Opeens zette Facebook gisteravond de knop om. Australische nieuwsmedia en gebruikers konden geen nieuws meer delen. De pagina's van bijvoorbeeld The Australian en de Sydney Morning Herald zijn helemaal leeg.
De reden is een strijd die Facebook en Google voeren met de Australische overheid (en op de achtergrond een flinke uitgeverslobby) over een nieuwe mediawet waardoor techplatforms uitgevers moeten gaan betalen. Google besloot deze week zaken te doen met uitgevers en heeft een aantal deals gesloten. Facebook koos een andere route en laat zien welke macht het heeft als het erop aankomt.
"Facebook zit fout, Facebooks acties zijn onnodig", reageerde minister van Financiën Josh Frydenberg. "Hiermee beschadigt het bedrijf zijn reputatie in Australië." Hij is ook boos omdat bij het blokkeren van pagina's ook overheidspagina's, met bijvoorbeeld corona-informatie, tijdelijk werden geraakt. Ook wordt gevreesd dat het gebrek aan kwaliteitsnieuws leidt tot meer desinformatie.
Onderhandelen met nieuwsmedia
Volgens de Australische overheid is er sprake van een "onevenwichtige machtsbalans" tussen media en techplatforms. Die balans moet worden hersteld met afspraken tussen uitgevers en techplatforms over vergoedingen voor bijvoorbeeld linkjes in Facebooks nieuwsoverzicht en in Googles zoekresultaten. Want de twee partijen verdienen hier ook geld aan via advertentie-inkomsten, benadrukt Australië.
Komen de partijen er onderling niet uit, dan bepaalt een arbitragecommissie het vergoedingsbedrag. De platforms worden ook verplicht om relevante wijzigingen in hun algoritme te delen met nieuwsmedia.
Facebook en Google hebben zich flink verzet tegen de voorstellen. Al in augustus dreigde Facebook het delen van nieuwsberichten onmogelijk te maken. En Google zei in januari dat als de wet er zou komen het bedrijf genoodzaakt zou zijn om Google Zoeken af te sluiten.
Zo zien de Facebook-pagina's van Australische media er nu uit, dit is die van de Sydney Morning Herald:
De discussie om de twee partijen, tevens grootmachten op de online advertentiemarkt, te laten betalen voor nieuws bestaat al veel langer. Maar een escalatie zoals nu in Australië was er nog niet.
In een blogpost stelt Facebook dit besluit met een "bezwaard hart" te hebben genomen en dat het wetsvoorstel de relatie tussen het platform en uitgevers "fundamenteel verkeerd begrijpt".
Ook zegt het bedrijf weinig te winnen te hebben bij het tonen van nieuws op zijn platform. Nieuws zou goed zijn voor minder dan vier procent van het totaal. Het bedrijf bood nieuws naar eigen zeggen aan omdat het "belangrijk is voor een democratische samenleving". Links naar nieuwsmedia op Facebook waren afgelopen jaar volgens het platform goed voor 5 miljard verwijzingen.
Mediacrisis in Australië
Wat verder op de achtergrond meespeelt, is dat er in Australië sprake is van een mediacrisis. Uit informatie van The Australian Newsroom Mapping Project blijkt dat sinds januari 2019 al 184 redacties hun deuren hebben gesloten of zijn gekrompen.
"De crisis is ongekend", zei Allan Fels, voorzitter van de organisatie die het overzicht bijhoudt, vorig jaar tegen The Guardian. Hij wijst op drie oorzaken: de gevolgen van de digitalisering, de coronacrisis en de bosbranden. Uitgevers moeten ondertussen toezien hoe Facebook en Google steeds meer omzet draaien en winst maken.
Daarmee is niet gezegd dat het een direct met het ander te maken heeft. Zelfstandig tech-analist Benedict Evans, die de media- techsector al jaren volgt, wijst erop dat veel van de advertentie-inkomsten die nu binnenstromen bij Facebook en Google, niet per se daarvoor naar kranten gingen. Ook werpt Evans op dat er nog nooit iemand heeft betaald voor het linken naar anderen. Als dat nu wel zou moeten, waarom is het dan alleen van toepassing op nieuws?
Tegelijkertijd zijn techplatforms wel belangrijkere spelers in het nieuwsdomein geworden en concurreren ze daardoor in zeker opzicht met nieuwsmedia. Dat zit uitgevers wereldwijd al veel langer dwars.
Brussel, Washington en Londen
De situatie in Australië moet niet los worden gezien van regulering elders in de wereld. Zo gaven Europarlementariërs al eerder aan interesse te hebben in de manier waarop Australië met deze zaak omgaat; in de EU wordt momenteel gewerkt aan wetgevingspakketten die zijn bedoeld om de macht van grote techbedrijven in te perken.
Brussel, maar ook Washington en Londen, zullen aandachtig kijken naar wat er in Australië gebeurt en wie als eerste met z'n ogen 'knippert' en dus toegeeft: de Australische overheid of Facebook.
https://nos.nl/l/2369272
