Woensdag 15 maart mogen we in polonaise van crisis naar crisis. Prins Carnaval Marconius IV heeft uw steun hard nodig om op dit ingeslagen dwaalspoor door te gaan! U mag wachten, hopen, buigen, kruipen en betalen, om vervolgens weer te tekenen bij het kruisje. Het maakt niet uit welke partij uit de coalitie of haar partners in de Eerste Kamer u kiest, een glas, een plas en alles blijft zoals het was!
U kiest ook Waterschappen, deze zijn meer bevangen door biodiversiteit, inkomenspolitiek en betere naamherkenning van hun partijtje dan met dijkverhogingen, stabiele waterstanden en een betere capaciteit overtollig regenwater af te voeren uit woonwijken of polders. U mist hier een kans te kiezen voor uw fysieke veiligheid. Ik kan niet eens een stemadvies uitbrengen.
Prins Marconius IV voelde zich onvoldoende uitgenodigd om in debat te gaan waarom ouders hun kinderen, geld en dossiers nog niet terug hebben. Ga gewoon betalen. Als je jaren later niet kunt vertellen waarom je fiscaal ging kopschoppen, of hoeveel geld je door middel van knevelarij hebt afgeperst bij werkende ouders, dan ben je volledig ongeschikt en is het tijd voor een nieuwe coalitie.
Deze coalitie komt altijd met de belofte dat we nu even moeten lijden, om het later leuk te hebben. Eerst het zuur, dan het zoet! Als we de boeren zouden onteigenen, dan zouden we straks weer wegen en woningen mogen bouwen. Toen sloeg er een ambtelijke notie in als een bom. Al sloop je de hele agrarische sector, dan nog halen we de stikstofdoelen niet en we gaan nooit van het slot.
We gaan complete sectoren uit onze economie slopen in een poging natuur via een kunstmatige coma in een soort vegetatieve toestand te krijgen. Dat is onnatuurlijk, want de natuur hoort in beweging, zeker tijdens een klimaatverandering. De natuur past zich altijd aan. De provincie Brabant tekende al bij het kruisje, de vergunningverlening is gestopt. GroenLinks stond te juichen.
Allemaal om te voldoen aan een bekrompen invulling van een Europese richtlijn. Mediterrane natura2000-gebieden hebben last van woestijnvorming, ik zie die lidstaten geen megalomane irrigatieprojecten opzetten om hun natuur te redden of bosbranden te voorkomen. Dat kunnen ze niet betalen, net zoals wij niet zonder voedsel, nieuwe wegen of extra woningen kunnen.
Kabinet, parlement en rechters zijn gestopt tegenstrijdige belangen zorgvuldig tegen elkaar af te wegen, hebben stikstof tot staatsreligie verheven en beseffen niet meer dat er ook gewoond, gewerkt en geleefd moet worden. Zeker als er door arbeidsmigratie, criminele asielbedriegers uit veilige landen en echte vluchtelingen een steeds grotere behoefte aan woningen ontstaat.
Na 35 jaar illegaal uitsterfbeleid duurt het gemiddeld decennia voordat een Roma of Sinti aan een standplaats komt. Onze politici weigeren om een grasveld aan te wijzen. Het afstammingsbeginsel is een nekschot voor zigeuners. Ook al woonden je voorouders in een wagen, als je (groot)-ouders daar alleen op gewacht hebben, kom jij nooit meer in aanmerking. Ook dat is een illegaal uitsterfbeleid.
Slechts 23 mensen kregen vorig jaar zonder urgentieverklaring of verblijfsvergunning een sociale huurwoning in Amsterdam. Huur of koop je met een groep vrienden een woning, omdat het anders simpelweg niet te betalen is, dan staat er een pandjesbrigade klaar om je dakloos te maken. Nieuwe woongroepen zijn verboden. Voor statushouders wordt alles geregeld, voor burgers niets gedoogd.
Ministers, volksvertegenwoordigers en rechters vergeten dat wonen een primaire levensbehoefte, grondrecht en mensenrecht is. Ze weigeren volstrekt onterecht hun regelgeving over milieubescherming, bestemmingsplannen en welstand te wegen tegenover internationale verdragen die het recht op wonen borgen. Het ene verdrag is heilig, het andere verdrag is een dode letter.
Binnen dezelfde verdragen is het recht op onderwijs geborgd. Het lukt niet meer genoeg docenten op te leiden en te laten wonen binnen de grachtengordel, dus gaan we docenten vervangen door kunstenaars, musici en honden. De leesvaardigheid is aan het kelderen. Leerlingen kunnen hun lesboeken niet meer lezen. Stembiljetten worden straks voorzien van partijlogo's en pasfoto's.
Aangezien de opkomst voor Waterschappen en Provinciale Staten verkiezingen meestal nogal bedroevend is, heeft uw stem woensdag anderhalf keer zo veel effect als gebruikelijk. Normaal wordt die verkiezing gekaapt door hondstrouwe kiezers die gedachteloos op “hun” partij stemmen. Dezelfde partijen die de overheid zo groot en onbestuurbaar maakten, dat ze de controle verloren.
Het maakt mij niet uit welke crisis voor U de druppel is, maar stem eens wat anders...
Een boer is zijn akker aan het sproeien met water ivm de droogte
Klimaatverandering zet ons watersysteem aan alle kanten onder druk. Waterschappen staan voor grote uitdagingen, maar bewandelen liever samen met de boeren de weg der geleidelijkheid. En als het Rijk nieuw waterbeleid wil opleggen, lobbyt de landbouw de concrete maatregelen eruit.
Een zwarte auto met een natgeregende rode zakdoek aan de achterbak draait het parkeerterrein van Kinderdijk op. Verderop, achter de dijk staan de negentien molens die in de achttiende eeuw de achterliggende Alblasserwaard droog pompten en tegenwoordig UNESCO Werelderfgoed zijn. In deze oer-Hollandse komen acht aspirant-politici van de BoerBurgerBeweging vandaag op werkbezoek bij de moderne versie van een molen: het J.U. Smitgemaal.
Corine Peek, gestoken in sjaal en jas voorzien van het felgroene partijlogo, is bij de aankomende waterschapsverkiezingen lijsttrekker voor waterschap Rivierenland, Dat waterschap strekt zich uit langs de grote rivieren over de breedte van Nederland, van de Biesbosch tot de Duitse grens. Zelf woont Peek in de Betuwe, waar ze 250 melkkoeien houdt.
‘Ik had niet verwacht dat ze me meteen lijsttrekker zouden maken’, zegt ze. Ze was nooit politiek actief, maar door de discussie over of boeren nog wel verzekerd zouden blijven van zogenoemde ‘geborgde zetels’ in het waterschap, stelde ze zich kandidaat. ‘De kennis van de boeren moet behouden blijven’, zegt ze, ‘je gaat ze missen als ze niet meer in het waterschap zitten.’ Ze is duidelijk wat de kerntaken van de waterschappen zouden moeten zijn: ‘Hoogwaterbescherming en zorgen voor schoon water. Niet allerlei natuurprojecten.’
Peek vreest voor al te veel Haagse bemoeienis met hoe het watersysteem hier wordt onderhouden. ‘Geen landelijke normen voor het waterpeil’, staat bijvoorbeeld in het verkiezingsprogramma1 van BBB Rivierenland. De toenemende droogte in ons land is ook voor de boeren een probleem, zo zegt het programma: ‘Bij extreme droogte is het besproeien van gewassen noodzakelijk voor een goede opbrengst.’
Veranderend klimaat, veranderend beleid
En extreme droogte wordt steeds gebruikelijker. De zomer van 2018 was de droogste sinds de jaren 70. Er viel zo weinig regen dat boeren hun gewassen zagen verpieteren, vaarwegen te ondiep werden voor de binnenvaart, en bos- en heidegebieden in brand vlogen. Zomers als deze komen eens in de dertig jaar voor, berekende het KNMI toen. Maar de zomers van 2019, 2020 en 2022 waren ook uitzonderlijk droog2. Eind vorig jaar stelde het KNMI officieel vast3 dat hier sprake is van gevolgen van klimaatverandering. En hoe meer het klimaat verandert, hoe droger het zal worden. Tegelijkertijd neemt de kans op rampzalige overstromingen, zoals in 2021 in Limburg toe.4
Afgelopen najaar kondigde minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat daarom nieuw waterbeleid aan dat radicaal breekt met het verleden. Waar Nederland eeuwenlang het watersysteem aanpaste aan de landbouw, woningbouw en industrie, moet dit nu andersom, schrijft de minister. Het grondwaterpeil moet omhoog, en regen moet langer worden vastgehouden in de bodem5.
“Concrete maatregelen en doelen werden uit de plannen van de minister gelobbyd door de landbouwsector”
Grote woorden, maar concrete maatregelen en doelen werden uit de plannen van de minister gelobbyd door de landbouwsector, blijkt uit onderzoek van Platform Investico voor De Groene Amsterdammer, Trouw en De Gelderlander. De minister speelt de bal voor moeilijke keuzes zo door aan de lagere overheden: provincies en waterschappen moeten de beslissingen gaan nemen wie waar nog ruimte krijgt in ons land6.
Maar de waterschappen komen voort uit een traditie van consensus met het boerenland, dus zetten ze vooral in op proefprojecten, met de partijen die dat willen. De echt pijnlijke keuzes blijven buiten beeld, ook omdat provincies, gemeenten en waterschappen op elkaar wachten bij het nemen van de eerste stap. Dat is dankzij klimaatverandering simpelweg niet langer houdbaar, zeggen betrokkenen. ‘Je kunt niet blijven polderen tot Sint-Juttemis.’
Natuurbehoud
‘Hier is het allemaal om te doen,’ zegt Wim van Opbergen. Hij zit op zijn knieën in het hoge gele gras tussen de dorre struiken, aan de rand van een kleine vijver. Van Opbergen is de voorman van actieclub Werkgroep Behoud de Peel, en probeert het natuurgebied met bezwaarschriften en rechtszaken te beschermen. Hij strekt zich uit, grijpt met twee handen in het water en vist er een stuk groen mos uit. Het is het enige stukje groen in een verder droge, bruine omgeving. Hij knijpt zijn handen samen en het water stroomt uit het mos alsof hij een spons uitwringt. ‘Dat water moet hier overal weer terugkomen.’
Vijf meter verderop staan de zwartgeblakerde restanten van een boom. ‘Die heeft het niet overleefd’. Twee jaar geleden woedde hier in De Peel de grootste natuurbrand ooit in Nederland. 800 hectare van het beschermde Natura2000-gebied ging daarbij verloren7. Om de boom staan dorre, bruine varens. Ook de regen van de afgelopen wintermaanden heeft het gebied niet doen opleven. Staatsbosbeheer heeft de bomen gerooid om een meters brede ‘brandbaan’ aan te leggen, die moet een eventuele volgende natuurbrand afremmen. Het is een naar gezicht, die kale strook, vindt Van Opbergen. ‘Je kunt er ook voor zorgen dat het hier nat genoeg is, dan fikt het niet.’
“Terwijl zij overleggen welke maatregelen nodig zijn, ligt de natuur er ieder jaar droger bij.”
De droogteproblematiek in de Peel is niet uniek, noch is die nieuw of onbekend. Al in 1989 formuleert toenmalig minister van Verkeer en Waterstaat Neelie Kroes de ambitie om het verdrogen van de natuur in tien jaar tijd met 25 procent terug te brengen8. Vier jaar later concludeert het volgende kabinet al dat dit doel niet zal worden gehaald9. In plaats daarvan komt er een ambitieuzer doel, voor later in de tijd: het verdroogde oppervlak moet nu in 2010 met 40 procent zijn teruggebracht10. In 2005 schrijven wetenschappers dat het effect van de bestrijding van verdroging ‘niet waarneembaar’ is.
In 2010 maakt staatssecretaris Henk Bleker de provincies verantwoordelijk voor het natuurbeleid11. Droogtebestrijding wordt een gedeelde taak van 12 provincies en 24 waterschappen. Terwijl zij overleggen welke maatregelen nodig zijn, ligt de natuur er ieder jaar droger bij.
Onbeperkt oppompen
‘Niemand weet precies hoeveel grondwater wordt opgepompt, en niemand houdt bij wanneer het op is,’ zegt hydroloog Gé van den Eertwegh12. Het klinkt heel basaal: om droogte te bestrijden zou het waterschap in ieder geval moeten weten hoeveel water er wanneer wordt onttrokken. En voor de echt grote hoeveelheden, die worden opgepompt door bijvoorbeeld drinkwaterbedrijven of grote fabrieken, is het betrekkelijk goed geregeld, zegt hij. Die hebben een vergunning van de provincie. Boeren die hun gewassen willen besproeien hoeven daarvan meestal slechts melding te maken13 bij het waterschap. Hoeveel ze daadwerkelijk oppompen controleert vrijwel niemand.
Waterschappen hebben die meldingen bovendien slecht in beeld, blijkt uit een uitvraag14 die Investico deed onder alle waterschappen die kampen met droogte. De regels voor wanneer een onttrekking een vergunning nodig heeft, en waar een boer een waterpomp mag plaatsen verschillen 15per waterschap. De waterschappen Limburg, en Vallei en Veluwe kunnen bijvoorbeeld niet vertellen hoeveel water in totaal is opgepompt in zulke kleine onttrekkingen16. Het waterschap Hunze en Aa’s, in Drenthe en Groningen, weet überhaupt niet om hoeveel meldingen het gaat: ‘Veel meldingen worden gedaan op basis van direct contact tussen een onttrekker en een van onze peilbeheerders, bijvoorbeeld via een appje of een belletje.’
Al die ‘kleine’ onttrekkingen tellen op tot een groot volume, zegt Van den Eertwegh. Hij berekende samen met collega-wetenschappers hoeveel water boeren en tuinders in Brabant in de droge zomer van 2018 nodig hadden voor hun gewassen17, en vergeleek dat met de administratie van de Brabantse waterschappen. Uit hun berekeningen blijkt dat boeren bijna 40 procent meer grondwater onttrokken om hun gewassen te beregenen dan in de registratie van de waterschappen stond. ‘Dat gaat om tientallen miljoenen ongeziene kubieke meters water. Iemand moet gaan boekhouden.’
Omgang met de droogte
Sinds de historisch droge zomer van 2018 beseffen de waterschappen in ieder geval dat maatregelen nodig zijn. ‘Elk waterschap heeft droogtebeleid, Maar het gaat om wat er echt gebeurt,’ zegt Piet Verdonschot, zoetwaterecoloog en zelfverklaard ‘luis in de pels van de waterschappen’. Zijn leerstoel aan de universiteiten van Amsterdam en Wageningen wordt deels betaald door STOWA, het kenniscentrum van de verzamelde waterschappen18. ‘Dat heb ik maar opgevat als reden om extra kritisch te zijn.’ De opgave is duidelijk, zegt hij: het grondwaterpeil moet omhoog. ‘Maar dat wordt nauwelijks aangepakt. Het zijn vooral pilots, kleine snippertjes, niet landschapsbreed19.’
Investico vroeg20 alle waterschappen die kampen met droogte wat zij doen om het grondwaterpeil structureel te verhogen. Waterschappen zeggen bijvoorbeeld stuwen te plaatsen, verstelbare barrières om zo meer water in sloten en greppels vast te houden. Ze laten begroeiing in de sloten staan, en sluiten leidingen af met planken, zandzakken of ballonnen om te voorkomen dat het water wegstroomt.
‘Goed bedoeld’, zegt Verdonschot daarover, ‘maar heel lokaal, en dus onvoldoende.’ De maatregelen vinden vooral binnen de natuurgebieden plaats, zegt hij, terwijl waterschappen het hele jaar door, in het hele gebied meer water moeten vasthouden. ‘Dan moet je echt stukken landbouwgebied natter gaan zetten’
“In veel gebieden speelt een grotere vraag, zegt ze: moet alle landbouw nog wel overal kunnen?”
Mirjam Hack is positiever over de droogte-aanpak van waterschappen. Zij is teamleider Bodem, Water en Landgebruik aan de Wageningen Universiteit. ‘Er is sinds 2018 in ieder geval steeds meer bewustwording dat droogte een groot probleem is. Er wordt steeds meer gedaan om water te vast te houden, maar zulke veranderingen kosten tijd21.’
In veel gebieden speelt een grotere vraag, zegt ze: moet alle landbouw nog wel overal kunnen? ‘Aardappelen telen op droge zandgronden in het zuiden van Brabant bijvoorbeeld, die boeren beregenen zich helemaal suf.’ Verdonschot is het daarmee eens. Stel dat één boer op een perceel gladiolen teelt, zegt hij, dan moet het waterschap het waterpeil verlagen, anders gaan de bloembollen rotten. ‘Maar dan staat het water dus overal in dat gebied laag.’
Waterschappen denken nog steeds vooral mee met de boer. ‘Wij doen het met de omgeving’, zegt Chrit Wolfhagen22 van Waterschap Limburg. ‘Als iemand vroeg in het jaar bieten wil zaaien, en het peil staat daar te hoog voor, dan laten we het peil zakken.’ ‘Een fruitteler moet zelf uitmaken of hij kan blijven boeren’, zegt ook Bert de Groot, van hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden, ‘daar hebben wij als waterschap weinig over te zeggen, al maken we wel afspraken met ze over bijvoorbeeld waterkwaliteit23.’
“Door klimaatverandering lopen we tegen grenzen aan.”
‘Het is niet onze taak om ons te bemoeien met de ruimtelijke ordening’, zegt Rogier van de Sande, dijkgraaf van Hoogheemraadschap Rijnland, en voorzitter van de Unie van Waterschappen. Op papier klopt dat. De provincie en gemeente stellen voor elk gebied in bestemmingsplannen vast waar het land voor mag worden gebruikt, en de waterschappen moeten het daarbij passende waterpeil verzorgen24. Maar dat geldt ook voor natuurgebieden: als die verdrogen dan moet het waterschap dus ingrijpen. ‘Door klimaatverandering lopen we tegen grenzen aan. We moeten assertiever worden,’ erkent ook Van der Sande.
‘Je moet dit combineren met de aanpak van de stikstofcrisis’, zegt hydroloog Gé van den Eertwegh. Stel dat een veeboer nu stopt omdat die naast een natuurgebied te veel stikstof uitstoot, en er komt bijvoorbeeld een boomteler voor terug. ‘Die stoot dan misschien weinig stikstof uit, maar vraagt veel grondwater, juist wanneer er weinig regen valt.’ En dan krijgt die boomteler over een paar jaar te horen dat hij vanwege een grondwatertekort weg moet. ‘Dan weet ik al wat de reactie op het platteland zal zijn. Als je het allebei tegelijk doet, dan doet het ook maar één keer pijn.’
De proefprojecten
Honderden ganzen stijgen luid gakkend op uit een Fries polderlandschap, gestoord door de mensen die over de naastgelegen akker komen aanlopen. De vogels vliegen een rondje door de grijze lucht en strijken één perceel verder neer. ‘Ik hoop dat ze snel weer doorvliegen’, zegt Marten Dijkstra, ‘die beesten eten al het gras weg.’ Dijkstra is zesde generatie melkveehouder, hier op boerderij De Skâns in Oldeboorn houdt hij zeventig biologische melkkoeien25. In de Friese veenpolders spelen andere problemen dan in de verdroogde beekdalen van Limburg en Brabant. Maar ook hier wordt het klimaatprobleem alsmaar dringender.
We lopen naar een met houten paaltjes afgezette rechthoek op een van Dijkstra’s weides. Hij wijst naar een aantal kastjes met kleine zonnepanelen erop: ‘Sensoren, die meten het grondwaterpeil, bodemvocht, en de uitstoot van CO2.’ Op zijn akkers experimenteert het Friese waterschap Wetterskip Fryslan met een hoger grondwaterpeil, om de veengrond waarop we staan minder snel te laten vergaan. De lage grondwaterstand zorgt er namelijk voor dat er zuurstof bij het veen komt en de boel begint te rotten26. Hierdoor ontstaan bodemdalingen en verzakkingen, en bij het rottingsproces komt bovendien veel broeikasgas vrij.
Jaarlijks stijgt ruim 6 megaton CO2 op uit de Nederlandse veengronden27, evenveel broeikasgas als uit twee kolencentrales28. In 2019 werd in het landelijke Klimaatakkoord afgesproken dat die uitstoot met 1 megaton teruggebracht moest29. Daarom moeten de waterstanden in de veengebieden omhoog. Maar boeren zijn bang dat hun koeien en trekkers wegzakken in drassige weiden. Het Friese waterschap ging daarom op zoek naar boeren die open stonden voor een pilot. In boer Dijkstra, tevens Statenlid voor de VVD in Friesland, vond men een enthousiaste deelnemer30.
“Terwijl dit soort proefprojecten lopen zijn er in Friesland geen gebieden waar het Wetterskip structureel een hoger waterpeil heeft ingesteld.”
‘Dat is echt een verkenning samen met de boeren. Het is heel complex, zegt Frank Jorna, bestuurslid bij het Wetterskip, binnen in de Skâns aan de keukentafel.’ In vijf andere gebieden bleken de boeren minder enthousiast. ‘Die kijken wat meer de kat uit de boom. Daar doen we dus nog even niks.’ Terwijl dit soort proefprojecten lopen zijn er in Friesland geen gebieden waar het Wetterskip structureel een hoger waterpeil heeft ingesteld.
Ook in andere waterschappen op het veen blijft het voornamelijk bij kleinschalige projecten, blijkt uit een uitvraag van Investico31. Zo laat hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard weten dat het vooral aan ‘passieve verhoging’ van het grondwater doet: door de waterstanden niet verder te verlagen als de bodem zakt. In de Zuidplaspolder bij Nieuwerkerk aan den IJssel bijvoorbeeld, al kon het daar ook niet anders: Zuidplas is de laagste plek van ons land, waar de bodem zo snel daalt dat de grond openbarst.
Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden, dat het zuiden van Utrecht en een stukje Zuid-Holland beslaat, geldt als voorloper als het gaat om het verhogen van het waterpeil. Maar ook hier gebeurt dat niet zonder overleg, zegt dagelijks bestuurslid Bert de Groot. ‘Dan voeren we een heleboel keukentafelgesprekken. Je wil er altijd met het gebied uit komen.’
Beleid en de boerenlobby
Na jaren van koffiedrinken en draagvlakgesprekken lijkt er in november 2022 eindelijk een doorbraak te komen. Minister Harbers, van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) trekt het waterbeleid naar zich toe. Hij stuurt dan een langverwachte brief naar de Tweede Kamer over het nieuwe water- en bodembeleid van het Rijk32.
De inleiding van de brief liegt er niet om. De ‘maakbaarheid’ van het Nederlandse landschap heeft z’n langste tijd gehad, niet alles kan meer overal: het water en de bodem moeten ‘sturend’ worden bij hoe we het land inrichten. Maar zo ambitieus als de inleiding van de brief is, zo weinig concreet zijn de maatregelen. De enige harde eisen zijn dat Europese wetgeving moet worden gevolgd33, van alle andere doelen kan door lagere overheden in ‘gebiedsprocessen’ worden afgeweken.
Interne documenten34 die tegelijk met de Kamerbrief werden gepubliceerd bieden een eerste verklaring hoe dat kan. Ambtenaren van I&W schrijven dat twee maatregelen ‘zeer belangrijk voor LNV/LTO’ zijn. Boerenlobbyorganisatie LTO en landbouwministerie LNV zijn namelijk tegen een vergunningplicht voor alle onttrekkingen van grondwater, en een verbod op onttrekkingen rondom kwetsbare natuurgebieden. In de uiteindelijke brief zijn die passages geschrapt, of sterk afgezwakt.
“De eerdere versies van het beleid waren veel ambitieuzer”
Die geschrapte maatregelen zijn nog maar het begin, blijkt uit vertrouwelijke conceptteksten35 van de brief van Harbers, die in handen zijn van Investico. De eerdere versies van het beleid waren veel ambitieuzer, en explicieter over de gevolgen van nieuw waterbeleid voor de landbouw.
‘Landbouw mag, mits’, staat er bijvoorbeeld in de eerste conceptversie van de brief. En die landbouw zal een ‘transformatie’ moeten ondergaan en ‘extensiever’, ofwel minder intensief, moeten. Het heeft de brief allemaal niet gehaald. ‘Sommige teelten zullen praktisch niet meer te realiseren zijn’ is afgezwakt tot ‘het is nodig goed te kijken wat je teelt’. Van bijna alle ‘structurerende keuzes’ die Harbers maakt, kan bovendien per gebied worden afgeweken: die verantwoordelijkheid legt de minister bij de provincies en de waterschappen.
‘Zo wordt de suggestie gewekt dat we hier pijnvrij uit kunnen komen, terwijl dit veel partijen pijn gaat doen’, zegt Bas Breman, onderzoeker klimaatadaptatie aan de Wageningen Universiteit. Hij was betrokken bij een wetenschappelijke commissie die het ministerie adviseerde in aanloop naar de Kamerbrief. De wetenschappelijke commissie schrijft dat het afschuiven naar lagere overheden nieuwe geitenpaadjes op dreigt te leveren: ‘Voorkomen moet worden dat uitzonderingen makkelijk worden en daardoor de regel worden36.’
“LTO is niet blij met de bemoeienis vanuit Den Haag. We hebben zeker onze mening hierover gegeven richting ambtenaren en de minister.”
‘De doelen die Harbers stelt, worden nauwelijks juridisch vastgelegd. Straks halen we Europese verplichtingen niet, en belanden we in een volgende crisis.’ Dat zegt Marleen van Rijswick37, hoogleraar Europees en nationaal waterrecht aan de Universiteit Utrecht. Natuurlijk is elk gebied anders, zegt ze, en werkt niet alles overal. Maar provincies en waterschappen die bij het oude willen blijven, of willen vertragen, kunnen de brief naast zich neerleggen. In dit soort gebiedsprocessen worden de doelen vaak naar beneden bijgesteld, zegt ze. ‘En de enige die echt tijd en geld heeft om in zulke gebiedsprocessen te participeren en invloed uit te oefenen is de landbouw.’
LTO laat in een schriftelijke reactie weten dat er geen ‘formeel bestuurlijk overleg’ is geweest met het ministerie. Maar in een webinar aan haar leden laat zegt LTO-bestuurder Joris Baecke, boerenzakdoek in zijn borstzak: ‘We hebben zeker onze mening hierover gegeven richting ambtenaren en de minister38.’ LTO is niet blij met de bemoeienis vanuit Den Haag, zegt hij in het webinar: ‘Het is heel veel top-down’. Maar het had allemaal een stuk erger kunnen zijn, legt hij uit als hij opsomt welke maatregelen de brief niet hebben gehaald. Geen vergunningplicht, geen verbod op onttrekkingen rondom de natuur, en geen aparte doelen voor het waterverbruik in de landbouw.
LTO is blij dat er veel verantwoordelijkheid bij de lagere overheden in de ‘gebiedsprocessen’ wordt neergelegd. Daar zien ze kansen voor ‘maatwerk’. We hebben met veel waterschappen contact, zegt Baecke tijdens het webinar. ‘Die lijn zullen we voortzetten.’
De eindeloze weg der geleidelijkheid
Wie waterschappen vraagt wat ze gaan doen tegen de gevolgen van klimaatverandering, krijgt antwoorden over zandzakken in greppels en maaibeheer langs sloten. Ze bewandelen de weg van de geleidelijkheid, terwijl de opgave waar ze voor staan enorm is. Net als in de stikstofcrisis gaat de oplossing hier waarschijnlijk niet komen van kleine innovaties of technische verbeteringen. Als het water en de bodem echt ‘sturend’ worden voor hoe ons land is ingericht, dan zullen er boeren moeten worden uitgekocht, en zullen bouwplannen voor wijken moeten worden stopgezet, zeggen deskundigen. Toch blijft het taboe voor dijkgraven en heemraden om te zeggen dat er geen ruimte is voor waterslurpende landbouw naast een verdroogd natuurgebied.
Natuurlijk kunnen de waterschappen die keuzes niet alleen maken, en zijn ze afhankelijk van Rijk, provincies en gemeenten. En de waterschappen, de typisch Nederlandse bestuurslaag, hebben ook een echt Nederlandse vorm van besturen. Vooral op basis van vertrouwen, ieder met zijn eigen beleid en eigen administratie. Maar nu het ministerie de moeilijke keuzes van zich afschuift, is het toch weer aan provincies en waterschappen om de vlucht naar voren te nemen. Lukt het ze om te breken met een eeuwenlange traditie van polderen?
Wat betreft de Unie van Waterschappen wel: ‘Je kunt niet blijven polderen tot Sint-Juttemis’, zegt voorzitter Rogier van der Sande. ‘Als er op een plek iets niet meer kan, is het beter dat men het nu en snel weet. Wij zijn als waterschap eeuwenlang de facilitator van andermans wensen geweest. Maar de watertekorten nemen toe. We moeten ook een keer nee gaan verkopen.’
Dit onderzoek is tot stand gekomen in samenwerking met De Groene Amsterdammer, Trouw en De Gelderlander. Het verkorte nieuwsbericht is hier te vinden.
Bijou van der Borst, Romy van Dijk, Emiel Woutersen
Het verkiezingsprogramma voor BBB Rivierenland is hier te lezen. De twee geciteerde uitspraken staat in paragraaf 2 ‘Gezond en voldoende zoet water’.
In zijn Kamerbrief legt de minister heel veel verantwoordelijkheden bij de zogenaamde ‘gebiedsprocessen’, waarin provincies, waterschappen en gemeenten per gebied kijken wat er daar precies nodig is. Van de meeste structurerende keuzes die de minister formuleert, kan in zo’n gebiedsproces nog worden afgeweken.
“De Kamer verzocht de regering haar beleid te richten op een vermindering van het areaal verdroogde bodem in het jaar 2000, met tenminste 25% ten opzichte van 1985.”
Bleker was staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie in het kabinet Rutte I. Dat kabinet legde het natuurbeheer bij de provincies neer, en Bleker voerde die taak met verve uit. Vanaf 2014 werden de provincies ook daadwerkelijk verantwoordelijk voor de natuur, en met beduidend minder geld dan daarvoor, schrijft De Volkskrant bijvoorbeeld: er werd 600 miljoen euro bezuinigd op natuurbeleid.
Er zijn grofweg 4 categorieën. De grootste onttrekkers, die meer dan 150 miljoen liter per jaar oppompen, moeten daarvoor een vergunning aanvragen bij de provincie. Grondwateronttrekkers die minder gebruiken moeten bij het waterschap zijn, dat weer onderscheid maakt tussen vergunde en gemelde onttrekkingen. Bij de meeste waterschappen ligt de grens daartussen op 60 duizend liter per uur: daaronder volstaat een melding, daarboven is een vergunning nodig bij het waterschap. Van hele kleine onttrekkingen, bijvoorbeeld om een tuin te sproeien met water uit een put, hoeft ook geen melding gemaakt te worden.
Investico vroeg de waterschappen Vallei en Veluwe, Brabantse Delta, Aa en Maas, Hunze en Aa’s, De Dommel, Vechtstromen, Limburg, en Rijn en IJssel naar hun registratie van grondwateronttrekkingen. Dit zijn alle waterschappen die zandgronden bevatten die het meest vatbaar zijn voor droogte.
Sommige waterschappen leggen de meldingsplichtige grens op een hoeveelheid per uur (variërend tussen duizend en 60 duizend liter per uur), terwijl sommige een jaarhoeveelheid aanhouden.
Een aantal organisaties vroeg bij Waterschap Vallei en Veluwe op hoeveel water werd onttrokken uit waterputten rond Ede, Wageningen en Renkum tussen 2010 en 2022. Een verzoek met beroep op de Wet open overheid liep op niets uit: het waterschap weet het simpelweg niet. Lees er hier meer over.
De selectie waterschappen die Investico ondervroeg is dezelfde als bij de eerdere uitvraag over grondwateronttrekkingen: Vallei en Veluwe, Brabantse Delta, Aa en Maas, Hunze en Aa’s, De Dommel, Vechtstromen, Limburg, en Rijn en IJssel.
Meer specifiek stelt de provincie de ruimtelijke ordening vast in een Structuurvisie en geeft de gemeente daar meer invulling aan in een Omgevingsvisie.
Het hangt er natuurlijk vanaf hoe groot de kolencentrale in kwestie is. We hebben hier gekozen voor die van de Onyx-centrale op de Maasvlakte, een gemiddeld grote. De uitstoot daarvan is ongeveer 3 megaton per jaar.
In het programma ‘Foarút mei de Fryske Feangreiden’ identificeren de provincie en het Wetterskip twee gebieden die aan de slag willen ‘Aldeboarn - De Deelen’ (waar Marten Dijkstra boert) en ‘Hegewarren’. Vijf andere gebieden (Idzegea, Brekkenpolder, Groote Veenpolder en Grouster Leechlân) zijn ook kansrijk om de peilen te verhogen, maar daar willen de boeren er nog niet aan.
Investico stuurde een uitvraag aan alle waterschappen met veengronden in hun gebied, te weten Wetterskip Fryslan, Noorderzijlvest, Drentse en Overijsselse Delta, Rijnland, Schieland en Krimpenerwaard, Delfland, Amstel, Gooi & Vecht en Stichtse Rijnlanden. Hieruit blijkt dat veel waterschappen aan ‘passieve verhoging’ van het grondwaterpeil doen, en dat actief verhogen eigenlijk alleen in natuurgebieden gebeurt.
Het gaat hier om de zogenoemde Beslisnota’s, die in het kader van de ‘nieuwe bestuurscultuur’ sinds juli 2021 worden gepubliceerd bij grote Kamerbrieven. Deze door ambtenaren geschreven documenten bevatten meer achtergrondinformatie op basis waarvan de ministers en staatssecretarissen hun keuzes maken. In de beslisnota van 3 november staat te lezen dat deze twee maatregelen ‘zeer belangrijk voor LNV/LTO’ zijn, en dat de ‘tekst van de structurerende keuze is verzacht’ c.q. ‘de maatregel niet in de brief is opgenomen’.
Het gaat om twee conceptteksten voor de Kamerbrief, van 4 augustus 2022 en 20 september 2022. Met name de tekst van het eerste concept is een stuk vergaander en explicieter.
Het zijn slechte tijden, het zijn moeilijke tijden. Zoals we zijn, zo zijn de tijden. Wij zijn de tijden en de tijden veranderen door ons.
Augustinus.
Zoals wij zijn, zo zijn de tijden. En hoe is de tijd?
Een kleine groep wordt rijker, de rijen voor de voedselbank worden langer. De emoties en spanningen in de samenleving lopen op.
De tijd is het klimaat dat ons deze zomer toonde hoe ver we al zijn; opgedroogde rivieren, huilstenen, mislukte oogsten, bosbranden, smeltend ijs, hittegolven en overstromingen.
Zoals we zijn, zo zijn de tijden.
Het is tijd voor ons om anders te zijn.
Voorzitter,
Kort voor de zomer hadden we hier in deze zaal een debat met de premier. Veel oppositiepartijen drongen bij het Kabinet aan op maatregelen die de koopkracht van de midden- en lage inkomensgroepen dit jaar nog zouden helpen. De coalitie blokkeerde elke beweging ten gunste van die mensen waarvan we wisten dat ze zonder gerichte hulp in de diepe ellende terecht zouden komen.
In dat debat zei de premier, en ik citeer;
‘Gelukkig heeft Nederland geen leider, dat zijn de kiezers.’
En voorzitter, dat verklaart een hoop. Het past in een zorgwekkend patroon van besluiteloosheid. Van de hete aardappel vooruitschuiven.
De ene taskforce of commissie is nog niet ingericht, of de volgende wordt alweer aangekondigd.
Op het Stikstofdossier is de ongekozen meneer Remkes nu degene die de hete kolen uit het vuur moet halen. Het wachten is op de plannen van een ongekozen mediator.
‘Gelukkig heeft Nederland geen leider.’
Serieuze problemen worden richting rechter geschoven. Zoals het nieuw aangekondigde asielbeleid dat zeer waarschijnlijk in strijd is met verdragen en wetgeving.
In weer andere gevallen wordt besluitvorming over de schutting van andere bestuurslagen – de provincie, de gemeente – gegooid. De vertegenwoordigers dáár moeten het maar uitzoeken.
Zeker tegen de achtergrond van een oorlogseconomie, voorzitter, vindt Volt deze uitbesteding van politieke verantwoordelijkheid, onbestaanbaar.
Simpelweg omdat we niet meer kunnen wachten.
Kinderen die zonder eten de dag door moeten komen, kunnen niet wachten.
Het klimaat dat opwarmt waar we bij staan, kan niet wachten.
Biodiversiteit die in monocultuur verandert, kan niet wachten.
Terwijl beleidsmakers wachten, maken valse profeten gebruik van de openliggende ruimte.
In Italië, waar volgende week verkiezingen zijn, klopt 100 jaar na de zegetocht van Mussolini onversneden fascisme opnieuw op de deur.
Hongarije werd vorige week door het Europees parlement aangemerkt als een electorale autocratie.
En ook in Zweden steekt een radicaal rechtse wind de kop op.
In ons eigen parlement, ondertussen, zetelt een partij waarvan niet uitgesloten kan worden dat ze samenwerkt met Russische autocraten.
Voorzitter,
WE worden allemaal een beetje armer. WE.
Dat zei onze Minister van Financiën voor de zomer.
We. Wie bedoelt ze met ‘we’? De grootverdieners die er ook vorig jaar weer op vooruit gingen in termen van koopkracht? De kinderen die zonder eten naar school gaan? Wie is ‘we’ nog precies? En is niet een van de grootste bedreigingen voor onze samenleving, dat ‘we’ dankzij een politiek van egocentrisme steeds verder is uitgehold? Ik hoor ook hier graag een reflectie van de premier en doe alvast een klemmend beroep op iedereen in Vak K én op de premier; wij zijn de tijd… maak een andere tijd. Wacht niet af, maar leidt!
De tijd schreeuwt om een nieuwe sociale belofte.
De macht van de markt moet aan banden. Voer een Europese belasting in voor multinationals! Dwing de ‘markt’ tot eerlijke bijdragen aan de samenlevingen.
Vraag juist en zeker nu de veelvraat zijn eten met anderen te delen. Want we kunnen niet wachten.
Het WE moet terug in onze politiek en alleen het WE kan Europa sterker maken. De belastingverlaging in de eerste schijf is een minimale. Een te voorzichtige stap, wat volt betreft.
Volt wil daar een progressieve erfbelasting aan toevoegen; hoe meer je erft, hoe meer je betaalt. De factor geluk - want dat is wat een erfenis is - mag het niet blijven winnen van de factor arbeid.
Voorzitter,
De wereld om Europa heen verandert. China’s invloed op het wereldtoneel neemt toe, die van de Verenigde Staten neemt af. Poetin, ondertussen, wil met geweld nieuwe grenzen trekken. De oorlog heeft Europa wakker geschud. Eindelijk wordt er weer in Defensie geïnvesteerd; om de veiligheid, stabiliteit en onafhankelijkheid van ons continent in de toekomst te kunnen waarborgen een belangrijke stap.
Deze investering in externe veiligheid kan niet waargemaakt worden als er niet óók wordt gezorgd voor individuele veiligheid. Als we Europa willen samenbrengen, als we van ons continent een geopolitiek verband willen maken, zal dat hand in hand moeten gaan met de investering in bestaanszekerheid van Europeanen, van een sociaal Europa.
We zoeken de oplossingen voor problemen nu nog te vaak in het systeem waarvan we zelf oordelen dat het is vastgelopen.
Volt wil met het oog op de complexiteit van ons toeslagensysteem, met het oog ook op de enorme problemen bij veel uitvoeringsorganisaties en met het oog op herstel van vertrouwen tussen kiezers, burgers en de politiek, een experiment met het Basisinkomen.
We voeren in het huidige systeem een beleid dat mensen in uitkeringssituaties opjaagt.
Ze mogen geen boodschappen of kleine bijdrage ontvangen.Wie een fout maakt in het nauwelijks nog te snappen oerwoud van wet- en regelgeving, heet - als ‘ie pech heeft - fraudeur.
Er zijn mensen die daarom de energietoeslag niet aanvragen.
Mensen die willen samenleven, worden op inkomen getoetst. Terwijl we schreeuwen om woningen, remmen we mobiliteit met allerlei regels.
Zo organiseren we zelf het maatschappelijk wantrouwen in de overheid waar die júist nu een hoeder moet zijn. Laat ons ademruimte creëren in beleid. Bewegingsruimte. Juist nu.
Voorzitter,
Volt wil via de zorgtoeslag de gestegen kosten compenseren, omdat dat instrument vooralsnog nu eenmaal voor handen is, en we zo in elk geval die groep mensen nog dit jaar meer lucht kunnen geven. Overal horen we dat het kan, alleen het kabinet houdt vol van niet; ik vraag de premier… is het een gevalletje ‘kan ik niet’ of ‘wil ik niet’?
Zowel de Europese Centrale Bank als andere grootbanken waarschuwen voor té generiek ingrijpen. De maatregelen die de ECB nu neemt om de historisch hoge inflatie te drukken, kunnen ondermijnd worden door ongerichte financiële hulp. Ik wil aan de minister-president vragen: hoe wordt dit voorkomen?
Volt zal een eventueel prijsplafond steunen, maar wil wel weten van de premier, wat de gevolgen zijn van deze generieke maatregel. Komt er ook voldoende terecht bij de mensen die het juist op dit moment echt hard nodig hebben?
Volt wil menstruatieproducten en schoollunches gratis worden. Niet voor sommige kinderen, maar voor alle kinderen. Wij willen geen beleid meer dat verschillen tussen kinderen versterkt, maar beleid dat die verschillen wegneemt.
We kunnen niet wachten.
Laten WE de overstap naar een groene samenleving versnellen. Als we van onze afhankelijkheid van Putin af willen, als we willen dat Europa zelfvoorzienender is, dan is meer solidariteit en meer onderlinge verbondenheid nodig. Meer en betere verbanden tussen energienetten, meer hernieuwbare en kernenergie. Die mogelijkheden zijn er; wat vaak ontbreekt is de politieke wil om uit de nationale zuil te stappen.
De overstap naar een groene samenleving, gaat niet vanzelf. We hebben vakmensen nodig. Mensen die bereid zijn ons in deze buitengewoon belangrijke transitie te helpen. Mensen die zonnepanelen kunnen installeren, mensen die huizen kunnen isoleren. Volt wil daarom MBO techniekopleidingen gratis maken. Daarvoor willen we het zogenoemde STAP budget vrijmaken; 172 miljoen per jaar. We zullen daarvoor een plan indienen.
En over plannen gesproken, voorzitter…
We verwachten dat de overheid, in Europees verband, meer regie pakt bij het mogelijk afschalen van bedrijven. Waarbij er een plan komt, mocht het in de toekomst nodig zijn, welke bedrijven van energie moeten worden voorzien. Graag een reactie.
De tegenspoed die ons raakt, is het gevolg van enerzijds onze Russische afhankelijkheid en anderzijds een collectief besluit niet voor de moordlustige Poetin op de knieën te gaan. Als we er voor zorgen dat de bestaanszekerheid van mensen die in de knel zitten gewaarborgd wordt… als we tegen de welgestelden gewoon eerlijk durven zeggen dat hun overvloed zal verschralen, dan kunnen we met elkaar doen wat nodig is.
Daarom, voorzitter;
Veel verandert. Veel moet ook veranderen. En Volt gelooft dat we kúnnen veranderen. Zoals we zijn, zo zijn de tijden. Laat ons in onze keuzes anders zijn, opdat de tijd anders wordt.
Op zondag 19 juni is de Klimaatmars in Rotterdam. Met duizenden en duizenden mensen uit het hele land gaan we de straat op. Terwijl wetenschappers met nieuwe IPCC rapporten alarm slaan, hebben we nu een extra reden om de straat op te gaan. Want fossiele brandstoffen veroorzaken niet alleen de klimaatcrisis, ze financieren ook de oorlog in Oekraïne. We geven je vijf redenen waarom de Klimaatmars (en jouw aanwezigheid!) cruciaal is.
1. De wetenschap waarschuwt
Dit jaar kwamen nieuwe wetenschappelijke rapporten uit van het het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC. De risico’s op gevaarlijke klimaatverandering zijn nog groter dan gedacht. Eilandstaten als Barbados dreigen onbewoonbaar te worden binnen enkele decennia.
Maar de nieuwe rapporten geven ook hoop: als we de uitstoot van CO2 in 2030 halveren, hebben we kans om de klimaatcrisis te beperken tot 1,5 graad en zo de grootste risico’s te voorkomen. Het kabinet moet nu klimaatactie versnellen om te zorgen dat tenminste het doel van 60% minder CO2-uitstoot in 2030 gehaald wordt.
De verschrikkelijke oorlog in Oekraïne is een extra reden om de straat op te gaan en mee te lopen in de Klimaatmars in Rotterdam. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne betaalde Nederland €5,6 miljard voor olie, gas en steenkolen uit Rusland. Geld dat in Poetins oorlogskas stroomt. We moeten dus snel af van Russische fossiele brandstoffen.
Maar olie, kolen en gas uit Rusland vervangen door fossiel uit andere landen verschuift alleen het probleem. Over de hele wereld leiden fossiele brandstoffen tot uitbuiting, conflicten of mensenrechtenschendingen.
Het is duidelijk wat nu nodig is om de klimaatcrisis en oorlog te stoppen: het einde van olie, gas en kolen. De overstap naar groene energie moet nu versneld worden. Én het kabinet moet flink inzetten op het besparen van energie. Zo kunnen we met 5 snelle maatregelen €19,7 miljard aan Russische olie besparen. Dat dringt ook de CO2-uitstoot met 144 megaton terug: 5x de uitstoot van al het verkeer in Nederland!
3. Jaar van de waarheid voor vervuiler Schiphol
De lijst van problemen die Schiphol veroorzaakt is lang. Enorme CO2-uitstoot, ernstige herrie, schadelijke ultra-fijnstof, natuurschade door stikstof, ga zo maar door. Dit jaar wil het kabinet een besluit nemen voor een ‘integrale oplossing’, staat in het coalitieakkoord.
Wat die oplossing moet zijn is voor ons duidelijk: flink minder vluchten, maar is dat ook geland bij de minister? Daarom is dit jaar cruciaal dat we ons laten horen. Daarom loopt Greenpeace ook mee met het Krimp Luchtvaart-blok in de Klimaatmars in Rotterdam.
Natuur is van levensbelang om onze aarde leefbaar te houden. Maar overal staat deze onder druk. In Nederland dreigt unieke natuur om te vallen, als de vervuiling door stikstof niet snel verminderd wordt. Een van de grootste bronnen van deze vervuiling veroorzaakt ook klimaatopwarming: de intensieve landbouw.
Ook worden bossen wereldwijd gekapt en platgebrand, bijvoorbeeld in Brazilië, voor de productie van veevoer, palmolie en vlees. Allemaal voor producten die wij hier massaal gebruiken. Bij die bosbranden komen gigantische hoeveelheden CO2 vrij. Kortom: de natuur- en klimaatcrisis gaan hand in hand en moeten we samen aanpakken.
5. Demonstreren werkt!
De problemen zijn duidelijk en de politiek doet nog veel te weinig. Maar gelukkig kunnen we met de Klimaatmars voor verandering zorgen, want demonstreren werkt! Afgelopen jaar bijvoorbeeld. We wonnen de klimaatzaak tegen Shell, gemeenten kwamen met een verbod op fossiele reclame en pensioenfonds ABP trok zijn investeringen terug uit kolen, olie en gas.
Ook de Klimaatmars eind vorig jaar zorgde voor politieke verandering. De maandag na de mars maakte premier Rutte bekend dat Nederland bij de VN klimaattop een belangrijke verklaring zou ondertekenen om te stoppen met het steunen van fossiele projecten in het buitenland. En op het podium vroegen we fractievoorzitters om een hoger klimaatdoel. Met succes, want in het coalitieakkoord gaat het doel omhoog van 49 naar 60% CO2-reductie in 2030.
Samen kunnen we dus écht een verschil maken. Zie ik je 19 juni bij de Klimaatmars in Rotterdam? Meld je hier aan om op de hoogte te blijven van de laatste praktische informatie.
Premier Rutte en VVD-staatssecretaris Yesilgöz van Klimaat staan open voor nieuwe plannen van de Nederlandse klimaatactiviste Marjan Minnesma. De directeur van klimaatorganisatie Urgenda heeft vandaag op het ministerie van Algemene Zaken een ambitieus plan gepresenteerd om binnen tien jaar grote stappen te maken voor een snelle afname van de uitstoot van broeikasgassen.
Minnesma wil bijvoorbeeld in tien jaar tijd staalfabriek Tata Steel, de oude hoogovens in IJmuiden, ombouwen tot een uitstootvrije staalfabriek op waterstof. De waterstof komt van mega-windmolens op zee en het project kan zo'n 4000 banen opleveren, zegt Minnesma.
Nu denkt het kabinet aan ondergrondse opslag van CO2, maar dat is erg duur. Minnersma stelt voor om dat plan los te laten en extra in te zetten op waterstof.
Tijdens het gesprek reageerden de twee VVD-bewindslieden positief op het project van Nederlands bekendste klimaatactivist, zeggen bronnen tegen de NOS. "Ik heb de indruk dat hij er welwillend naar keek," zei ook Minnesma na afloop. "Hij was niet negatief, dat is al een stap voorwaarts." Het is haar tweede gesprek met Rutte in een paar weken tijd.
Bosbranden, stijging zeespiegel
Rutte en Minnesma staan al jaren recht tegenover elkaar. Haar organisatie Urgenda sleepte het kabinet jaren geleden voor de rechter, omdat de regering veel te weinig zou doen om de burgers te beschermen tegen de opwarming van de aarde.
Het kabinet denkt dat er tot 2050 tijd is om klimaatmaatregelen te nemen. Dan is het volgens Urgenda veel te laat om hittegolven, droogte, bosbranden en de stijging van de zeespiegel te voorkomen. De aarde is dan al met meer dan 1,5 graden opgewarmd. "Dan gaat het zo hard met de klimaatverandering dat je onomkeerbare processen krijgt die je niet meer kunt terugdraaien. Dan schend je de mensenrechten", aldus Minnesma.
De rechter stelde Urgenda zes jaar geleden in het gelijk, en daarna nogmaals in hoger beroep. De Staat moet voldoen aan zijn zorgplicht voor de bescherming en verbetering van het leefmilieu. De rechter verplichtte het kabinet om ervoor te zorgen dat er eind 2020 25 procent minder broeikasgas zou worden uitgestoten dan in 1990.
Dit zijn de belangrijkste voorstellen van het klimaatplan dat vandaag op tafel lag:
Het plan heet Woman on the Moon, verwijzend naar de aanpak van de Amerikaanse president Kennedy. Hij wilde binnen tien jaar een mens op de maan, terwijl er op dat moment nog helemaal geen kennis voorhanden was om het te realiseren. Acht jaar later stond de eerste Amerikaan op de maan.
Het kabinet is op dit moment demissionair en zal de Minnesma-plannen hoogstwaarschijnlijk niet opnemen in de Prinsjesdagplannen voor 2022. Maar de gesprekken worden voortgezet. Op korte termijn gaat de Urgenda-directeur langs bij staatssecretaris Yesilgöz.
