende dienstgebouwen. Er werd in westelijke richting geschoten, over de vloedlijn op doelen boven de [[Noordzee]]. |
|
| |
|
|
|
| − |
Het luchtruim boven het schietkamp was uiteraard verboden gebied voor vliegtuigen. |
+ |
Het luchtruim boven het schietkamp was uiteraard verboden gebied voor vliegtuigen. Voor de beroepsvaart op zee gold gold dat niet; er werd alleen geschoten in veilige sectoren waar geen scheepvaart was. De zee werd in de gaten gehouden vanuit de zeeradarpost die geplaatst was op een hoge duin bij de ingang van het terrein. |
| − |
Voor de beroepsvaart op zee gold gold dat niet; er werd alleen geschoten in veilige sectoren waar geen scheepvaart was. De zee werd in de gaten gehouden vanuit de zeeradarpost die geplaatst was op een hoge duin bij de ingang van het terrein. |
|
| |
|
|
|
| |
===Kijkduin=== |
|
===Kijkduin=== |
| Regel 104: |
Regel 101: |
| |
{{Coor dms|52|56|47.93|N|4|43|18.47|E|scale:3125_region:NL}} |
|
{{Coor dms|52|56|47.93|N|4|43|18.47|E|scale:3125_region:NL}} |
| |
|
|
|
| − |
Sinds 1925 vonden oefeningen plaats in de [[Grafelijkheidsduinen]], 300 meter ten zuidwesten van Fort Kijkduin. Er werd met zware luchtdoelartillerie geschoten op een linnen doelvlag die gesleept werd door een vliegtuig. Na opheffing van de zware luchtdoelartillerie begin jaren 60, werd er geen gebruik meer gemaakt van het terrein. Het duurde nog tot in de jaren 80 voordat het werd afgestoten. Thans is het eigendom van[[Landschap Noord-Holland | Noord-Hollands Landschap]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/1992/03/19/natuurontwikkeling-in-voormalig-noordhollands-schietterrein-7137002-a182429 Natuurontwikkeling in voormalig Noordhollands schietterrein; Nieuw natuurgebied erbij] NRC, 19 maart 1992</ref> |
+ |
Sinds 1925 vonden oefeningen plaats in de [[Grafelijkheidsduinen]], 300 meter ten zuidwesten van Fort Kijkduin. Er werd met zware luchtdoelartillerie geschoten op een linnen doelvlag die gesleept werd door een vliegtuig. Schietterrein Kijkduin werd eind jaren 40 echter te klein om alle luchtdoelartillerie-eenheden te laten oefenen. Ook was het er te drassig om de stukken zwaar geschut stabiel op te stellen. De zware luchtdoelartillerie werd begin jaren 60 opgeheven. Omdat het terrein ongeschikt was voor moderne radiografisch bestuurbare doelvliegtuigjes van de lichte luchtdoelartillerie werd er vanaf 1965 geen meer gemaakt van het terrein.<ref>{{Citeer web|url=https://www.boei.nl/huisduinen-luchtdoelartillerie|titel=Huisduinen en het luchtdoelartillerie schietkamp {{!}} BOEi|bezochtdatum=2019-05-10|werk=www.boei.nl}}</ref> Het duurde echter nog tot in de jaren 80 voordat het werd afgestoten, waarna het in handen kwam van [[Staatsbosbeheer]]. Sinds 1992 is het terrein eigendom van het[[Landschap Noord-Holland | Noord-Hollands Landschap]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/1992/03/19/natuurontwikkeling-in-voormalig-noordhollands-schietterrein-7137002-a182429 Natuurontwikkeling in voormalig Noordhollands schietterrein; Nieuw natuurgebied erbij] NRC, 19 maart 1992</ref> |
| |
|
|
|
| |
===Groote Keeten=== |
|
===Groote Keeten=== |
| Regel 112: |
Regel 109: |
| |
|
|
|
| |
===Falga=== |
|
===Falga=== |
| ⚫ |
[[Bestand:Falga OQ-19.jpg|thumb|Een Northrop OQ-19 doelvliegtuig op de lanceerrail op schietterrein Falga, 1961.]] |
|
| |
{{Coor dms|52|55|2.31|N|4|43|9.24|E|scale:3125_region:NL}} |
|
{{Coor dms|52|55|2.31|N|4|43|9.24|E|scale:3125_region:NL}} |
| |
|
|
|
| Regel 121: |
Regel 117: |
| |
{{Coor dms|52|52|22.68|N|4|42|43.92|E|scale:6250_region:NL}} |
|
{{Coor dms|52|52|22.68|N|4|42|43.92|E|scale:6250_region:NL}} |
| |
|
|
|
| − |
In 1958 werd het Botgat geopend. Dit was veruit het grootste terrein, dat ook het langste in gebruik is geweest. Het bestond uit 16 schietpunten en een twaalftal dienstgebouwen. |
+ |
In 1958 werd het Botgat geopend. Dit was veruit het grootste terrein, dat ook het langste in gebruik is geweest. Het bestond uit 16 schietpunten en een twaalftal dienstgebouwen. Kenmerkend is de cirkelvormige startbaan voor de doelvliegtuigjes. De ligging is ongeveer 2 km ten zuiden van Julianadorp. Voor de toegang werd 300 meter zuidelijk van de vuurtoren de [[Groote Kaap]] een doorsteek in de duinen gemaakt. |
| − |
Kenmerkend is de cirkelvormige startbaan voor de doelvliegtuigjes. |
|
| − |
De ligging is ongeveer 2 km ten zuiden van Julianadorp. Voor de toegang werd 300 meter zuidelijk van de vuurtoren de [[Groote Kaap]] een doorsteek in de duinen gemaakt. |
|
| |
|
|
|
| |
===Luitenant-kolonel Maaskamp=== |
|
===Luitenant-kolonel Maaskamp=== |
| Regel 136: |
Regel 130: |
| |
Na een onderzoek naar de kwaliteit van de legering, werd besloten tot de bouw van een moderner barakkenkamp aan de Nieuweweg, op een van de buitenbastions van het fort. Deze werd op 17 mei 1957 in gebruik genomen. Op 6 april 1962 kreeg het kampement de naam Luitenant-kolonel Maaskamp, naar [[Abraham Johannes Maas|lkol A.J. Maas]], grondlegger van de Luchtdoelartillerie. |
|
Na een onderzoek naar de kwaliteit van de legering, werd besloten tot de bouw van een moderner barakkenkamp aan de Nieuweweg, op een van de buitenbastions van het fort. Deze werd op 17 mei 1957 in gebruik genomen. Op 6 april 1962 kreeg het kampement de naam Luitenant-kolonel Maaskamp, naar [[Abraham Johannes Maas|lkol A.J. Maas]], grondlegger van de Luchtdoelartillerie. |
| |
|
|
|
| − |
Aan de overkant van de Nieuweweg lag het [[Deibelkamp]]. Dit was in gebruik bij de luchtmacht en bij enkele parate luchtdoelartillerie-eenheden. Toen deze eenheden in 1964 werden opgeheven, werd dit kamp aan het Luask toegevoegd, zodat Fort Dirks Admiraal verlaten kon worden. Er werden nieuwe barakken gebouwd, wat al een grote vooruitgang was. |
+ |
Aan de overkant van de Nieuweweg lag het [[Deibelkamp]]. Dit was in gebruik bij de luchtmacht en bij enkele parate luchtdoelartillerie-eenheden. Toen deze eenheden in 1964 werden opgeheven, werd dit kamp aan het Luask toegevoegd, zodat Fort Dirks Admiraal verlaten kon worden. Er werden nieuwe barakken gebouwd, wat al een grote vooruitgang was. Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw is er permanente bebouwing gerealiseerd op het Maaskamp, die nu nog in gebruik is. |
| − |
Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw is er permanente bebouwing gerealiseerd op het Maaskamp, die nu nog in gebruik is. |
|
| |
|
|
|
| |
==Doelpresentatie== |
|
==Doelpresentatie== |
| Regel 144: |
Regel 137: |
| |
|
|
|
| |
Vanaf 1960 werd er gevlogen met onbemande vliegtuigjes van het type [[Northrop OQ-19|Northrop OQ-19D]] en later de KD2R5. |
|
Vanaf 1960 werd er gevlogen met onbemande vliegtuigjes van het type [[Northrop OQ-19|Northrop OQ-19D]] en later de KD2R5. |
| − |
Deze werden gelanceerd met een katapult.<ref>[http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=luchtdoelartillerie+prox+botgat&page=1&coll=ddd&identifier=ddd%3A010626220%3Ampeg21%3Aa0061&resultsidentifier=ddd%3A010626220%3Ampeg21%3Aa0061 Katapultinstallatie Den Helder gereed] Gereformeerd gezinsblad, 13 januari 1960</ref> Begin jaren 60 werd op het Botgat een cirkelvormige startbaan gebouwd. Vliegtuigjes werden op een wagentje geplaatst dat met een kabel vastgemaakt was in het middelpunt van startbaan. Bij de start reed het toestel een aantal rondjes en bij voldoende snelheid werd het richting zee gelanceerd. In 1999 is men weer afgestapt van de startbaan en teruggegaan naar een katapult. |
+ |
Deze werden gelanceerd met een katapult.<ref>[http://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=luchtdoelartillerie+prox+botgat&page=1&coll=ddd&identifier=ddd%3A010626220%3Ampeg21%3Aa0061&resultsidentifier=ddd%3A010626220%3Ampeg21%3Aa0061 Katapultinstallatie Den Helder gereed] Gereformeerd gezinsblad, 13 januari 1960</ref> Begin jaren 60 werd op het Botgat een cirkelvormige startbaan gebouwd. Vliegtuigjes werden op een wagentje geplaatst dat met een kabel vastgemaakt was in het middelpunt van startbaan. Bij de start reed het toestel een aantal rondjes en bij voldoende snelheid werd het richting zee gelanceerd. In 1999 is men weer afgestapt van de startbaan en teruggegaan naar een katapult. Als na één uur de brandstof op was, landde het toestel aan een parachute in de duinen. Hierna werd het geborgen en gereed gemaakt voor een volgende vlucht. |
| − |
Als na één uur de brandstof op was, landde het toestel aan een parachute in de duinen. Hierna werd het geborgen en gereed gemaakt voor een volgende vlucht. |
|
| |
|
|
|
| − |
Het besturen en onderhouden van de toestellen werd vanaf de opening van het schietkamp uitbesteed aan de firma [[Schreiner Airways|Schreiner Air Target Services]].<ref>Website gewijd aan de geschiedenis van de [http://www.schreiner.nl/1951--1955.html Schreiner Luchtvaartgroep]</ref> Het bedrijf verleende al vergelijkbare diensten aan de [[Koninklijke Marine]]. Het bedrijf zou dit blijven doen tot aan de sluiting in 2005. |
+ |
Het besturen en onderhouden van de toestellen werd vanaf de opening van het schietkamp uitbesteed aan de firma [[Schreiner Airways|Schreiner Air Target Services]].<ref>Website gewijd aan de geschiedenis van de [http://www.schreiner.nl/1951--1955.html Schreiner Luchtvaartgroep]</ref> Het bedrijf verleende al vergelijkbare diensten aan de [[Koninklijke Marine]]. Het bedrijf zou dit blijven doen tot aan de sluiting in 2005. Op het Botgat werd in de jaren zeventig een bakstenen onderhoudsloods gebouwd waar Schreiner zijn werkzaamheden kon uitvoeren. Er was een speciale procedure voor nodig omdat de gemeente geen toestemming wilde verlenen voor permanente bebouwing. |
| − |
Op het Botgat werd in de jaren zeventig een bakstenen onderhoudsloods gebouwd waar Schreiner zijn werkzaamheden kon uitvoeren. Er was een speciale procedure voor nodig omdat de gemeente geen toestemming wilde verlenen voor permanente bebouwing. |
|
| |
|
|
|
| |
==Gevolgen voor natuur en omgeving== |
|
==Gevolgen voor natuur en omgeving== |
| Regel 155: |
Regel 146: |
| |
Omdat het onveilige gebied zich uitstrekte tot 12 kilometer uit de kust, ondervonden de '''scheepvaart en visserij''' hinder van de schietoefeningen. Officieel was het geen verboden gebied en had de beroepsvaart vrije doorgang. Er was een convenant met de beroepsvisserij dat er niet in de onveilige zone gevist zou worden. Toch kwam het bijna dagelijks voor dat schietoefeningen stil gelegd werden omdat er, al dan niet demonstratief, gevist werd in de onveilige zone. |
|
Omdat het onveilige gebied zich uitstrekte tot 12 kilometer uit de kust, ondervonden de '''scheepvaart en visserij''' hinder van de schietoefeningen. Officieel was het geen verboden gebied en had de beroepsvaart vrije doorgang. Er was een convenant met de beroepsvisserij dat er niet in de onveilige zone gevist zou worden. Toch kwam het bijna dagelijks voor dat schietoefeningen stil gelegd werden omdat er, al dan niet demonstratief, gevist werd in de onveilige zone. |
| |
|
|
|
| − |
Vanuit de '''omliggende steden en dorpen''' is er altijd protest geweest tegen het schietkamp vanwege geluidsoverlast. De schiettijden zijn in de loop van de tijd wel beperkt en in de zomer was er een schietvrije periode. Deze kwam tot stand toen de [[Vereniging Huisduiner Belang]] in 1960 zijne koninklijke hoogheid prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld aanschreef om een schietvrije periode in de zomer te bedingen. In 2003 had het Ministerie van Defensie een plan klaarliggen om een 20 meter hoge geluidswal op te trekken bij het Botgat. Maar dit plan werkte averechts: het leidde tot veel protest. De geplande muur lag net zoals het schietterrein zelf in natuurgebied. Het uitzicht op de duinen zou er ingrijpend door veranderen. |
+ |
Vanuit de '''omliggende steden en dorpen''' is er altijd protest geweest tegen het schietkamp vanwege geluidsoverlast. De schiettijden zijn in de loop van de tijd wel beperkt en in de zomer was er een schietvrije periode. Deze kwam tot stand toen de Vereniging Huisduiner Belang in 1960 prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]] aanschreef om een schietvrije periode in de zomer te bedingen. In 2003 had het Ministerie van Defensie een plan klaarliggen om een 20 meter hoge geluidswal op te trekken bij het Botgat. Maar dit plan werkte averechts: het leidde tot veel protest. De geplande muur lag net zoals het schietterrein zelf in natuurgebied. Het uitzicht op de duinen zou er ingrijpend door veranderen. |
| |
|
|
|
| |
Ook de '''toeristische sector''' had last van de schietoefeningen omdat de stranden ter hoogte van de schietterreinen tijdens oefeningen werden afgesloten. |
|
Ook de '''toeristische sector''' had last van de schietoefeningen omdat de stranden ter hoogte van de schietterreinen tijdens oefeningen werden afgesloten. |
| Regel 163: |
Regel 154: |
| |
|
|
|
| |
==Lijst van commandanten== |
|
==Lijst van commandanten== |
| |
⚫ |
[[Bestand:Falga OQ-19.jpg|thumb|Een Northrop OQ-19 doelvliegtuig op de lanceerrail op schietterrein Falga, 1961.]] |
| |
⚫ |
[[Bestand:Surveillance vaarroute botgat.jpg|thumb|Een wachtmeester der eerste klasse inspecteert met een schaarkijker de vaarroute van het Botgat, 1990.]] |
| |
{| class="wikitable" |
|
{| class="wikitable" |
| |
|- |
|
|- |
https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Luchtdoelartillerieschietkamp&diff=53801457&oldid=53648934
