De uitzending van 21 december: Europa in de ban van de virusmutatie / Pfizer-vaccin goedgekeurd / In het Maasstad Ziekenhuis komt de dood te vaak langs (NOS Binnenland)

In 2020 zou er een recordhoeveelheid broeikasgassen uit worden gestoten, was de verwachting. Het werd - door de uitbraak van het coronavirus - een recorddaling. De coronacrisis verdreef de klimaatcrisis van de voorpagina's.

Maar die crisis is niet weg. Het klimaat blijft ondanks de lagere uitstoot van dit jaar veranderen. Zo zit ook 2020 weer vol signalen dat de opwarming van de aarde doorzet. Aan het einde dan dit jaar - waarschijnlijk het een na warmste ooit gemeten - maakt Nieuwsuur de balans op.

De staat van het klimaat in 2020, in tien getallen:

Bosbranden Australië

Begin 2020 staan grote delen van Australië al maanden in brand. Wetenschappers vinden het lastig een specifieke brand direct te linken aan klimaatverandering, want branden zijn er altijd wel. Maar een warmere, drogere wereld vergroot de kans op meer en destructievere natuurbranden.

Ook bosbranden aan de andere kant van de planeet. Siberië - een gebied waarbij je aan kou denkt - staat deze zomer in vuur en vlam. Het is er ook een stuk warmer dan normaal.

Bijkomend effect is dat de permafrost, bevroren toendragebieden die zo'n 20 procent van de planeet beslaan, sneller begint te ontdooien. In de bevroren Siberische bodem liggen broeikasgassen als CO2, methaan en lachgas opgeslagen, al duizenden jaren.

Al die gassen komen langzaam maar zeker vrij, wat weer bijdraagt aan het broeikaseffect en daarmee de mondiale opwarming. Dat zorgt op zijn beurt weer dat de bodem sneller opwarmt, en dat er dus meer broeikasgassen vrijkomen - met alle gevolgen van dien. Bij het vrijkomen van methaan ontstaan soms enorme explosies, met gigantische gaten tot gevolg.

Rond de Noordpool zien we ook wat bijzonders dit jaar. Het ijs op de Noordpool krimpt en groeit elk jaar. In de zomer is er minder ijs, in de winter meer. Maar er komt de laatste jaren steeds minder ijs terug. "Als het zo doorgaat zit je over 15 jaar op nul zee-ijs op de Noordpool in de zomer en dan heb je dus een volledig ijsvrije Noordpool", zegt meteoroloog en poolonderzoeker Peter Kuipers Munneke.

Een warmere aarde betekent extremer weer. In eigen land zien we daar ook voorbeelden van. De hitte van afgelopen zomer is zo'n voorbeeld.

Dit jaar is het volgens de Wereld Meteorologische Organisatie gemiddeld 1,2 graden warmer dan halverwege de 19e eeuw. Daarmee ligt 2020 op koers om in de top-drie te komen van warmste jaren ooit gemeten.

In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat we de opwarming liefst tot anderhalve graad moeten beperken - en in ieder geval ruim onder de twee graden moeten houden om zo gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen.

Maar dat zal niet lukken, blijkt uit een recente analyse:

Hoeveel warmer het uiteindelijk wordt hangt af van de vraag of het lukt te stoppen met het verbranden van steenkool, olie en gas. Het is die verbranding die zorgt voor meer broeikasgassen die leiden tot opwarming.

"Dat de concentratie CO2 in de atmosfeer blijft stijgen betekent dat het in te toekomst warmer zal worden", zegt onderzoeker Ralph Keeling, die werkt bij het meetstation Mauna Loa op Hawaï.

"Het is nu al warmer door de stijging uit het verleden. Daar moeten we ons zorgen over maken. Het betekent dat we op weg zijn naar een wereld waarvan we niet goed weten hoe die eruit zal zien."

De uitstoot van CO2 stijgt al jaren. Maar ook hier zorgt de coronacrisis voor een trendbreuk.

Dat klinkt als goed nieuws, maar het betekent niet dat het probleem is opgelost. Klimaatwetenschappers berekenen dat het halverwege deze eeuw slechts 0,01 graad opwarming scheelt. Het probleem is dat uitgestoten broeikasgassen lang in de atmosfeer blijven.

Stel de atmosfeer voor als een emmer en zie de emmer de afgelopen 30 jaar versneld vollopen, richting de anderhalvegradengrens. In het huidige tempo, met de uitstoot van 2020 daarbij, is die emmer binnen 10 jaar vol.

http://feeds.nos.nl/~r/nosnieuwsbinnenland/~3/N5JHnXwJsWk/2361514

Sterauteur schrijft coronaboek om jou gerust te stellen met cijfers (Nieuwsuur)

Schrijver Paolo Giordano, vooral bekend van zijn bestseller De eenzaamheid van de priemgetallen, schreef in zes dagen en nachten een essay over de coronacrisis: In tijden van besmetting.

Oorspronkelijk is Giordano natuurkundige. In deze onzekere tijden keert hij terug naar zijn oude vakgebied; cijfers en modellen geven hem houvast. Dit wil hij ook aan zijn lezers meegeven.

"Ik ben niet bang dat ik ziek word", aldus Giordano in zijn essay. "Waarvoor dan wel? Voor alles wat de corona-uitbraak kan veranderen. Ik ben bang dat ik ontdek dat de beschaving die ik ken een kaartenhuis is. Dat alles wordt uitgewist. Maar ik ben ook bang voor het tegenovergestelde: dat als de angst straks weg is, alles bij het oude is gebleven."

De schok van de crisis kwam voor hem pas na een paar weken, zegt hij vanuit zijn huis in Rome waar hij in quarantaine zit. "Eind februari was in Italië de eerste corona-uitbraak in het noorden. We zagen de beelden van ziekenhuizen in Bergamo, Brescia en Piacenza. Hier was niemand op voorbereid. Sindsdien heb ik aan niets anders meer kunnen denken."

Cijfers kalmeren

Het startpunt van het boek was voor de schrijver wiskunde. "Als natuurkundige hebben cijfers me altijd rust gegeven. Ik hoop iets van die kalmte te kunnen overbrengen aan anderen door inzicht te geven in de modellen die ten grondslag liggen aan een pandemie."

In zijn essay gaat hij in op begrippen als R0, die inmiddels dagelijks in het nieuws te horen zijn. R0 geeft aan hoeveel mensen er besmet worden door iemand die het virus heeft. Bij corona is dat getal volgens veel modellen 2 tot 3, in Nederland is het door alle maatregelen inmiddels onder 1 gezakt.

Gemiddeld is de R0 van corona hoger dan de Spaanse Griep, die rond 1918 naar schatting 20 tot 100 miljoen levens eiste, maar weer lager dan van bijvoorbeeld mazelen met een waarde van 15.

Begrip voor deze materie, zo denkt Giordano, vergroot het inzicht en begrip in de uitzonderlijke maatregelen die wereldwijd zijn genomen. Toch vindt hij het teleurstellend hoe verschillend alle landen reageren, terwijl het virus en de tijdlijn zelf geen grenzen kent. "Dit is een pandemie, en dus een wereldwijd probleem. Dat kun je niet tegengaan met lokale oplossingen."

Citroenboom

Hij heeft speciale aandacht voor de agressieve wijze waarop wij omgaan met ons milieu. "Door tropische houtkap, intensieve veeteelt en de vele bosbranden komen onbekende micro-organismen vrij die op zoek zijn naar 'een nieuw huis'."

Hij wil geen direct verband leggen tussen het ontstaan van het coronavirus en omgevingsfactoren, maar hij schrijft wel in zijn boek: "De verspreiding van het virus maakt ondubbelzinnig duidelijk hoezeer onze wereld geglobaliseerd is. In tijden van besmetting zijn we één organisme, één gemeenschap."

Terug naar Rome. Tijdens zijn quarantaine heeft de schrijver al een maand lang hetzelfde zicht op de daken van die stad. "Op mijn balkon wordt het nu lente. Aan ons zieke citroenboompje bloeien opeens weer nieuwe blaadjes. In deze tijden worden zulke kleine tekenen van hoop opeens heel belangrijk. Ik heb nog nooit zo vaak naar het boompje gekeken als nu."

https://nos.nl/l/2329740

Nepnieuws-expert: ‘Enorm veel valse informatie rondom het coronavirus’ (Nieuwsuur)

Het coronavirus is een in Amerika ontwikkeld biologisch wapen dat erop is gericht Chinezen te treffen. Of is het virus ontwikkeld in een Canadees lab, en gestolen door Chinese spionnen om de eigen bevolking te besmetten? Geen van deze complottheorieën is waar, maar ze zijn online wel een eigen leven gaan leiden.

Er is veel nepnieuws over het coronavirus te vinden op internet. Net als bijvoorbeeld recent rond de bosbranden in Australië en de Iraanse raketaanval op een Iraakse legerbasis. Wat kan er gedaan worden tegen dit soort valse en misleidende informatie?

'China heeft het virus zelf gemaakt'

De Amerikaanse journalist Craig Silverman maakte de term 'nepnieuws' groot in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen in 2016, maar krimpt nu ineen als hij het woord hoort. "Ik begon het te gebruiken voor compleet onjuiste informatie, maar nu is het een mantra van president Donald Trump geworden en wordt het gebruikt om journalisten zwart te maken."

Silverman werkt voor de website Buzzfeed en is één van 's werelds bekendste experts op het gebied van online desinformatie. Hij ziet de afgelopen weken veel onzin over het coronavirus op het internet. "Bij groot, brekend wereldnieuws verschijnt er online bijna altijd desinformatie. Maar nu met het coronavirus zien we echt enorm veel valse informatie."

Zo schrijft een website die banden heeft met de radicaal-rechtse ex-strateeg van Trump, Steve Bannon, dat China het virus zelf heeft gefabriceerd in een laboratorium. Een andere beruchte desinformatie-website beweert dat Bill en Melinda Gates hebben voorspeld dat het virus 65 miljoen doden zal eisen. Complotdenkers brengen het echtpaar in verband met de uitbraak ervan. Buzzfeed ontkrachtte dit verhaal.

Vleermuissoep

Volgens een andere complottheorie hebben Chinese spionnen het virus uit een Canadees lab gestolen. Het bericht, dat linkt naar een artikel van de Canadese publieke omroep, is duizenden keren gedeeld en geliket. De auteur van het oorspronkelijke omroep-artikel waarschuwde daarop dat haar stuk die bewering helemaal niet onderbouwt. Die waarschuwing is nauwelijks geretweet of geliket.

Meestal ontstaat dit soort desinformatie als teksten, video's of foto's worden losgeweekt van hun originele context. Filmpjes waarin vleermuissoep wordt gegeten, werden bijvoorbeeld gesitueerd in Wuhan. Het zou de oorzaak zijn van het coronavirus. De filmpjes zijn echter opgenomen in Palau in de Stille Zuidzee. En hebben dus niks te maken met de uitbraak.

'Elven' strijden tegen 'trollen'

In de Baltische staten is ook een corona-verzinsel verspreid: een NAVO-soldaat zou besmet zijn met het virus en het bondgenootschap zou dit onder de pet houden.

Het gerucht werd al snel ontkracht door Debunk.eu. Dit Litouwse burgerinitiatief heeft software ontwikkeld die 1500 verdachte bronnen afspeurt naar mogelijk nepnieuws. Als de berichten geschreven lijken door 'trollen' wordt een waarschuwing gemaild aan 'elven'. Dat zijn vrijwilligers die verspreiders van desinformatie in de gaten houden, berichten labelen en melden bij Facebook.

Vervolgens verifiëren professionele journalisten en onderzoekers de potentiële desinformatie en schrijven er verhalen over. Deze factchecks worden meestal veel minder gelezen dan het oorspronkelijke nepnieuws, maar Debunk weet toch een groot publiek te bereiken doordat het samenwerkt met het grootste nieuwsplatform van Litouwen. Initiator Viktor Dauksas: "We hebben meer dan 200 verhalen ontkracht. Die zijn 30 miljoen keer gelezen, enorm veel voor een land met zo'n kleine bevolking. Zo houden we mensen betrokken."

'Voor veel mensen doet de bron er niet toe'

Lastig voor de lezer is dat nepnieuws vaak staat op sites die lijken op echte nieuwswebsites. Vaak zijn de artikelen aangepaste versies van artikelen van gerenommeerde persbureaus en kranten.

Tech-ondernemer Sebastiaan van der Lans heeft daar iets op gevonden: Wordproof. Dat is een soort watermerk dat auteurs aan hun artikel kunnen toevoegen, waardoor zoekmachines en internetgebruikers precies kunnen zien wanneer er iets aan de inhoud of context wordt aangepast. En: hoe meer een auteur prijsgeeft over zijn identiteit, hoe zichtbaarder in de zoekmachines. Het wordt al gebruikt op Indebuurt.nl.

"Ik vind dat alle desinformatie mag bestaan, want we zijn in Nederland tegen censuur", zegt Van der Lans. "Maar het grote gevaar is dat het massaal wordt gedeeld. Daar moet een oplossing voor komen."

De Litouwse software van Viktoras Dauksas laat nepnieuws met weinig bereik ongemoeid. Pas als een bericht viraal lijkt te gaan, grijpen de factcheckers in. Volgens Silverman van Buzzfeed hebben zulke systemen die software combineren met menselijk toezicht, de toekomst. Een watermerk heeft volgens hem maar beperkt zin. "Voor een bepaalde groep doet de context of bron er niet toe, zolang het bericht maar overeenkomt met hun eigen wereldbeeld."

https://nos.nl/l/2323356

De uitzending van 16 februari (Nieuwsuur)

De strijd tegen nepnieuws

Het coronavirus is een in Amerika ontwikkeld biologisch wapen dat erop is gericht Chinezen te treffen. Of is het virus juist ontwikkeld in een Canadees lab, en gestolen door Chinese spionnen om de eigen bevolking te besmetten? Geen van deze complottheorieën is waar, maar ze zijn online wel een eigen leven gaan leiden.

Desinformatie rond het coronavirus tiert welig op het internet, net als bijvoorbeeld recent rond de bosbranden in Australië en de Iraanse raketaanval op een Iraakse legerbasis. Wat kunnen we doen tegen dit soort valse en misleidende informatie? We spreken met drie bestrijders van online desinformatie.

https://nos.nl/l/2323286

Over de relatie tussen #klimaatverandering en #bosbranden is veel discussie. Voor ‘vuur-ecoloog’ @MatthiasBoer van… (tweets media programma’s)

Over de relatie tussen #klimaatverandering en #bosbranden is veel discussie. Voor 'vuur-ecoloog' @MatthiasBoer van Hawkesbury Institute is het echter onbetwistbaar. "Er is een heel duidelijk verband. De Australische regering wil de feiten niet onder ogen zien." #Nieuwsuur

https://pbs.twimg.com/amplify_video_thumb/1211757888001236998/img/w4gHtlfCBdAw9ucZ.jpg

https://twitter.com/Nieuwsuur/status/1211761286129864704