Stormvloed kalmeert door veranderend klimaat (KIJK)

Hoogwater door een flinke storm is gevaarlijk, maar komt volgens oceanografen door natuurlijke klimaatverandering nog maar de helft zo vaak voor als in 1960. In Nederland dan, want aan de Britse westkust is de kans op heftige stormvloed juist verdubbeld.

Als er een flinke noordwesterstorm over het noorden van de Noordzee trekt, golven er bakken water het nauwe Noordzeekanaal in – een recept voor stormvloed, waarbij het water meters boven het normale peil komt. Na de watersnoodramp van 1953 tuigde Nederland daarom uitgebreide maatregelen op zoals de Deltawerken. Elke twee jaar komt het water zo hoog, dat de Oosterscheldedam uit voorzorg dicht gaat.

Komt extreme stormvloed in de toekomst vaker voor door de zeespiegelstijging? In Nature schrijft onderzoeker Francisco Calafat van het Britse Centrum voor Oceanografie dat dat maar afhangt van waar je woont. Aan de westkust van Groot-Brittannië is de kans op hoogwater sinds 1960 bijna verdubbeld, blijkt uit zestig jaar aan metingen van het waterpeil per uur van 79 getijstations langs de Europese kusten. Aan de Britse oostkust en op het continent, zoals in Nederland, is die kans juist gehalveerd.

Lees ook:

Kans op stormvloed gehalveerd

“Uit onze simulaties blijkt dat de stormvloed vooral wordt beïnvloed door natuurlijke variaties in het weer”, vertelt Calafat. Dat de kans op stormvloed in Nederland lager is geworden en in Groot-Brittannië juist groter, komt volgens het onderzoek doordat stormen op de Atlantische Oceaan in de loop der tijd sterker zijn geworden en steeds verder naar het oosten komen. Dat veranderde windpatroon drijft vooral water richting de Britse kust, terwijl de kust van Europa in de luwte ligt.

Calafat: “Een heftige storm zoals je in 1960 nog elke vijftig jaar kon verwachten, komt in West-Schotland nu elke dertig jaar voor.” Van Nederland tot Portugal is dat tegenwoordig juist zo’n 109 jaar, blijkt uit het onderzoek.

“Zeespiegelstijging heb je overal, dat verhoogt de kans op een stormvloed”, legt Calafat uit. “Maar daar bovenop vonden we in ons model een verrassend en lang aanhoudend effect van natuurlijke verschillen in het weer.”

https://www.kijkmagazine.nl/app/uploads/sites/3/2022/03/terugkeerperiode-stormvloed.png

De afgelopen decennia komen stormen met een kracht die je in 1960 nog eens in de vijftig jaar zou verwachten, bijna veertig procent vaker voor in Groot-Brittannië (regio R1) of juist twee keer zo weinig aan de continentale kust (R2). © Calafat en collega’s, Nature

Uit het werk van Calafats team blijkt dat natuurlijke weersomstandigheden aan de westkust van Groot-Brittannië het effect van zeespiegelstijging nog eens extra versterken. Daardoor is de kans op stormvloed daar sinds 1960 groter geworden; sinds 2000 lijkt dat effect zelfs extra te versnellen. Aan de Europese kusten van Portugal tot aan Nederland en aan de Britse oostkust dempt het weer juist het effect van de stijgende zeespiegel. Dat is misschien de reden dat de Oosterscheldedam sinds de opening in 1986 niet steeds vaker dicht hoeft.

“Ruizig en vol gaten

Calafats team moest aardig wat statistische toeren uithalen om conclusies te kunnen trekken. De getijstations waar de onderzoekers naar keken, verschillen namelijk enorm van elkaar: weer, wind en kust zijn overal anders, wat voor “ruizige meetreeksen vol gaten en lokale effecten” zorgt, aldus de inleiding van het onderzoek. Met statistische analyses wisten de oceanografen toch zinnige patronen uit de data te zeven.

“Interessant en knap onderzoek”, zegt ook onderzoeker zeespiegel- en overstromingsrisico’s Sanne Muis van de Vrije Universiteit Amsterdam en Deltares, zelf niet betrokken bij het onderzoek. “Volgens hun resultaten wordt het effect van zeespiegelstijging deels tegengewerkt door een natuurlijke afname in stormvloeden.”

Dat het veranderende weer aan onze kust een kalmerend effect heeft op stormvloed, betekent niet dat we in Nederland van het water af zijn, denkt Muis: “Het ziet ernaar uit dat de zeespiegelstijging de komende jaren verder versnelt, bijvoorbeeld door het smelten van Antarctica.” Op een gegeven moment wint de zeespiegelstijging dan van het kalmere weer van de afgelopen decennia – als dat al aanhoudt.

In de tussentijd is de vondst van een natuurlijke demping – of versterking – van stormvloed voer voor onderzoekers en beleidsmakers. Calafat: “Als de kans op stormvloed-extremen verandert, heeft dat belangrijke gevolgen voor kustplanning.” De meeste landen nemen volgens de wetenschapper aan dat de kans op extreme stormvloed in de toekomst hetzelfde blijft als nu. “Wij hebben laten zien dat die kans aan sommige kusten is verdubbeld sinds 1960.”

Bron: Nature

Beeld: De 42 meter lange schuiven van de Oosterscheldedam gaan automatisch dicht als het waterpeil meer dan drie meter boven NAP komt. © Rens Jacobs/Beeldbank V&W

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

The post Stormvloed kalmeert door veranderend klimaat appeared first on KIJK Magazine.

https://www.kijkmagazine.nl/science/stormvloed-kalmeert-door-veranderend-klimaat/

‘Kosmische explosie boven zandvlakte creëerde glas’ (KIJK)

Amerikaanse wetenschappers denken dat glas in de Chileense Atacama-woestijn 12.000 jaar geleden is ontstaan als gevolg van een exploderende komeet.

De droogste woestijn ter wereld bewaart al jaren een geheim. Deze Atacama-zandvlakte is bestrooid met stukken obsidiaan, een vulkanisch glas. Niemand wist zeker waar dit glinsterende materiaal vandaan kwam, tot nu. Onderzoekers van de Brown University schrijven in het wetenschappelijk blad Geology dat ze het mysterie hebben ontrafeld: een komeet die ongeveer 12.000 jaar geleden explodeerde, is verantwoordelijk voor de woestijnscherven.

Lees ook:

Bosbrand

Atacama was niet altijd een woestijn. Het gebied stond in het Pleistoceen nog vol met bomen, gras- en draslanden. De theorie was daarom lange tijd dat het glas was ontstaan door een grote bosbrand, heet genoeg om het zand te doen smelten.

Maar Pete Schultz, professor aan de Brown University, vond dit verhaal niet erg overtuigend. De achterdocht begon toen hij met zijn onderzoeksteam de vormen van het glas bestudeerde. Het obsidiaan heeft deuken en krassen die ontstaan als zacht glas met een grote kracht tegen de grond wordt gesmeten.

Dat soort kracht produceert een bosbrand niet, maar de explosie van een komeet wel. Als een ruimterots de dampkring binnenschiet, perst hij door zijn enorme snelheid de lucht voor zich samen die daardoor gloeiend heet wordt. Deze hitte brengt al het ijs en koolstofdioxide binnenin de komeet aan de kook, tot de druk zó hoog is dat hij explodeert. Zo’n ontploffing zou naast hitte ook in staat zijn om enorme windvlagen en zelfs tornado’s te produceren. En daarmee krijg je wél een stukje glas van de grond.

Buitenaardse mineralen

Om deze theorie te onderbouwen heeft het team de mineralen in het zandglas geanalyseerd. Met succes: de onderzoekers troffen baddeleyiet in de scherven aan. Dit zeldzame mineraal ontstaat alleen als een ander mineraal, zircon, heter wordt dan 1650 graden Celsius. Dit zijn temperaturen die bosbranden nooit bereiken, die hebben namelijk een gemiddelde max temperatuur van 800 graden Celsius.

Nog belangrijker is dat de onderzoekers buitenaardse mineralen ontdekten in het glas: cubaniet, trolleite en een grote hoeveelheid aan calcium-aluminium. Deze elementen zijn ook gevonden in samples van de NASA Stardust-missie. Tijdens deze missie verzamelde de ruimtesonde materiaal van komeet Wild 2, zodat het vergeleken kon worden met elementen op aarde zoals obsidiaan. “De mineralen  vertellen ons dat een komeet sporen heeft achtergelaten in het glas” laat Scott Harris, planetair geoloog bij het Fernbank Science Center weten. “Dit is sterk bewijs dat het glas het resultaat is van een komeet.”

Daar is Graham Andrews het mee eens. Hij is geoloog bij de West Virginia University en niet betrokken bij het onderzoek. Andrews laat weten: “De aanwezigheid van deze hogedruk mineralen kan niet worden verklaard met processen aan het oppervlak van de aarde. Ze kunnen uit de kern van de aarde komen, via een vulkaan. Die is er niet. De enige andere mogelijkheid is dat ze van een hemellichaam vandaan komen.”

Verdwenen dieren

Het is nog niet helemaal zeker wanneer de ontploffing plaatsvond. Daarvoor moet eerst de precieze leeftijd van het glas worden bepaald. Maar de onderzoekers van Brown laten hun vermoedens voorzichtig doorschemeren. Ze speculeren dat de explosie 12.000 jaar geleden plaatsvond. Dit is dezelfde periode dat grote zoogdieren uit de regio verdwenen. En hoewel het nog veel te vroeg is om te bepalen of de komeet verantwoordelijk  is voor de verdwijning van de dieren, noemt Schultz het wel opvallend.

Bronnen: CNN, Phys.org, Geology

Beeld: Brown University

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

The post ‘Kosmische explosie boven zandvlakte creëerde glas’ appeared first on KIJK Magazine.

https://www.kijkmagazine.nl/nieuws/kosmische-explosie-boven-zandvlakte-creeerde-glas/

‘s Werelds grootste boom gewikkeld in blusdekens (KIJK)

Een bijzonder gezicht: brandweerlieden hebben een van de grootste bomen ter wereld stevig ingepakt met brandwerende dekens.

Door een zeer hete zomer en aanhoudende droogte wordt de Amerikaanse staat Californië geteisterd door bosbranden. Alleen al dit jaar zouden er meer dan 7400 branden hebben gewoed. Nu vreest de brandweer dat het vuur ook enkele van de grootste en oudste bomen ter wereld – sequoia’s – bereikt. Om dat horrorscenario voor te zijn, wikkelen brandweerlieden de bomen stevig in blusdekens.

Lees ook:

https://www.kijkmagazine.nl/app/uploads/sites/3/2021/09/Sherman1-768x1024.jpg

De basis van de stam van General Sherman is gewikkeld in brandwerende dekens. © National Park Service

General Sherman

Het Sequoia National Park dankt zijn naam aan de bewoners: metershoge mammoetbomen (sequoia’s) groeien er, waarvan sommige minstens 2000 jaar oud zijn. Ook de reus General Sherman staat er. Deze mammoetboom is bijna 84 meter hoog en is 11 meter in doorsnede. En met een stamvolume van 1487 kubieke meter is Sherman de grootste boom ter wereld (gemeten naar volume).

De leeftijd van de ‘mammoet’ ligt tussen de 2300 en 2700 jaar. Je kunt de sequoia daarom best een levend fossiel noemen. Des te groter is de zorg onder natuurbeschermers dat de brand die in de omgeving van het National Park woedt in de buurt van General Sherman komt. Sherman is echter niet de enige beroemde bewoner van het park. In totaal staan vijf van de top 10 grootste bomen op aarde er, samen met zo’n 2000 sequoia’s. Daarom is de brandweer begonnen aan het helse karwei om al deze bomen in te pakken met brandwerende dekens.

https://www.kijkmagazine.nl/app/uploads/sites/3/2021/09/ANP-437727993-1024x767.jpg

Brandweerlieden pakken het houten toegangsbord van Sequoia National Park in met blusdekens. © EPA/National Park Service

Overigens zou de boom niet snel in de hens kunnen staan. Het zachte, vezelige schors rond de stam van de sequoia zou ook al een brandwerende functie hebben.

Bronnen: BBC News, IFLScience

Beeld: National Park Service

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

The post ‘s Werelds grootste boom gewikkeld in blusdekens appeared first on KIJK Magazine.

https://www.kijkmagazine.nl/science/sequoia-gewikkeld-in-blusdekens/

Geo-engineering: het klimaat hacken (KIJK)

Hittegolven, droogte, smeltende ijskappen, zeespiegelstijging… De strijd tegen de klimaatverandering wordt steeds urgenter en elke vorm van hulp is inmiddels welkom. Eén middel werd lang afgedaan als sciencefiction, maar krijgt de laatste jaren serieuze wetenschappelijke aandacht: weergod spelen, oftewel klussen aan het klimaat.

Het klinkt als de plot van een rampenfilm uit Hollywood. Wetenschappers besluiten aan het klimaat te sleutelen om de opwarming van de aarde te stoppen. Dat gaat natuurlijk gruwelijk mis, waardoor Sylvester Stallone of Dwayne ‘The Rock’ Johnson zijn pensioen moet onderbreken om de wereld nog één laatste keer te redden. Maar ingrijpen in het klimaat is allang geen sciencefiction meer. Het heet geo-engineering en wordt al jaren serieus onderzocht.

Eerder dit jaar verscheen er een rapport over van de National Academies of Sciences (NAS). Deze wetenschappelijke non-profitorganisatie adviseert een investering van 100 tot 200 miljoen dollar in de komende vijf jaar om te onderzoeken welke technologieën kunnen worden ingezet om klimaatverandering tegen te gaan. Of zoals de BBC het noemt: om de zon te ‘dimmen’. Maar niet iedereen is enthousiast over geo-engineering. Deze aanpak brengt namelijk behoorlijk wat vraagtekens, uitdagingen en risico’s met zich mee.

Dit is het begin van het artikel ‘Het klimaat hacken’ te vinden in het zomernummer van KIJK. Deze extra dikke editie ligt vanaf 27 mei in de schappen.

Meer informatie:

Tekst: Hidde Middelweerd

Beeld: Carbon Engineering

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

The post Geo-engineering: het klimaat hacken appeared first on KIJK Magazine.

https://www.kijkmagazine.nl/science/geo-engineering/

Picture Perfect: ‘kunstzinnige’ bosbrand (KIJK)

Om je werkweek goed te starten, elke maandag een tof wetenschappelijk of technisch beeld op onze site. Deze keer: satelliet Sentinel-2 kiekt Siberische bosbrand.

Siberië wordt al jaren geplaagd door bosbranden; sinds het begin van dit jaar zijn er al meer dan vierhonderd gemeld. Het is mogelijk dat het hier gaat om zogeheten zombievuren: bosbranden die in 2020 al zijn gestart en de winter smeulend onder het ijs hebben overleefd. In de lente zouden ze weer zijn opgelaaid.

Lees ook:

Vooral de gebieden rond de Russische steden Tjoemen, Omsk en Novosibirsk moeten het, volgens de Federal Agency for Forestry, ontgelden. Maar onlangs waren de bossen van het Russische Ojmjakon – dat ligt in de riviervallei van de Indigirka – aan de beurt. En de aardobservatiesatelliet Sentinel-2 wist deze bosbrand op schilderijachtige wijze vast te leggen:

https://www.kijkmagazine.nl/app/uploads/sites/3/2021/05/wildfire-sentinel-1024x576.jpg

Bron: Space.com

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

The post Picture Perfect: ‘kunstzinnige’ bosbrand appeared first on KIJK Magazine.

https://www.kijkmagazine.nl/science/picture-perfect-kunstzinnige-bosbrand/