Categorie: sociale zaken

Geplaatst op

Nieuwe KNMI klimaatscenario’s: heter en extremer (Klimaatverandering blog)

De vorige stamden uit 2014, dus het werd hoog tijd voor een update: vandaag werden de nieuwe KNMI klimaatscenario’s aan demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat overhandigd. Die geven de bandbreedte aan waarbinnen het Nederlandse klimaat zich waarschijnlijk zal ontwikkelen, o.a. afhankelijk van de mondiale uitstoot van broeikasgassen.

Niet langer ver-van-mijn-bed

Klimaatverandering is niet meer weg te denken. We worden er bijna dagelijks mee geconfronteerd: de berichten over extreme hitte, droogte, bosbranden en overstromingen buitelen over elkaar heen. En vaker dan voorheen ook in onze spreekwoordelijke achtertuin. Het is niet langer een ver-van-mijn-bed show.

Dat betekent dat we ons hoe dan ook weerbaarder moeten maken tegen de veranderingen die al gaande zijn: adaptatie. Maar om klimaatverandering beheersbaar te houden moeten we de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen drastisch terugdringen. Nota bene: “we” slaat natuurlijk op de hele wereld; niet alleen Nederland. Maar natuurlijk wel inclusief een rijk en CO2-intensief land als Nederland.

Anders dan vorige keer zijn nu ook scenario’s doorgerekend voor Caribisch Nederland, namelijk Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de zogenaamde BES-eilanden, drie bijzondere gemeenten van Nederland).

Twee dimensies: hoge/lage uitstoot; vernatting/verdroging

Om de spreiding van mogelijkheden te vangen wordt een hoog (SSP5-8.5) en een laag uitstootscenario (SSP1-2.6) gebruikt. Er is nog een lager IPCC emissiescenario (SSP1-1.9), maar daar zijn niet genoeg modelruns van beschikbaar om de analyses mee uit te voeren. De beste schatting van de mondiale opwarming eind deze eeuw bij het hoge scenario is 4,9°C t.o.v. eind 19de eeuw; in het lage scenario is dat 1,7°C.

Beiden worden verder opgesplitst in een droge en een natte variant. Samen geeft dat het volgende vierluik aan scenario’s:

Winters worden natter en zomers worden droger. Maar de mate waarin is nogal onzeker: in sommige modellen overheerst het eerste effect, maar in andere het tweede. Dat komt omdat Nederland in een breed overgangsgebied zit tussen een droger wordend Middellandse Zeegebied en een natter wordend Scandinavië. Dat overgangsgebied schuift ruwweg in de Noord-Zuid richting heen en weer met de seizoenen. Het maakt voor de situatie in Nederland nogal uit of dat overgangsgebied meer ten Noorden van ons of juist meer ten Zuiden van ons ligt. Dat is de reden dat er droge en natte varianten van de uitstootscenario’s zijn doorgerekend.

Er is overigens ook een scenario doorgerekend met matige uitstoot (op basis van SSP2-4.5), maar die resultaten zijn niet in het rapport meegenomen. Alle resultaten (dus inclusief die voor matige uitstoot) zijn te vinden in het dataportaal.

Waarschijnlijk wel bekend voor de regelmatige lezer hier, maar bij deze toch maar even in de herhaling: scenario’s zijn geen toekomstverwachtingen. Uit de FAQ:

De klimaatscenario’s op basis van hoge- en lage mondiale uitstoot en de natte en droge varianten voor Nederland geven samen de hoekpunten weer waarbinnen klimaatverandering zich waarschijnlijk zal ontwikkelen. In de praktijk moeten we met alle mogelijke toekomsten daarbinnen rekening houden.

Neerslagtekort

Dat droogte ook in waterland Nederland voor problemen kan zorgen is de afgelopen jaren goed duidelijk geworden. In alle scenario’s – dus ook de vernattende – neemt het verwachte neerslagtekort in de zomer toe. In het hoge uitstoot, verdrogende scenario (Hd) is het mediane neerslagtekort ongeveer gelijk aan de droogste zomers nu. En de droogste zomers zijn in dat scenario aan het eind van deze eeuw nog zo’n 50% droger.

In onderstaande figuur kun je zien dat het mediane neerslagtekort sterker toeneemt in Hn (hoge uitstoot, vernatting) dan in Ld (lage uitstoot , verdroging). Daaruit blijkt dat het uitstootscenario (hoog/laag) meer bepalend is voor de ernst van de droogteproblematiek dan of we met relatief meer vernatting of meer verdroging te maken krijgen. Dat geldt voor de meeste variabelen, zo kun je in de tabel met kerncijfers zien (pagina 3 van het gebruikersrapport).

Hitte

In 2019 werd het voor het eerst sinds de start van de metingen een temperatuur van 40°C waargenomen in Nederland:

Deze hittegolf was extreem, ook in het huidige warmere klimaat. Rond 1900 waren zulke hoge temperaturen in Nederland vrijwel onmogelijk; tegenwoordig is de kans op zulke hitte hier eens in de 50 tot 100 jaar.

De omstandigheden van die zomer van 2019 zijn nagerekend voor o.a. het hoge uitstootscenario:

In een 4°C warmer klimaat zijn temperaturen in de stad tot 50°C niet uit te sluiten en zou de zomer van 2019 vrijwel één continue hittegolf zijn geweest.”

Oeps.

Zeespiegelstijging

Zeespiegelstijging blijft ook wel een dingetje:

Bij een wereldgemiddelde opwarming van meer dan 2°C wordt de toekomst van Antarctica erg onzeker. De drijvende ijsplaten die het landijs van Antarctica omringen, zullen dan deze eeuw grotendeels  verdwijnen, waarna het landijs sneller naar de kust beweegt en er meer afkalft.

In tegenstelling to bij de vorige klimaatscenario’s zijn nu ook berekeningen gemaakt van de hoogst mogelijke zeespiegelstijging, als de ijskappen versneld instabiel raken:

Volgens het hoge uitstootscenario bedraagt de zeespiegelstijging rond 2300 2 tot 6 meter. Als ook onzekere ijskap-processen op Antarctica worden meegenomen, kan dit oplopen tot meer dan 17 meter.

Meer lezen en/of kijken:

Animatie over de KNMI’23-klimaatscenario’s:

Video met drie voorbeelden – uit Limburg, Bonaire en Bunnik – die laten zien hoe we ons aanpassen aan klimaatverandering:

Veelgestelde vragen over de klimaatscenario’s

https://klimaatveranda.nl/2023/10/09/nieuwe-knmi-klimaatscenarios-heter-en-extremer/
Geplaatst op

Dam podium van mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid op 12 november (Greenpeace)

Amsterdam, 7 september – Zondag 12 november komt Nederland massaal in actie voor het klimaat. Die dag organiseren 9 maatschappelijke- en milieuorganisaties, de mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid in Amsterdam. Tien dagen voor de Tweede Kamerverkiezingen en dat is niet toevallig. Want falende politiek heeft Nederland in grote problemen gestort. We kampen met een klimaatcrisis, een wooncrisis, een armoedecrisis, een stikstofcrisis en aanhoudend racisme. Alleen massaal protest kan voor politieke verandering zorgen. Daarom bouwt de Klimaatcrisis Coalitie (KCC) een sterke beweging, die mens en klimaat boven de winst van grote vervuilers zet.

Ook deze zomer werd het nieuws gedomineerd door verhalen over extreme droogte, hitterecords, grote bosbranden en excessieve regenval. De meest recente klimaatrapporten liegen er niet om: het klimaat verandert veel sneller dan verwacht. Grote vervuilende bedrijven zijn hoofdverantwoordelijken voor deze ontwikkeling. Tegelijkertijd ontvangt de fossiele sector jaarlijks 37,5 miljard euro aan subsidies. In de regel geldt: hoe meer je vervuilt, hoe minder belasting je betaalt. Dit moet stoppen. Het is tijd voor een overheid die het belang van mensen boven het belang van multinationals plaatst.

Want, een politiek die winst van bedrijven boven het welzijn van mensen stelt, stort ons ook in sociale onzekerheid. Starters kunnen geen woning meer kopen. De sociale huur is uitgekleed. Grote bezuinigingen in de zorg en het onderwijs zorgen voor wachtrijen en verschraling. De lonen van werknemers blijven achter bij de inflatie. Door onmenselijk beleid slapen vluchtelingen in Ter Apel op straat. De getroffen mensen in Groningen en de ouders in het toeslagenschandaal zijn nog steeds niet gecompenseerd. En ook de natuur is de klos: Stikstof uitgestoten door Tata, Schiphol en de bio-industrie bedreigt kwetsbare natuurgebieden. De lucht is op veel plekken vervuild en in ons oppervlaktewater lozen multinationals hun giftige stoffen.

Renske Wienen, woordvoerder De Goede Zaak: “De crisis is nu. En de klimaatcrisis versterkt elke andere crisis waar we nu mee omgaan; mensen raken dakloos, armoede wordt nog veel erger en minderheden komen in een nog wrangere positie. We moeten nu de handen ineenslaan. Het klimaatprobleem staat niet los van de andere crisissen die in ons land en daarbuiten woekeren. Ze zijn symptomen van een politiek die hebzucht naar macht en geld niet los kan laten, ook al kost het levens. Wij zeggen met deze mars: de tijd van egoïsme is voorbij.“

Hilde Stroot, klimaatexpert Oxfam Novib: “De prijs van gevaarlijke klimaatverandering wordt vooral betaald door de mensen die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis. Hier in Nederland, maar vooral ook in het mondiale zuiden. Urgente, drastische en grootschalige maatregelen zijn nodig. Ondanks dat de klimaatcrisis ook Nederland treft, blijven de Nederlandse klimaatdoelen nog steeds ver achter om aan de eigen beloftes te voldoen.”

Peer de Rijk, campaigner Milieudefensie: “De wereld staat in brand. Nederland helpt niet met blussen, maar gooit met 37,5 miljard euro aan fossiele subsidies zelfs extra olie op het vuur. De overheid financiert zo de uitstoot van grote vervuilende bedrijven, terwijl het geld ook geïnvesteerd kan worden in het oplossen van de klimaatcrisis. Bijvoorbeeld door jaarlijks miljoenen woningen versneld te isoleren.” 

Noot voor redactie:

De mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid start op 12 november op de Dam in Amsterdam en eindigt op het Museumplein. De mars is een initiatief van de Klimaatcrisis Coalitie, een samenwerking van Oxfam Novib, Fridays For Future Nederland, Greenpeace, Extinction Rebellion, FNV, Fossielvrij NL, De Goede Zaak, Transnational Institute en Milieudefensie.

Praktische informatie: 

Klimaatmars: 12 november

Startlocatie: Dam, Amsterdam

Starttijd: 13.00 uur

The post Dam podium van mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid op 12 november appeared first on Greenpeace Nederland.

https://www.greenpeace.org/nl/greenpeace/60330/dam-podium-van-mars-voor-klimaat-en-rechtvaardigheid-op-12-november/
Geplaatst op

Column Walter Schrader: Omdenken (Sleutelstad)

Bij het opruimen van mijn bureau vond ik een boekje over omdenken. Dit omdenken is een jaar of vier geleden erg in de mode geweest. Niet onbegrijpelijk wanneer we de berichten in de krant van vandaag weer eens met het positieve omdenken proberen te verwerken.

Wat blijkt bijvoorbeeld: Meer dan 55 procent van de jongeren voelt zich niet eenzaam en 66 procent heeft helemaal geen mentale klachten. Dit is gezien de toestand in de wereld best positief. Zelfs met omdenken is het feit dat 30 procent van de insecten nog niet verdwenen is best verontrustend.

Tekst loopt door onder audio

De column Omdenken voor het radioprogramma De ochtend met Marianne en Roeland.

Desondanks lange wachtlijsten voor de GGZ. Dat is toch het bewijs dat wij preventief goed bezig zijn, want denk je niet over iemands mentale welzijn, dan verwijs je die ook niet naar de GGZ.

Andere verzekeraars zullen op basis van dit bericht na een beetje omdenken in hun vuistje lachen en een vreugdedansje maken.

Nog een berichtje door de roze bril. Het Alrijne Ziekenhuis schijnt alleen nog patiënten te opereren die bij Zorg en Zekerheid zijn verzekerd. Andere verzekeraars zullen op basis van dit bericht na een beetje omdenken in hun vuistje lachen en een vreugdedansje maken. De kans op medische missers en fouten is voor hun patiënten namelijk tot een minimum beperkt, er is geen communicatie dus is er ook geen gevaarlijke miscommunicatie. De concurrenten van Zorg en Zekerheid verwachten, na omdenken, bij het overstapcircus deze jaarwisseling een enorme toestroom van patiënten die een dure operatie en onnodige medicijnen op deze manier denken te ontlopen.

Toegepast op mijn stokpaardje, de vernietiging van medicijnen tenslotte. De minister zegt dat voor honderd miljoen wordt vernietigd. Recent onderzoek zegt echter voor twee miljard. Kun je boos over worden, zoals ik, maar je kunt ook ombedenken dat een veel groter aantal patiënten dan door VWS berekend nooit last zal krijgen van al die schadelijke bijwerkingen. Hun medicijn is immers onschadelijk gemaakt door de verbrandingsoven.

In Friesland, Groningen, Drenthe en Zeeland, kun je geen huisarts meer krijgen, wat met omdenken een abrupt einde heeft gemaakt aan de ergernis over lange wachttijden voor een consult.

Omdenken omdenken. 66 procent van de jongeren heeft geen mentale klachten.

Bosbranden en overstromingen en ohja, de temperatuur en de zeespiegel. Die stijgen veel sneller dan verwacht. Er zijn meer droge perioden, en meer stormen. Omdenken omdenken. 66 procent van de jongeren heeft geen mentale klachten. Wat een positief teken, wat een flexibiliteit en wat een vertrouwen dat we het met elkaar gaan oplossen.

Walter Schrader heeft zijn praktijk als huisarts in Leiden vaarwel gezegd en is met pensioen gegaan. Bijna. Want zo goed mogelijk wil hij zich nu inzetten met vele andere vrijwillige professionals voor de Leidse bijdrage aan de fijnstofbestrijding, voedselbossen en preventieve gezondheidszorg. Elke maand spreekt hij in het radioprogramma De ochtend met Marianne en Roeland zijn column uit over een onderwerp in de zorg dat hem nauw aan het hart ligt.

https://sleutelstad.nl/2023/08/19/column-walter-schrader-omdenken/
Geplaatst op

‘Laat vrouwen de klimaatcrisis oplossen’ (OneWorld)

Waar landen in het mondiale Zuiden al jaren te maken hebben met de verwoestende gevolgen van de klimaatcrisis, worden die nu ook in Europa steeds zichtbaarder, bijvoorbeeld in de vorm van bosbranden en overstromingen. Toch vindt er nog altijd geen échte omslag plaats in beleid, gedrag, en de nodige acties om de crisis tegen te gaan. We gaan vooral door op dezelfde voet en kijken onvoldoende naar structurele, onderliggende problemen van de klimaatcrisis.

 

Een van die onderliggende problemen is de patriarchale maatschappij, oftewel het huidige systeem van mannelijke economische en politieke dominantie. Vrouwen1  en andere gemarginaliseerde groepen hebben daarin ongelijke rechten en machten. Zij worden daardoor harder geraakt door gevolgen van de klimaatcrisis, én worden te weinig betrokken bij belangrijke beslissingen over de toekomst. Terwijl juist zij heel hard nodig zijn.

 

Vrouwen lijden het eerst

 

Vrouwen hebben wereldwijd 14 keer meer kans om te overlijden tijdens klimaatrampen. Ook hebben ze een 80 procent hogere kans om klimaatvluchteling te worden. Dit komt doordat vrouwen vaak afhankelijker zijn van hun directe omgeving om te overleven. Daarnaast ontvangen ze, vergeleken met mannen, onvoldoende informatie en beschikken ze vaak niet over de (financiële) middelen om zichzelf – en de kinderen en ouderen die van hen afhankelijk zijn – te beschermen.

 

Een goed voorbeeld is de verwoestende orkaan Gorky, die in 1991 over Bangladesh raasde. Maar liefst 95 procent van de dodelijke slachtoffers waren vrouwen. Na de ramp realiseerde de overheid zich dat dit geen toeval kon zijn, waarna vrouwen actief werden betrokken bij voorbereidingen op toekomstige rampen in hun gemeenschappen. Bij latere klimaatrampen in het land zag je behalve minder doden ook een veel kleiner verschil in dodelijke slachtoffers, vergeleken met mannen.

 

Wie denkt dat dit niet voor Europa geldt, vergist zich. Tijdens de energiecrisis, als gevolg van de Russische oorlog in Oekraïne, werd 68 procent van de huishoudens die in energiearmoede terechtkwamen geleid door alleenstaande vrouwen. De ongelijke economische positie van vrouwen maakt hen kwetsbaarder voor crises, iets wat nog eens versterkt wordt als zij al onderdeel zijn van een armere bevolkingsgroep, zwart of van kleur zijn, een beperking hebben en/of lhbti+’er zijn.

Tweet dit

Als vrouwen de kans krijgen mee te bepalen, heeft klimaatbeleid betere resultaten

Tweet dit

Naast het feit dat vrouwen harder door de klimaatcrisis worden geraakt, zijn ze vaak ook niet in een positie om zichzelf (en de rest van de samenleving) uit deze situatie te helpen leiden. Zowel economisch als politiek gezien zijn vrouwen nog altijd sterk ondervertegenwoordigd vergeleken met witte mannen. In geen enkel land ter wereld bestaat gelijkheid tussen man en vrouw. In 88 procent van de landen hebben vrouwen ongelijke economische rechten. In slechts 31 landen bekleden vrouwen anno 2023 de positie van regeringsleider of staatshoofd. Meer dan 90 procent van de CEO’s van bedrijven is man. En maar een paar procent van al het ‘durfkapitaal’ gaat naar vrouwelijke ondernemers en startups.

 

Als vrouwen aan het roer staan

 

Waar vrouwen wel die leiding kunnen pakken en waar (gender)gelijkheid centraal staat, zie je een andere aanpak van de klimaatcrisis, met goede resultaten. Zoals op de Marshalleilanden in de Stille Oceaan, die van oorsprong een matriarchale maatschappijvorm kennen. Daar ligt veel nadruk op inclusie van verschillende bevolkingsgroepen, die het klimaatbeleid mét elkaar vormen. Er wordt samengewerkt aan nationale klimaatplannen, waaronder een ‘nationale overlevingsstrategie’. Eilanders van alle leeftijden, traditionele leiders, vrouwengroepen – iedereen kan meedenken. Marshalleilander Angeline Heine-Reimers, de eerste vrouwelijke directeur van het energiedepartement in de Pacifische regio, richt zich op het opleiden van vrouwen op de meest afgelegen eilanden van de eilandengroep, zodat zij (energie)onafhankelijk kunnen zijn met hun zelf-geïnstalleerde zonnepanelen.

 

Waarom je milieuactivist Wangari Maathai (1940-2011) moet kennen

Of neem de Keniaanse wetenschapper en activist Wangari Maathai, die maar liefst 3 miljoen bomen hielp planten en daarmee tevens 900.000 vrouwen van inkomen voorzag. Ook na haar overlijden in 2011 zetten deze vrouwen de grote groene beweging voort. Jonge vrouwen zoals de Ugandese Vanessa Nakate en Chileens-Noord Amerikaanse Xiye Bastida leiden de daadkrachtige jonge klimaatbeweging. Zij stellen klimaatrechtvaardigheid en mensenrechten voorop, waaronder die van mensen in Afrika en oorspronkelijke gemeenschappen in de Amerika’s.

 

Door als onderdeel van de klimaataanpak rekening te houden met verschillende bevolkingsgroepen en hun behoeftes, stel je ook meer mensen in staat om mee te kunnen doen. In Ecuador organiseerden ngo’s trainingen voor vrouwen waardoor ze meer te weten kwamen over klimaatverandering, wat dit in de lokale context betekent, en manieren om daarmee om te gaan. Ze voorzagen deelnemers tegelijkertijd van milieuvriendelijke menstruatiecups, waardoor ze beter konden meedraaien in de maatschappij. In veel landen worden meisjes en vrouwen nu nog benadeeld in hun onderwijs en economische participatie omdat zij tijdens hun menstruatie (al snel een week per maand) nu niet altijd naar school of aan het werk kunnen, omdat zij bijvoorbeeld geen toegang tot sanitaire producten hiervoor hebben.

 

Landen met meer vrouwen in het parlement zijn meer bereid om mee te doen aan internationale milieuverdragen. Participatie van vrouwen in de politiek leidt tot betere uitkomsten voor klimaatbeleid, uitstootvermindering en natuurbescherming. Op kleinere schaal zien we dat bredere diversiteit bij bedrijven zorgt voor meer innovatie, hoger rendement, hogere waardering en actiever klimaatbeleid.

Tweet dit

Er zijn ook vrouwen die het ultraconservatieve patriarchaat aanhangen

Tweet dit

Geen wondermiddel

 

Het is natuurlijk niet zo dat alles vanzelf goedkomt als vrouwen aan het roer staan. Neem de aanval op mensenrechten door de eerste vrouwelijke premier van Italië, Giorgia Meloni: onder haar radicaal rechtse bewind besloot zij onlangs om de namen van lesbische, niet-biologische moeders uit geboorteaktes te schrappen, waarmee zij rechten verliezen. Er zijn vrouwen die het ultraconservatieve patriarchaat aanhangen en daar veel steun van mannen voor krijgen. Het is om die reden dan ook geen wonder dat de eerste vrouwelijke leider vaak uit conservatieve hoek komt.

 

De kern van het probleem ligt bij het patriarchaat. Dat systeem moet worden afgebroken om de klimaatcrisis te kunnen oplossen. Want zo kan het niet langer. De klimaatcrisis raakt aan vrijwel alle aspecten van ons leven. Kunnen we toekomstige maatschappijen vormgeven op een manier waarbij we tevens de (groeiende) ongelijkheden bij de kern aanpakken? Op die manier kan iedereen tot zijn, haar of hun recht komen en bijdragen aan de nodige oplossingen voor een leefbare wereld. Dat is alleen mogelijk met een inclusieve en intersectionele aanpak van de klimaatcrisis, en meer vrouwen aan het roer.

 

Ralien Bekkers schreef het boek Zo kan het niet langer: Tijd voor vrouwen om de klimaatcrisis op te lossen (2023).

  1. Onder vrouwen verstaat de auteur nadrukkelijk iedereen die zich identificeert als vrouw. ↩︎

Het bericht ‘Laat vrouwen de klimaatcrisis oplossen’ verscheen eerst op OneWorld.

https://www.oneworld.nl/klimaat/laat-vrouwen-de-klimaatcrisis-oplossen/
Geplaatst op

Wie moeten er naar de klimaatpsycholoog? (Sociale Vraagstukken)

Niet alleen ons ecologische klimaat gaat naar de gallemiezen, ook het sociale klimaat, schrijft socioloog Mieke van Stigt.

Ik heb nog zo’n ouderwetse echte tuin met bomen, bloemen en een grasveldje. En met een insectenhotel, maar dat staat leeg. In mijn tuin is het angstwekkend stil. De rozen en vlinderstruiken staan roerloos te wachten op bijen, maar ik zie op een hele dag slechts een enkele hommel. Het aantal insecten neemt al jaren dramatisch af, maar het gaat nu echt hard.

Ook op andere gebieden is er reden tot grote zorg. De bosbranden zijn vroeger en heftiger dan ooit en droogte is in ons wisselvallige kikkerlandje een chronisch probleem geworden. En ik durf niet eens te kijken naar hoe warm het op de poolkappen is, waar het ijs in een hoger tempo smelt dan iemand zich ooit kon voorstellen. Of naar oceaantemperaturen die angstaanjagende records breken.

In de landen rond de Middellandse Zee gelden alarmfases voor extreme hitte, terwijl niet alleen juni de warmste juni ooit gemeten was, maar dit voor juli ook dreigde te gelden. Op Rhodos vluchtten vakantiegangers in de smorende hitte voor bosbranden die ook hun hotels overnamen.

De tuinman en de dood

Natuurlijk besef ik dat ik het nog relatief goed heb, en dat de rijke landen de grootste ellende aan mensen in verre landen overlaten. De overstromingen zijn niet hier, nog niet. De bosbranden zijn niet hier, nog niet.

Moeten we emigreren om de stijgende zeespiegel te slim af te zijn?

Ik heb het goed, behalve dus die slapeloze nachten waarin ik niet weet welk onheil ons zal treffen en wanneer.  Moet ik vluchten? En hoe krijg ik mijn familie mee? Moeten we emigreren om de stijgende zeespiegel te slim af te zijn? En waarheen dan? Wellicht vallen we elders ten prooi aan bosbranden en extreme droogte, of juist aan overstromingen en aardverschuivingen.

Het is net als het verhaal van de tuinman die vluchtte voor de dood, die hem `s avonds in Ispahan alsnog stond op te wachten.

Vluchten of vechten?

Tegenwoordig kun je voor klimaatpaniek terecht bij een klimaatpsycholoog, om te leren met je angsten en emoties om te gaan. Dat lijkt me geen overbodige luxe, maar tegelijk geef ik het die psycholoog te doen.

Het zijn bepaald geen onterechte angsten, waar zovelen aan lijden. Het gaat objectief zeer slecht met natuur en klimaat en het lijkt me niet meer dan logisch om daar bang voor te zijn. Misschien is die psycholoog ook wel bang.

Reacties op Carice van Houten varieerden van honend naar puur agressief

Ook actrice Carice van Houten bezocht een klimaatpsycholoog, zo vertelde zij in NRC. Daarnaast werd ze activist. Door een lezing, georganiseerd door de klimaatprotestbeweging Extinction Rebellion, besefte ze dat ze niet kon vertrouwen op machthebbers die het wel zouden aanpakken: ‘We worden helemáál niet beschermd, het gaat gewoon maar door, over winst en over macht.’

Ze maakt zich zorgen om de toekomst van haar zoontje en wil haar bekendheid inzetten om aandacht voor het klimaat af te dwingen. Zo sprak ze voor de aandeelhoudersvergadering van de Rabobank en nam ze deel aan het klimaatprotest op de snelweg A12 op 27 mei 2033, waarbij ze ook gearresteerd werd.

Hoongelach en gek verklaard

Reacties varieerden van honend naar puur agressief. SBS maakte haar openlijk belachelijk.  Volgens de commentaren vindt Carice van Houten haar eigen kind belangrijker dan kinderen in arme landen, wil ze vooral aandacht en gaat ze zelf ook met het vliegtuig, zoals tv-presentatrice Catherine Keyl haar smalend verweet.

Ook elders werd ze helemaal gek verklaard. Een kleine selectie van Twitter: ‘Veel dommer vind je ze niet zoals elke linkse kut, alles voor aandacht’ en ‘Ze Haden (sic!) die hoer maanden in de cel moeten opsluiten’. Ongehoord Nieuws-presentatrice Raisa Blommestijn voegde hieraan toe: ‘Het nieuwste beroep: de klimaatpsycholoog, waar mensen met een ziekelijke angst voor klimaatverandering terecht kunnen. Dit land is verworden tot een open inrichting.’

Even voor de goede orde: klimaatverandering staat niet ter discussie. Wetenschappers waarschuwen hier al decennia voor en de consensus erover is alleen maar toegenomen. Rapporten van de WHO en de Verenigde Naties doen een steeds dringender beroep op overheden om tot maatregelen over te gaan, de situatie is urgenter dan ooit.

In dit licht bezien lijkt het mij heel logisch om, zoals Carice, te worstelen met de vraag hoe je dit je kind moet vertellen. Oók als je beseft dat anderen nog slechter af zijn. De vraag of zij zelf wel eens het vliegtuig pakt, is hierin geen argument. Er is altijd wel iets waardoor een onwelgevallige mening als hypocriet weggezet kan worden, maar daarmee koelt de aarde echt niet ineens af.

Dit soort drogredenen kun je op Twitter nog wel verwachten, maar zelfs het Openbaar Ministerie bezondigde zich eraan, toen acteur Sieger Sloot, tevens Extinction Rebellion-arrestant, verweten werd dat hij net terugkwam van een skivakantie.

Falende overheid

Uit de reacties blijkt dat velen maar slecht kunnen omgaan met de gedachte dat het klimaat naar de knoppen gaat en de overheden te weinig doen. Velen worden kwaad of schieten in de ontkenning. Ze reduceren het probleem tot ‘klimaatgekkies’ (dixit Geert Wilders) of vestigen hun hoop op de volgende generatie en hun technologie, zoals onlangs nog Marcel Canoy in zijn column.

Alsof er niet nú iets moet gebeuren. Alsof er niet allang iets hád moeten gebeuren. Alsof we het niet aan onze kinderen verplicht zijn er alles aan te doen om de aarde en het klimaat gezond te houden.

Wat we echt nodig hebben zijn leiderschap, rentmeesterschap en keiharde maatregelen

Het ongemak zit er natuurlijk in dat we relatief machteloos zijn. Degenen die wel de macht hebben om iets te doen, zijn niet toevallig ook degenen die belang hebben bij het instandhouden van de status quo en het professioneel vertragen van beleid dat ons zou moeten redden. Luister hiervoor ook naar de toespraak die ondernemer Ronald van Marlen vorig jaar hield bij een vergadering van de Rabobank. Misschien zijn juist de ontkenners, de haters en de wegkijkers meer gebaat bij een bezoek aan de klimaatpsycholoog.

Nóg een klimaatprobleem

Want we hebben eigenlijk twee klimaatproblemen. Niet alleen ons ecologische klimaat gaat in rap tempo naar de gallemiezen, ons sociale klimaat doet dat ook. Het gebrek aan leiderschap en verantwoordelijkheidsbesef hebben geleid tot de giftigheid van zowel onze lucht als van de sfeer tussen mensen. In tijden van onzekerheid en stuurloosheid zoeken we naar houvast en zondebokken. Degenen die ons confronteren met de waarheid worden het hardst aangevallen.

Polarisatie

Vaak wordt dit polarisatie genoemd, alsof beide kanten ‘even fout’ zijn. Maar kijk naar Exctinction Rebellion, dat vreedzaam demonstreert in het belang van aarde en mensheid. En kijk dan naar de boerenprotesten, die met vlaggen en tractoren strijden voor hun recht op vervuiling. Terwijl de rebellen van hun bed gelicht of met een waterkanon begroet worden, is de sfeer bij de boerenprotesten er vooral op gericht om het gemoedelijk te houden.

De ene groep wordt gezien als extremisten die je hard moet aanpakken, de andere als onze nationale trots die op begrip en sympathie kan rekenen. We moeten onder ogen zien dat de politiek met name de belangen van de grote vervuilers beschermt.

Klimaatpsycholoog gaat ons niet redden

Pas als het te laat is, blijkt dat je geld niet kunt eten, dat uiteindelijk ook de meest geprivilegieerde plek op aarde aangetast zal worden en dat er geen planeet B is. Onze Nationale Kapitein heeft inmiddels het schip verlaten (nadat hij zelf een gat in de bodem sloeg), met als direct gevolg dat keiharde maatregelen op korte termijn zullen uitblijven.

Ik kan naar een klimaatpsycholoog gaan, maar wat we echt nodig hebben zijn leiderschap, rentmeesterschap en keiharde maatregelen. Aan het begin van de coronacrisis hebben we gezien dat grote ingrepen echt mogelijk zijn. De urgentie is er, nu nog de daadkracht. Het is de hoogste tijd.

Mieke van Stigt is socioloog en pedagoog.

https://www.socialevraagstukken.nl/column/wie-moeten-er-naar-de-klimaatpsycholoog/