Categorie: unilever

Geplaatst op

Rens van Tilburg: “Als CFO moet je niet schuldig willen zijn aan klimaatverandering” (Executive Finance)

Klimaatverandering en daaruit voortvloeiend duurzaamheid is een onderwerp dat steeds belangrijker wordt in de maatschappij. Het gaat ook voor impact zorgen op de winstgevendheid van elk bedrijf, stelt Rens van Tilburg, directeur van het Sustainable Finance Lab. “Bedrijven die er niet in slagen de uitstoot van hun broeikasgassen naar beneden te brengen, worden door financiers steeds meer gezien als een onacceptabel risico.”

In december 2015 werd het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Daarvoor moeten in Europees verband de broeikasgassen in 2030 met 55 procent verminderd zijn ten opzichte van 1990. Het onderwerp kwam vanaf dat moment op de agenda’s te staan bij overheden en het bedrijfsleven, merkte Van Tilburg. “Voorheen zagen mensen de klimaatdiscussie nog als iets voor de welwillenden. Degenen die vanuit persoonlijke redenen die kant op willen bewegen. Die gedachte is compleet veranderd toen in Parijs alle landen van de wereld, inclusief China en de Verenigde Staten, zich committeerden aan de doelstelling.”

Er is een hele sterke focus op het werken met cijfers, met veel cijfers achter de komma

Maatschappelijke taak

Onder financials leeft inmiddels ook het besef dat klimaatverandering een belangrijk onderwerp is. Van Tilburg: “Een goede positionering als organisatie hierin is noodzakelijk. Inmiddels hebben alle financiële instellingen, waar wij ons als Sustainable Finance Lab voornamelijk op focussen, het benoemd als hun maatschappelijke taak. Zij hebben ook allen het klimaatakkoord ondertekend en zeggen: wij brengen onze carbon footprint naar beneden in lijn met wat is afgesproken.”

Niet-financiële informatie

Europese wetgeving stelt steeds meer bedrijven verplicht om naast de financiële informatie ook transparant te zijn over niet-financiële prestaties. Dat is een ontwikkeling die Van Tilburg toejuicht. “Dat zorgt de komende jaren voor een enorm verschil. Ook omdat de financiële sector zit te springen om dat soort data. Op het moment dat dat transparanter wordt, ga je zien dat banken daar meer rekening mee gaan houden in hun kredietvoorwaarden. De aandeelhouders vinden het ook belangrijker en stellen steeds hogere doelstellingen op het gebied van klimaatgedrag. Zoals we recent hebben gezien bij Shell en andere oliebedrijven.”

–-> LEESTIP: “Digitaliseren rapportagestromen brengt invoeren ESG dichterbij”

Misverstand

Om het klimaatakkoord te halen, acht Van Tilburg het noodzakelijk dat de financiële sector en financials hun verwachtingen aanpassen. “Bij hen leeft vaak nog de gedachte: door te blijven doen wat doen, halen we het hoge rendement. En zij zijn alleen bereid om te vergroenen, als ze hetzelfde rendement kunnen halen. Maar het is een misverstand om zo te denken. De historische rendementen die worden aangehouden richting de toekomst, zijn vaak niet meer realistisch. Er moet gerekend worden met lagere rendementen.”

Volgens Van Tilburg ontstaat dit misverstand door de manier waarop financials denken. “Er is een hele sterke focus op het werken met cijfers, met veel cijfers achter de komma. En om daartoe te komen heb je modellen nodig, die je baseert op historische data. Dat is een manier van werken die de financiële sector veel heeft gebracht en bedrijven sturen daarop. Het werkt ook prima als de economie evolueert, langzaam verandert. Dan biedt het verleden een aardige kaart van wat de toekomst brengt. Maar we staan nu voor revolutionaire tijden en dat betekent dat er ingrijpende veranderingen volgen. Die modellen gebaseerd op het verleden geven dan geen goed beeld meer.”

–> LEES OOK: “In crisissituaties moet je niet alleen op platte cijfers sturen”

Scenario’s ontwikkelen

De directeur van het Sustainable Finance Lab vergelijkt de manier van werken met het sturen van je auto met de blik in de achteruitkijkspiegel. “Dat gaat goed als je op een rechte weg zit, want dan ziet de weg voor je er precies zo uit als achter je. Maar de komende tijd gaan we scherp naar links of rechts. Ik zeg niet dat we per definitie in staat zijn om klimaatverandering tegen te gaan. Ook als ons dat niet lukt, dan komen we in een scenario waar het klimaat verandert. Dat gaat een nog veel grotere impact hebben op de economie dan een succesvolle energietransitie. Als je daar niet op bent voorbereid, dan heb je een heel groot probleem. Financials moeten dus door de voorruit gaan kijken en geen modellen gebruiken die gebaseerd zijn op het verleden. Je moet scenario’s ontwikkelen en stresstesten doen.”

Sociale impact

Van Tilburg vindt het noodzakelijk dat organisaties anticiperen op wat komen gaat. “Mijn allerbelangrijkste boodschap, ook aan CFO’s, is dat niemand uiteindelijk weet wat de echte impact gaat zijn van klimaatverandering. Dat laat zich lastig modelleren. Je kunt wel inschattingen maken hoe minder productief mensen worden als er grote hitte is en wat de fysieke schade is van overstromingen en cyclonen. Maar de echte impact van klimaatverandering zit op het sociale vlak. Mensen die ergens wonen, maar als gevolg van klimaatverandering moeten vluchten en waardoor vervolgens een dynamiek ontstaat van conflicten en oorlogen. Zie de politieke spanningen die in 2015 de vluchtelingencrisis teweegbracht in de EU.”

Als CFO wil je toch niet de laatste zijn die doorkrijgt dat dit een serieus probleem is, dat serieus moet worden opgelost?!

Effectief beleid

Uit modelleringen en scenario’s blijkt dat de kosten van klimaatverandering substantieel hoger zijn dan de kosten van het tegengaan van klimaatverandering. “Dat is een argument wat elke CFO moet overtuigen: ik wil daar niet debet aan zijn. Het is uiteindelijk ook de route die ik denk dat de wereld gaat kiezen. Hoe moeilijk het ook is om de benodigde internationale coördinatie tot stand te brengen. Maar het is zo’n dwingende logica dat vroeg of laat overheden komen met een effectief beleid. Overheden zijn de laatste jaren ook snel actiever geworden om klimaatverandering tegen te gaan en gaan dit de komende jaren doorzetten. Waarbij je moet denken aan CO-2-beprijzing en -regulering.”

Wake-up calls

Volgens Van Tilburg zijn er de afgelopen jaren genoeg wake-up calls geweest voor de gevaren van klimaatveranderingen. “Het aantal bosbranden neemt toe in Europa, Brazilië, Indonesië en de Verenigde Staten. Wat in Nederland een belangrijk moment was, was de enorme hagelstorm over het kassengebied in Rotterdam. Daardoor waren veel kassen kapot. De vraag was toen of het te verhalen was bij de verzekeraars, maar het was een enorme strop voor de eigenaren van die kassen. Onlangs was het nog vijftig graden in het noordwesten van de VS en Canada. Dat zijn momenten die partijen aanzetten om in actie te komen. Diegene die het laatst doorheeft wat de impact is, gaat zich er het laatst op voorbereiden. Als CFO wil je toch niet de laatste zijn die doorkrijgt dat dit een serieus probleem is, dat serieus moet worden opgelost?!”

–> LEESTIP: “CFO moet ambitie laten zien in duurzame doelen”

Geen windowdressing

Van Tilburg vindt dat organisaties het probleem van klimaatverandering moeten aanpakken vanuit intrinsieke motivatie. “Je klanten en eigen werknemers moeten de drivers zijn. Niet omdat het je van bovenaf wordt opgelegd of dat je het eenmaal verplicht bent. Dan doe je het voor de bühne en voor wie doe je het dan eigenlijk? Als je het probleem aanpakt, doe het dan ook goed. Niet alleen maar windowdressing, want daar prikt men makkelijk doorheen. Als management van een organisatie moet je het goede voorbeeld nemen en het hele systeem van je organisatie erop aanpassen. Wat zijn de doelen die we stellen? Dat kan niet alleen kortetermijnwinst zijn, maar het moeten ook indicatoren zijn die gelinkt aan de jouw specifieke maatschappelijke bijdrage.”

Groene koploper 

Organisaties hebben geen keuze om footprint aan te passen om zo te voldoen aan de nieuwe eisen, besluit Van Tilburg. “Als je hier als organisatie niet in meegaat, heb je op de middellange en lange termijn ook geen goed financieel verhaal. Het kan zijn dat de transitie zo snel gaat dat je dingen moet gaan doen waardoor je winst lager uitvalt. Een ander scenario is dat, omdat die transitie zo snel gaat, jij als organisatie veel sneller en beter beloond wordt voor het zijn van een groene koploper. Je wil dus zo’n groene koploper zijn.” 

Uitblinkende bestuurders 

Steeds meer bestuurders zijn zich bewust van de risico’s die kleven aan klimaatverandering en zien de noodzaak tot adaptatie. Als Van Tilburg denkt aan bestuurders die uitblinken op dit vlak, denkt hij direct aan twee namen. “De twee schoolvoorbeelden, bijna wereldwijd, waren Paul Polman als CEO bij Unilever en Feike Sijbesma als CEO van DSM. Zij waren echt voorlopers op de vlak en erkenden dat het om meer draait dan alleen het kortetermijn financieel rendement. Zij gaven die handen en voeten door doelstellingen en KPI’s te bepalen op andere terreinen. Het is door de hele organisatie verweven.” 

Lees ook:

Het bericht Rens van Tilburg: “Als CFO moet je niet schuldig willen zijn aan klimaatverandering” verscheen eerst op Executive Finance.

https://executivefinance.nl/2021/07/rens-van-tilburg-als-cfo-moet-je-niet-schuldig-willen-zijn-aan-klimaatverandering/
Geplaatst op

Toezeggingen op duurzame prestaties van bedrijven stijgt (Executive Finance)

Jaarlijks bezoekt de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) de aandeelhoudersvergaderingen van de grootste Nederlandse, beursgenoteerde bedrijven voor het verkrijgen van toezeggingen op duurzame prestaties. Dit gebeurt aan de hand van uitvoerig
onderzoek naar de al dan niet duurzame prestaties van deze bedrijven. In totaal zijn er 37 bedrijven benaderd en onderzocht, 139 vragen gesteld en 59 toezeggingen gedaan. De belangrijkste bevindingen en toezeggingen staan in het gepubliceerde AGM engagement rapport.

Net als vorig jaar vonden de aandeelhoudersvergaderingen dit jaar volledig online plaats. Aandeelhouders werd daarom veelal verzocht tot het vooraf indienen van hun vragen, waardoor echte interactie tijdens de vergaderingen uitbleef. Om die reden deden Eumedion, VEB en de VBDO in februari een oproep aan bestuurders, waarin ze wilde verzoeken dat aandeelhouders live de mogelijkheid kregen voor het stellen van vragen en maken van opmerkingen. “Die oproep is gehoord”, aldus Angélique Laskewitz, directeur van de VBDO. “Bij ongeveer een derde van de bedrijven die we hebben bezocht werden mensen live aan het woord gelaten. Dat heeft ook zeker geholpen bij het stellen van onze eigen vragen”.

Focus op drie duurzame thema’s

Die vragen worden gericht op een drietal thema’s over een periode van meerdere jaren, zodat de mate van voortgang in het onderzoek kan worden bepaald. Dit jaar werd er om toezeggingen voor ontwikkeling gevraagd op de thema’s aanpassing op klimaatverandering (klimaatadaptatie), arbeidsomstandigheden in de keten en diversiteit & inclusie.

“Rapportage over dit thema is essentieel”

Bedrijven steeds meer bewust van risico’s klimaatverandering

Uit het rapport blijkt dat Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen zich meer en meer bewust worden van de fysieke risico’s van klimaatverandering. Daarbij kijken ze steeds vaker hoe directe effecten zoals extreme regenval, droogte, zeespiegelstijging en natuurbranden zich verhouden tot bijvoorbeeld de operationele faciliteiten. Unilever, RELX en Signify stegen van de classificatie “learning” naar “leading” van de in totaal vijf leading bedrijven.

21 bedrijven, vergeleken met 14 vorig jaar, hebben deze informatie openbaar gemaakt. “Rapportage over dit thema is essentieel”, zegt onderzoeker Mart van Kuijk van de VBDO. Door het openbaar maken van gegevens, geven bedrijven aandeelhouders en andere stakeholders de mogelijkheid tot onderzoek en verdere discussie.”

Bijna een derde van de bedrijven voert nu specifieke klimaat scenarioanalyses uit met betrekking tot bijvoorbeeld hun vloot, specifieke landbouwproductieregio’s, strategische activa of hun toeleveringsketen.

Nieuwe EU-wet op arbeidsomstandigheden vraagt om meer transparantie

In die laatstgenoemde categorie heeft bijna negentig procent onderzochte bedrijven een formele toezegging gedaan voor het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Toch ontbreekt het nog steeds regelmatig aan transparantie binnen dit thema, staat in het rapport.

Zo hebben aan de ene kant veel bedrijven een Code of Conduct ontwikkeld, met richtlijnen voor leveranciers, waarbij naleving van bepaalde gedragsregels wordt vereist. Aan de andere kant is er slechts een handvol bedrijven die daadwerkelijk hun impact identificeren en adresseren binnen de keten. Nog minder ondernemingen rapporteren daadwerkelijk over de executie en uitkomsten van activiteiten na het beoordelen van hun leveranciers.

“Er is maar een kleine groep ondernemingen die daadwerkelijk verder kijkt dan de vinkjes op de self-assessment van leveranciers en oog heeft voor het verbeteren van omstandigheden. Dit moet echt veranderen, zeker in het licht van de aankomende, Europese ESG-wetgeving waarin bedrijven verantwoordelijk worden voor alle praktijken in hun toeleveringsketen”, aldus van Kuijk

Leveranciers motiveren voor duurzamere prestatie

Bij de overgang van een systeem wat voldoet aan wet- en regelgeving, naar een continu, proactief onderzoek binnen een keten, moeten leveranciers worden gemotiveerd en betrokken. Dat blijkt nogal eens een uitdaging. Maurice Loosschilder, Hoofd Duurzaamheid bij Signify licht toe dat er om die reden een speciaal programma voor leveranciers in het leven is geroepen, gebaseerd op selectie- en beloningscriteria, waaronder duurzaamheidsprestaties.

“Hoe beter de prestatie, hoe hoger de leverancier scoort en hoe voordeliger de relatie voor deze leverancier wordt. Zo bieden we ze bijvoorbeeld erkenning met de Supplier Awards, uitnodigingen voor innovatie workshops en gedeelde management agenda’s. Hiermee wordt duidelijk aan onze leveranciers gecommuniceerd dat we duurzaamheid serieus nemen, volledig bereid zijn ons steentje bij te dragen en waar mogelijk de leverancier willen helpen met verbeteren”.

Diversiteit gaat verder dan gender

De situatie voor het thema diversiteit en inclusie is in zekere zin vergelijkbaar met die van arbeidsomstandigheden in de keten. Meer dan negentig procent van de bedrijven heeft volgens het rapport beleid voor het voorkomen en het melden van interne ethische- of discriminatieklachten. Daar tegenover staat dat ongeveer een derde van de bedrijven een alomvattend diversiteits- en inclusiebeleid heeft, dat alle ondervertegenwoordigde groepen omvat. Slechts één op de vijf ondernemingen beoordeeld, communiceert en adresseert het verschil in inkomen tussen man en vrouw, de zogenoemde loonkloof.

Van Kuijk wil benadrukken dat diversiteitsinspanningen niet mogen worden beperkt tot gender alleen: “We komen nog steeds bedrijven tegen die alleen een beleid hebben voor gender voor het bestuur en die nog nooit van het woord inclusie hebben gehoord. Daar kunnen dus zeker nog stappen worden gemaakt”.

Het bericht Toezeggingen op duurzame prestaties van bedrijven stijgt verscheen eerst op Executive Finance.

https://executivefinance.nl/2021/07/toezeggingen-op-duurzame-prestaties-van-bedrijven-stijgt/
Geplaatst op

Houd de wouden in hun element (Greenpeace)

Van het groene hart van Afrika tot in de Amazone: wat gebeurt er in de grootste wouden op aarde?

https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2021/03/80e1f3f2-gpm-beeld.jpg

Orang-oetan in het Lamandau-reservaat op Kalimantan, het Indonesische deel van Borneo. Sinds 1997 worden hier jonge, verweesde orang-oetans opgevangen en een beschermd leven geboden.

Gordel van smaragd

Schrijver Multatuli gaf voormalig Nederlands-Indië deze tot de verbeelding sprekende naam. Indonesië, het grootste eilandenrijk ter wereld, ligt middenin de azuurblauwe oceaan en wordt gekenmerkt door weelderig smaragdgroen regenwoud. West-Papoea is zelfs wereldberoemd vanwege zijn Paradise Forests. De regenwouden van Indonesië zijn echte schatkamers. Hier leven wel 1.700 vogelsoorten en miljoenen zeldzame plantenen diersoorten, zoals de tijgerorchidee, de nevelpanter en het spookdiertje. In de bossen van Sumatra en Borneo brengen orang-oetans zo’n 90 % van hun leven door in boomtoppen. Ze worden er geboren, bouwen er elke dag opnieuw een nest en vinden er hun voedsel. Indonesië heeft de twijfelachtige eer dat het ’s werelds grootste ontbosser is én de vierde plaats inneemt van alle broeikasgasuitstoters. Al jarenlang worden duizenden hectares regenwoud in de as gelegd en ontwaterd, voor de aanleg van oliepalm- en andere plantages.

Op Borneo zijn de mensapen daardoor al 80 % van hun leefgebied kwijt. In 2010 beloofden grote voedselproducenten als Mars Inc., Nestlé, Unilever, Procter & Gamble, Arla en L’Oreal dat ze uiterlijk per 2020 in geen enkel product meer palmolie zouden gebruiken waarvoor regenwoud is verwoest. Greenpeace toont keer op keer aan dat geen van hen deze belofte waarmaakt. Indonesië kent veel corruptie en de mazen van de wet zijn groot. Lokale gemeenschappen die in en van het bos leven, zoals de Marind en Yeinan in Indonesisch Papoea, zijn door geweld en landroof verdreven. Ook kleine boeren en dorpjes moeten het veld ruimen voor de belangen van grote bedrijven. Tot overmaat van ramp drukte de regering er in coronatijd ook nog een nieuwe wet doorheen die buitenlandse investeerders aan moet trekken. Deze Omnibuswet legaliseert onder andere landroof, verwoesting van de natuur en mensenrechtenschendingen.

De regenwouden van Indonesië staan op veengrond waarin enorm veel CO2 is opgeslagen die bij verbranding vrijkomt. Als er – na bosverbranding – oliepalmen voor worden teruggeplant, lost dat helaas niets op: 1 hectare regenwoud houdt 8.000 ton CO2 vast en 1 hectare palmolieplantage niet meer dan 70 ton. Door de vele bosbranden groeit er ook een hele generatie kinderen op met een jaarlijks ‘mistseizoen’. Maandenlang leven ze in een dikke laag giftige rook die hun gezondheid aantast. Het Greenpeace-brandweerteam heeft de afgelopen jaren op West-Kalimantan en Sumatra gevaarlijke veenbranden bestreden. Ook onderzocht ons team ter plaatse wie verantwoordelijk is voor de ontwatering, en legde dat vast op foto’s en video.

Met gps-apparatuur, satellietbeelden en luchtfoto’s verzamelen we bewijzen van illegale houtkap, drooglegging van veengronden en oliepalmteelt in beschermde gebieden. We volgen dit verwoestende palmoliespoor naar de importeurs en afnemers van palmolie in Europa en de VS. Gesteund door u en duizenden andere supporters wereldwijd, confronteren we deze medeverantwoordelijken met de gevolgen. Intussen zetten we ons in Europa, samen met 160 andere natuur- en mensenrechtenorganisaties in voor een bossenwet, waarvoor al 1,2 miljoen supporters hun handtekening zetten. Deze wet verplicht bedrijven om alleen nog producten te verkopen waarvoor geen bos voor is verdwenen. De Europese Commissie komt dit jaar met het eerste wetsvoorstel.

Het groene hart van Afrika

https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2021/03/23f9f009-gp0str8j0_web_size.jpg


Vanaf 2016 stond Greenpeace Lokolama bij in het verkrijgen van hun grondrechten in het Congolese regenwoud. Het Greenpeace-team ondersteunde hen bij de juridische procedure en gaf trainingen in conflictpreventie – en oplossing. Met succes.

Rivieren, regenwouden, bergen, savannes, moerassen: het Congobekken is een natuurwonder pur sang. Dit tweede grootste regenwoudgebied ter wereld ligt in het hart van een van de meest instabiele regio’s. Dat biedt ironisch genoeg bescherming, omdat het investeerders huiverig maakt. Maar het betekent ook dat corruptie en fraude er welig tieren en de wetshandhaving weinig voorstelt. Regelmatig woeden in het Congobekken enorme branden. Uit onderzoek van de universiteit van Maryland blijkt dat de meeste brandhaarden vlakbij wegen ontstaan, die door houtkappers zijn aangelegd. In de Democratische Republiek Congo (DRC) is al sinds 2002 een moratorium op houtkap van kracht. Toch krijgen buitenlandse houtbedrijven uit onder meer CHINA steeds meer bosgebieden in handen die soms wel zo groot zijn als België.

Ook palmoliebedrijven rammelen al jaren aan de poorten. Het Maleisische Atama, dat de grootste palmolieconsessie in de regio heeft, liet onder meer in Kameroen zien hoe het zonder veel scrupules bos kapt en kleine boeren van hun land jaagt. Het regenwoud van het Congobekken zorgt voor voedsel, medicijnen, grondstoffen en water voor ruim 80 miljoen mensen. Er leven bijna 250 inheemse volken voor wie het bos ook een spirituele betekenis heeft. De Baka bijvoorbeeld, Kameroens grootste inheemse bevolkingsgroep. Al jaren wordt hun levenswijze bedreigd door de industriële boskap van het rubberbedrijf Sudcam uit Singapore. COVID-19 vergroot de risico’s waaraan ze blootstaan: ze zijn niet bang om ziek te worden, maar wel dat organisaties vertrekken die hen bijstaan in hun strijd tegen de structurele landonteigeningen.

In het bos staan honderden jaren oude woudreuzen die in hun lange leven enorm veel CO2 hebben opgeslagen. In dit regenwoud ontdekten wetenschappers enkele jaren geleden een veenmoeras, groter dan Engeland, waarin maar liefst 30 miljard ton koolstof ligt opgeslagen. Dat is net zoveel als de Verenigde Staten in 20 jaar tijd uitstoten. De immense wouden van het Congobekken herbergen ook tienduizenden planten- en diersoorten. Als een stel landschapsarchitecten vormen dieren zoals de ernstig bedreigde gorilla’s, bosolifanten en Afrikaanse buffels het bos. Ze creëren paden, snoeien bomen en poepen zaden uit.

Greenpeace is al decennialang actief in het Congobekken. Samen met inheemse volken strijden we tegen de illegale houtkap en de oprukkende palmoliesector. We onthullen hoe overheden tot op het hoogste niveau betrokken zijn bij illegale activiteiten. Dat maakt het werk lastig en gevaarlijk. Toch lukt het ons om successen te boeken. Zo besliste de Kameroense president onder druk van lokale milieuorganisaties, de bevolking en Greenpeace dat de houtkapplannen in het beschermde Ebo-woud voorlopig niet doorgaan. Goed bosbeleid is essentieel om het Congobekken duurzaam te beschermen. Daarom helpen we inheemse volken om de formele rechten over hun leefgebied te verkrijgen. Onder meer de Lokolama in de DRC kregen zo 11.000 hectare toegewezen. En in 2023 draagt de regering 50 bosgebieden, in totaal bijna 2,5 miljoen hectare, over aan de lokale bevolking.

https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2021/03/8ca3659b-gp0sturw4_web_size.jpg

Jaarlijks gaat in Rusland een gebied van zo’n 40 miljoen hectare in vlammen op – een gebied 10 keer zo groot als Nederland. De brandweerteams van Greenpeace trainen vrijwilligers, geven voorlichting en blussen natuurlijk waar ze kunnen.

De groene kroon van de aarde

In Rusland ligt tweederde van de taiga; het grootste ecosysteem van onze planeet dat zich uitstrekt over Alaska, Rusland, Canada en Scandinavië. Zowat alles aan dit boreale woud is enorm. Het beslaat 16 miljoen km² – meer dan een kwart van alle bossen op aarde – en telt 750 miljard bomen. De dennen en sparren die er groeien zijn aangepast aan de lange wintermaanden: hun naalden bevatten heel weinig sap, waardoor ze niet bevriezen als de temperatuur zakt tot -35 °C. Hun donkere kleur en driehoekige vorm helpen juist om zo veel mogelijk zon op te slorpen. Meer dan 20.000 planten- en diersoorten leven in deze barre omstandigheden. Wolven, elanden en beren, tijgers, maar ook de Siberische salamander die een soort antivries produceert waardoor hij kan overleven in extreem lage temperaturen. Ook dit uitgestrekte noordelijke bossengebied slaat een enorme hoeveelheid CO2 op in de bodem en veengronden: meer dan alle tropische wouden samen.

Elk jaar gaat ongeveer 2,5 miljoen hectare van dit woud verloren. Eeuwenoude bomen verdwijnen onder andere in Tempo-zakdoekjes, wc-papier van Edet en maandverband van Libresse. In heel Rusland gaat elk jaar zo’n 40 miljoen hectare natuur in vlammen op. Dat is 10 keer Nederland. De gigantische natuurbranden worden verergerd door klimaatverandering en zorgen zelf voor verdere opwarming van de aarde. Elke lente en zomer trekt een dikke rooklaag over de graslanden en bossen van Rusland. Ontelbare roet- en stofdeeltjes veroorzaken veel gezondheidsklachten en leiden (in)direct tot duizenden sterfgevallen per jaar. Wetenschappers ontdekten dat zelfs de Noordpool sneller smelt door roetdeeltjes die op het ijs neerdwarrelen waardoor deze poolkap ook zijn reflecterende vermogen verliest. Ruim de helft van de Russen gelooft dat natuurbranden vanzelf ontstaan. Dat is een grote misvatting: 90 % van deze branden ontstaat door menselijk toedoen. Vooral de gewoonte van boeren om graslanden aan te steken zodat ze snel van hun onkruid afkomen, loopt regelmatig gigantisch uit de hand.

Omdat de overheid de branden laat voortrazen, komt Greenpeace in actie. Op gewone schoenen en met slechts 20 liter water op de rug startte het eerste blusteam zo’n 10 jaar geleden. Met steun van de Nationale Postcode Loterij en van u, onze Nederlandse supporter, zijn inmiddels in de kwetsbaarste regio’s honderden mensen klaargestoomd om branden te blussen én te voorkomen. Het aantal catastrofale veenbranden daalde daardoor in 2019 met maar liefst 90 %. Daarmee voorkwamen de brandweerlieden de uitstoot van minstens 1,28 gigaton CO2. De vrijwillige brandweerteams kunnen op Greenpeace rekenen voor onder meer transportmiddelen, uitrusting, beschermende kleding, gereedschap voor het meten van veentemperatuur en drones voor het lokaliseren van branden. Vanuit coördinatiecentra organiseren de sterkste vrijwilligersgroepen inmiddels hun eigen trainingskampen en lichten ze bewoners voor over de oorzaken van de branden. Voorlichting is een van de belangrijkste methodes om de branden te bestrijden. Al jaren geven we op Russische scholen les over het belang van de bossen en planten we bomen met tienduizenden schoolkinderen. Ook werken we samen met producenten van tekenfilmseries. Miljoenen kinderen leren nu: het aansteken van een klein stukje gras kan het begin zijn van een milieuramp.

https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2021/03/4a7445f7-gp0jzh_web_size.jpg

Het Amazonewoud, thuis van deze blauwkeel-ara, verandert drastisch. Grote delen van het woud verdwijnen ondere andere voor de sojateelt.

Adembenemend Amazonia

Alles is met elkaar verbonden. Wie het Amazoneregenwoud een beetje bestudeert, ziet al snel hoe deze natuurwet in de praktijk werkt. Dit woud, het grootste op aarde, is een van de meest biodiverse gebieden. De planten, dieren, micro-organismen en schimmels vormen samen een enorm ecosysteem dat invloed heeft op de hele wereld. De bossen van de Amazone produceren enorme hoeveelheden water. Ze beïnvloeden regenpatronen tot ver buiten hun eigen regio. Ondanks de enorme omvang van het Amazonewoud, ruim 5,5 miljoen km2, is het evenwicht er delicaat. Als mensen tussen de 20 en 25 % van het woud verwoesten, kan het de balans niet meer zelf herstellen en veranderen deze prachtige bossen in een savanne. Met miljarden tonnen CO2-uitstoot als gevolg. Volgens INPE, het Braziliaanse instituut voor ruimteonderzoek, is er al 18 % verwoest. Wetenschappers stellen dat over 10 tot 15 jaar dit kantelpunt is bereikt, als de ontbossing niet stopt.

Meer dan de helft van het Amazonewoud ligt in Brazilië, waar president Jair Bolsonaro de scepter zwaait. Zijn regering heeft weinig op met het milieu en de inheemse volken: de klimaatcrisis bestaat niet en de Amazone is er om geld aan te verdienen. In 2019 lag de ontbossing op het hoogste niveau sinds 11 jaar. De meeste van deze branden zijn aangestoken om land vrij te maken voor weilanden voor koeien, mijnbouw en de teelt van soja. Sinds de huidige regering aan de macht is, hebben bedrijven carte blanche in het regenwoud. Moord en doodslag zijn voor inheemse volken zoals de Karipuna in de Amazone al jaren realiteit. In de afgelopen jaren wist een deel zich, onder aanvoering van jonge leiders, steeds beter te organiseren. Zij komen op voor hun traditionele landrechten, in de rechtszaal en in het bos zelf. Maar de belangen van grote bedrijven en nationale overheden in het regenwoud zijn groot. De strijd is te vaak ongelijk.

De bedreigingen zijn zo omvangrijk en complex, dat Greenpeace voor het project Alle ogen op de Amazone de handen ineen sloeg met Hivos en 9 andere organisaties. In dit project is de hoofdrol weggelegd voor de inheemse bevolking. Volgens talloze onderzoeken zijn zij immers de beste bosbeschermers van de wereld. We ondersteunden hen bij de opzet van lokale boswachterteams die met smartphones en drones het regenwoud intrekken en daar de bosvernietiging vastleggen. De teams leerden (digitale) landkaarten maken, satelliet- en dronebeelden analyseren, gps-coördinaten
lezen én de verzamelde informatie veilig opslaan. Met succes: vorig jaar werd in het leefgebied van de Karipuna 49 % minder bos verwoest dan in alle voorgaande jaren. Ook werd er een wet ‘geparkeerd’ waarmee Bolsonaro illegaal ingepikte bosgebieden wilde legaliseren. Verzet binnen én buiten Brazilië van ngo’s, beroemdheden, inheemse volken, bedrijven en overheden, gaf de doorslag. En het gesprek tussen inheemse leiders uit Brazilië en Tweede Kamerleden, hielp de discussie tegen het nieuwe Mercosur-handelsverdrag kracht bij te zetten. Het duizelingwekkende tempo van de ontbossing moet stoppen. Met uw hulp blijven we overheden en internationale instanties beïnvloeden, onder andere voor een sterke wet waarin staat dat geen bos meer verwoest mag worden voor onze producten.

Dit artikel verscheen in de lente-editie van Greenpeace Magazine.

https://www.greenpeace.org/nl/natuur/45233/houd-de-wouden-in-hun-element/
Geplaatst op

‘Het klimaat moet weer op 1 staan’ (Greenpeace)

Voor het klimaat zijn de Tweede Kamerverkiezingen misschien wel de belangrijkste ooit. Daarom lobbyt onze politiek campagneleider Arabella Bosscher met hart en ziel voor een urgent, eerlijk en daadkrachtig klimaatbeleid. Want de komende 10 jaar moeten we echt in actie komen om de aarde leefbaar te houden.

https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2021/02/f2b213a3-arabella.jpg

Arabella Bosscher, politiek campagneleider

Eind december 2020 publiceerde het KNMI een alarmerende boodschap: Nederland warmt sneller op dan de rest van de wereld. Enkele weken later werd ook nog eens duidelijk dat 2020 in heel Europa het warmste jaar ooit was. Toch besloot de Nederlandse regering afgelopen jaar dat grote vervuilers nog even geen CO2-belasting hoeven te betalen. ‘Dat méén je niet’, dacht Arabella Bosscher. ‘We hebben nog 10 jaar de tijd om een klimaatramp te voorkomen.’

Zondag 14 maart komen we in actie met het Klimaatalarm. Samen met duizenden bezorgde burgers laten we ons horen voor een beter klimaat. Doe mee, want jouw stem, jouw geluid, jouw lawaai, is onmisbaar!

Nu al branden de bossen in de Amazone, Rusland en Australië. Miljarden dieren moeten vluchten of komen om in de vlammen, en inheemse volken raken hun thuis kwijt. Door de droogte ontstaan ook hongersnoden van Zimbabwe tot Kenia en 673 miljoen mensen werden getroffen door orkanen en overstromingen in het afgelopen decennium. Ook Nederland wordt, ondanks al ons water, steeds droger. We kunnen ons niet een nog warmere aarde permitteren, dus de CO2-uitstoot moet nú omlaag.

vinger aan de politieke pols

Arabella Bosscher is sinds 2 jaar politiek campagneleider bij Greenpeace. Dat betekent: lobbyen voor het milieu in Den Haag en, samen met Europese Greenpeace-collega’s, in Brussel. Arabella’s werk is enorm belangrijk, merken we telkens weer. Zonder haar vinger aan de pols bij politieke partijen, zouden onze campagneleiders minder goed weten welke milieuwinst waar te behalen valt. Omgekeerd heeft zij de kennis van de campagneleiders nodig om politici goed te informeren en ze te overtuigen.

Bijvoorbeeld van de noodzaak om grote, vervuilende bedrijven te laten betalen voor hun CO2-uitstoot. Dat is, ook volgens vrijwel alle topeconomen in Nederland, de enige manier om op tijd onze klimaatdoelen te halen. Pas als het pijn doet in hun portemonnee, zullen grote vervuilers hun uitstoot verminderen. Maar de regering wil er nog niet aan. Telkens weer kiest ze ervoor om mega-uitstoters als Shell, Unilever en Tata Steel uit de wind te houden. Hoe Arabella daar met uw steun een einde aan kan maken, leest u verderop. Maar eerst vroegen we haar waarom ze dit werk doet.

Lobbyen voor een groene wereld

‘Lobbyen vind ik super-interessant en spannend. Het is voor mij dé manier om echt iets bij te dragen aan een betere, groenere wereld. Voor sommige mensen is mijn drive moeilijk te begrijpen. Politici luisteren toch niet naar je, zeggen ze dan. Maar dat is niet waar. En ze luisteren ook naar burgers. Zeker als ze zo massaal in actie komen als tijdens de klimaatmars, 2 jaar geleden. Dat heeft echt geholpen om een beter Klimaatakkoord te krijgen.’

‘Die support is cruciaal voor mijn werk. Ik kan natuurlijk alleen iets voor elkaar krijgen in Den Haag als politici overduidelijk zien dat iets ‘leeft’ in de maatschappij. Wat dat betreft zijn politici net mensen: ze lezen kranten, kijken tv en volgen sociale media, en dat beïnvloedt hun meningen en prioriteiten. Een heel goed voorbeeld, ik noemde het al even, was de klimaatmars op 10 maart 2019, waar ruim 40.000 mensen demonstreerden voor een doortastend klimaatbeleid. Dat maakte wel indruk in Den Haag, kan ik je vertellen.’

‘Zo zijn er meer voorbeelden, waarbij ik merk hoe belangrijk het is dat onze supporters sámen met Greenpeace hun stem laten horen. Neem bijvoorbeeld het gigantische plasticprobleem. De regering weigerde bedrijven te verplichten tot statiegeld op plastic flesjes. Mijn milieucollega’s en ik hadden politici al heel vaak met onderzoeken om de oren geslagen en argumenten aangedragen voor een statiegeldregeling. Maar pas toen we samen met de Plastic Soup Surfer en de Statiegeldalliantie de publieke druk opvoerden, en veel supporters zich steeds openlijker boos maakten over walvissen en vogels met magen vol plastic, veranderden regeringspartijen van standpunt. En nu is er daadwerkelijk een statiegeldregeling die op 1 juli 2021 ingaat. Dat is echt het resultaat van onze gezamenlijke druk en invloed.’

Hoezo zijn alleen wíj verantwoordelijk?

Een van de dingen waar Arabella zich al een tijd zorgen over maakt, is dat de klimaatcrisis langzaam van de politieke agenda dreigt te verdwijnen. In Den Haag gaat het vooral over het herstel van de oude economie, als politici het over de tijd ná corona hebben. Een economie gericht op ongeremde groei en aandeelhouderswinst. Ze vindt dat een nieuwe regering juist nu met een daadkrachtig en rechtvaardig klimaatbeleid moet komen. Een beleid dat groene banen schept, de Nederlandse CO2-uitstoot drastisch verlaagt en de lasten eerlijk verdeelt. ‘We hebben geen tijd te verliezen. Het klimaat móet weer bovenaan de politieke agenda staan!’

‘Waar ik me in alle discussies over op kan winden’, zegt Arabella, ‘is dat burgers, en zeker onze supporters, al heel veel doen. Wij hebben onze huizen geïsoleerd, eten minder vlees, pakken vaker de trein. Of we dragen bij aan een van de talloze duurzame buurtinitiatieven die Nederland rijk is. Toch roept de overheid vooral óns op om verantwoordelijkheid te nemen als het gaat om klimaat. Grote vervuilende bedrijven blijven in alle opzichten hopeloos achter bij al deze goede voorbeelden. Sterker nog: zij dreigen met vertrek naar het buitenland en banenverlies, als ze gedwongen worden voor hun CO2- uitstoot te betalen. Terwijl De Nederlandsche Bank én 70 topeconomen om het hardst roepen dat een belasting op CO2-uitstoot juist goed is voor de economie.’

Grote vervuilers betalen níet

Greenpeace pleit samen met collega-organisaties al jaren voor zo’n CO2-heffing voor de industrie. Want grote reducties in de uitstoot van dit broeikasgas moeten onvermijdelijk van de grote vervuilende bedrijven komen. Daar kunnen wij met al onze zonnepanelen en hoogrendementsglas niet tegenop. Arabella is er dan ook trots op dat het Greenpeace en collega-organisaties, met veel geduldig lobbywerk bij alle politieke partijen, is gelukt om een CO2-heffing in het Klimaatakkoord én in een wet te krijgen. ‘Ideaal is de wet nog lang niet hoor’, tempert ze haar eigen enthousiasme. ‘Maar de grote winst is dat er voor het eerst een wettelijke basis ligt en dat biedt kansen voor een nieuw kabinet om de CO2-uitstoot echt aan te pakken.

Dat is hard nodig, want grote vervuilers zijn stelselmatig ontzien door opeenvolgende regeringen. Met als gevolg dat ruim 100 grote industriebedrijven zich gewoon niet houden aan hun afspraken over energiebesparing. Bovendien profiteren deze vervuilers al van de grote hoeveelheid gratis uitstootrechten die ze kregen én sponsort de overheid ze jaarlijks met € 8,3 miljard aan fossiele subsidies en belastingvrijstellingen, zo berekende Milieudefensie. Het zijn wij, burgers, en de bakker op de hoek die opdraaien voor de energierekening van grote vervuilers. Wij betalen belasting op onze brandstof, terwijl KLM niets betaalt. Onze energierekening gaat straks omhoog met een “opslag duurzame energie”, maar grote vervuilers als Tata Steel betalen géén en Shell heel weinig energiebelasting.’

Greenpeace vindt dat de Nederlandse regering deze rupsjes-nooit-genoeg moet dwingen tot effectieve klimaatactie. De overheid moet stoppen met de belachelijke subsidies op fossiele brandstoffen. En de huidige CO2-heffing, vol escaperoutes waardoor bedrijven pas vanaf 2026 gaan betalen, moet een belasting worden op álle CO2-uitstoot. Anders gaan we het klimaat niet redden. Om de temperatuurstijging onder de cruciale 1,5 ℃ te houden, moet de Nederlandse uitstoot in 2030 met 65 % omlaag. In het nieuwste onderzoek van onderzoeksbureau Ecorys laten we zien dat dit haalbaar én betaalbaar is; Nederland heeft de technologie, de industrie en de infrastructuur hiervoor al in huis.

Daadkrachtig klimaatbeleid

Arabella: ‘Dit soort wetenschappelijke onderzoeken leveren de onderbouwing voor mijn gesprekken met politieke partijen en Kamerleden. Ik leg politici bijvoorbeeld uit wat het verschil betekent tussen een temperatuurstijging van 1,5 en 2 ℃. Namelijk: hebben we straks nog koraalriffen ja of nee? Dan vraag ik of ze zich kunnen voorstellen dat er op aarde gewoon geen koraalriffen meer zijn. We staan echt op een keerpunt. Een opwarming van 2 ℃ betekent waarschijnlijk dat het smelten van de grote ijskappen niet meer te stoppen is. Het betekent méér verwoestende bosbranden, méér droogte en méér extreem weer.’

‘Dat is ook de opwekkende boodschap van onze nieuwe campagne Maak Toekomst. We willen zoveel mogelijk mensen ervan overtuigen dat zij zélf hun toekomst kunnen maken. Samen zetten we het klimaat weer bovenaan de politieke agenda. Zodat we over 10 jaar kunnen zeggen: het is ons gelukt, de klimaatcrisis is bezworen. En dat hebben we aan onszelf te danken.

Dit artikel verscheen in de lente-editie van Greenpeace Magazine.

https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/45073/het-klimaat-moet-weer-op-1-staan/
Geplaatst op

Satellieten speuren naar gaslekken en ontbossing (Elsevier)

Steeds preciezer houden satellieten de aarde in de gaten. Vanuit de ruimte speuren ze naar gaslekken, stiekeme vervuilers en illegale bomenkap. Nederlandse innovaties spelen daarbij een belangrijke rol vooral in de ontwikkeling van meetinstrumenten. En die ontwikkelingen gaan in razend tempo door.

Amerikanen konden eind ­jaren vijftig horen hoe de Sovjet-Unie ze in de ruimte voorbijstreefde. Hun radio’s vingen de pieptoon op die de Spoetnik uitzond, de allereerste satelliet.

Uw cookieinstellingen laten het tonen van deze content niet toe. De volgende cookies zijn nodig: marketing. Wijzig uw instellingen om deze content te zien.

Ruim zestig jaar later is het leven onvoorstelbaar zonder de circa zesduizend navolgers van Spoetnik. Dankzij satellieten navigeren we met gps en kunnen we wereldwijd communiceren. Maar de apparaten houden ook de aarde in de ­gaten. Dat is handig wanneer observatie vanaf de grond onpraktisch is. Of wanneer je ergens niet kan of mag komen.

Minder luchtvervuiling tijdens lockdown

Satellieten kwijten zich steeds beter van hun spionnentaak. Wetenschappers zien preciezer dan ooit waar bomen worden omgehakt. Ze krijgen elke dag verse gegevens over luchtvervuiling. En jaarlijks lanceren ze nieuwe satellieten met nog meer mogelijkheden.

Afname van luchtvervuiling in Nederland door Corona-maatregelen:
Tropomi NO2-metingen van 22-26 maart 2020 vergeleken met 23-27 februari 2019 (een periode met vergelijkbare meteorologische omstandigheden).https://t.co/JmX57zGFeT pic.twitter.com/WV234uSlWf

— Helga van Leur ☀ (@helgavanleur) March 28, 2020

Nederland speelt hierin een belangrijke rol. Aan het begin van de coronapandemie gingen kaartjes de wereld over met daarop de door de lockdown extreem afgenomen luchtvervuiling in Wuhan en Noord-Italië. De kaartjes waren gemaakt met Tropomi, van Tropospheric Monitoring Instrument, een apparaat grotendeels bedacht en gebouwd in Nederland. In 2017 ging de meetapparatuur met een satelliet van het Europese ruimtevaart­agentschap ESA de ruimte in.

Vooral de technologie zet stappen vooruit

Dat satellieten steeds krachtiger worden, is vooral te danken aan technologische vooruitgang, zegt Ilse Aben (56), ­verantwoordelijk voor Tropomi bij het Nederlands ruimtevaartinstituut SRON en hoogleraar aan de Vrije Universiteit.

Elke keer als er een satelliet met een nieuw of verbeterd snufje de ruimte in gaat, groeien de mogelijkheden. Tropomi is daarvan een goede illustratie. Voorheen kon de luchtkwaliteit maar beperkt worden gemeten, maar Tropomi gaat dagelijks de hele wereld af voor metingen op stadsniveau. ‘Buitenlandse collega’s noemen Tropomi een game changer,’ zegt Aben. Zij en haar team gebruiken het instrument om enorme gaslekken op te sporen (zie ‘Zoeken naar gaslekken vanuit de ruimte’).

Een app helpt oerwoudbeschermers in Congo

Naast de ‘hardware’ verbeteren wetenschappers ook de analyse van data en weten ze deze slim te combineren. Zo worden radarsatellieten, waarmee je ontbossing door de wolken heen kunt zien, steeds nauwkeuriger. Het aantal pixels dat die naar de aarde sturen, neemt toe. En wetenschappers lukt het steeds beter om die gegevens te analyseren met kunstmatige intelligentie.

Johannes Reiche (37) en zijn team aan Wageningen University & Research maakten een algoritme dat ontbossing opspoort. Vorig jaar lanceerden zij het Radar Meldingen Systeem voor Detectie van Ontbossing (RADD) dat palmolie­leveranciers als Unilever een melding stuurt als er in Indonesië oerwoud wordt gekapt of platgebrand. In januari volgde een alarmsysteem voor het Congobekken (zie ‘Automatische melding als bomen worden gekapt’ ).

Maar ook de technische innovatie blijft doorgaan. SRON werkt momenteel onder meer aan de Sentinel-5. Die moet volgend jaar 817 kilometer de lucht in en vervangt de Sentinel-5P. De satelliet meet door middel van Nederlandse technologie de troposfeer, het laagste deel van de atmosfeer. Zo meet het methaan, koolmonoxide en andere broeikasgassen. ‘Dit is belangrijke informatie over de aarde en het klimaat,’ zegt Aaldert van Amerongen (43), hoofd van het aard­observatieprogramma van SRON.

In de ruimte wordt het steeds drukker

Weer een andere satelliet – SPEXone – gaat het stof in de lucht analyseren. ‘Door uitvindingen in samenwerking met onder meer de Universiteit Leiden, Airbus Defence and Space Netherlands, en TNO Delft kunnen we nu fijnstof met een factor 10 nauwkeuriger meten,’ zegt Van Amerongen. ‘We zien nu niet alleen het stof, maar ook wat voor stof het is: zeezout, zand of roet.’ In 2023 moet de SPEXone de lucht in, zo’n 676 kilometer.

Het is in de ruimte wel drukker dan in de tijd van de Spoetnik. Al lang lanceren niet meer alleen overheden de satellieten, maar ook commerciële partijen, zoals SpaceX, het ruimtevaart­bedrijf van Tesla-topman Elon Musk. Zijn ruim zeshonderd satellieten (op 346 kilometer hoogte) maken internet mogelijk, en dat worden er nog duizenden meer.

Voorbeeld 1: Zoeken naar gaslekken vanuit de ruimte

In Turkmenistan was in 2019 iets vreemds aan de hand. Een Canadees bedrijf zag met een proefsatelliet enorme wolken methaan – het voornaamste bestanddeel van aardgas – de lucht in gaan. Midden in de woestijn, waar niemand woont. En niemand had enig idee hoelang dit al gaande was.

Dus klopten de Canadezen bij Nederland aan. Hier hadden wetenschappers een jaar eerder het Tropomi-instrument gelanceerd, dat naast luchtvervuiling ook methaan kan ‘zien’. Uit de gegevens bleek dat in de Centraal-Aziatische woestijn al veel langer methaan lekte, zegt Ilse Aben (56), hoogleraar aan de Vrije Universiteit en onderzoeker bij ruimtevaartinstituut SRON. Boosdoener was een pijpleiding bij een compressorstation. Deze informatie werd doorgespeeld aan de Turkmenen, en warempel, vanuit de ruimte zagen Aben en haar collega’s dat het lekken stopte.

‘Lekken zijn vaak geen kwade opzet’

Het dichten van zulke lekken is nuttig, zegt Aben. Veel methaan komt vrij bij de gaswinning – uit lekke leidingen of bij boorputten en compressors die niet goed werken. Dit kost bedrijven geld. ‘Veel lekken zijn geen kwade opzet,’ zegt Aben. ‘Ze weten het gewoon niet.’ Dat komt doordat infrastructuur vaak afgelegen ligt en na de aanleg zelden wordt gecheckt. En de kennis is beperkt. Recent onderzoek in Mexico, zegt Aben, liet zien dat daar bij olie- en gaswinning op zee veel minder methaan lekt dan op het land. Terwijl de Mexicaanse overheid het tegenovergestelde dacht.

Groot methaanlek gedicht na ontdekking vanuit de ruimte door o.a. het Nederlandse @tropomi instrument: https://t.co/jD8iPqaW8g pic.twitter.com/efzjXo5L4f

— SRON Space Research (@SRON_Space) November 22, 2019

Ook voor het klimaat is het dichten slim. Methaan is over twintig jaar bezien zo’n 86 keer zo effectief als CO2 in het vasthouden van warmte. Na CO2 is methaan het voornaamste broeikasgas. De hoeveelheid in de atmosfeer groeit, deels door onnodige lekkages. Al komt ook methaan vrij door boerende koeien en uit moerassen.

Al weer tal van nieuwe lekken gevonden

Na Turkmenistan werkt Abens team nog altijd met het Canadese bedrijf. Tropomi houdt de hele wereld in de gaten. Als ze iets verdachts zien, seinen ze hun collega’s in. De nieuwe Canadese satelliet observeert maar kleine oppervlakten, maar kan lekken wel tot op 30 meter nauwkeurig lokaliseren. Aben vond al diverse nieuwe lekken, maar ze werkt nog aan de officiële publicatie.

Omdat Tropomi elke dag de wereld afgaat, is het geschikt om kortdurende lekken te spotten. Een voorbeeld is de Ohio blowout, een immens lek dat in 2018 ontstond na een ongeluk. In een kleine drie weken stootte het meer methaan uit dan de Nederlandse olie- en gassector in een jaar. Tropomi was de enige die kon meten hoeveel methaan de lucht in ging.

Voorbeeld 2: Klimaatbeleid: vertrouwen is goed, controle is beter

De ambities zijn ­af­gelopen jaar flink opgevoerd in het klimaatbeleid. Steeds meer landen willen in 2050 geen broeikasgassen meer uitstoten – zelfs China wil in 2060 naar nul. Nu moet blijken of die woorden worden omgezet in ­daden.

Om hun voortgang te volgen, houden landen een immense klimaatboekhouding bij. Daarin staat hoeveel steenkool er de hoogovens in gaat, hoeveel kilometers auto’s rijden, hoeveel gas cv-ketels verstoken en nog veel meer. Alle broeikasgassen die zo vrijkomen, tellen op tot de totale uitstoot. Die dus veel sneller moet gaan dalen.

Veel landen werken met tegenzin aan klimaatbeleid

Tot dusver moeten landen elkaar ‘op hun blauwe ogen geloven’. Naast de boekhouding zijn er geen onafhankelijke metingen van de CO2-uitstoot. Ook niet voor landen die met frisse tegenzin meewerken aan het klimaatbeleid, zoals Rusland en Brazilië. Of die, zoals China, geen goede reputatie hebben bij het aanleveren van statistieken.

Er zijn diverse initiatieven om de CO2-uitstoot vanuit de ruimte te gaan meten. Een van de meer ambitieuze is van de ­Europese Commissie. Vanaf 2025 gaan er drie CO2M-satellieten de ruimte in om de uitstoot van CO2 te meten. Dat levert nuttige inzichten op voor de welwillenden. Welk beleid helpt de uitstoot succesvol naar beneden? Waar neemt de ­natuur weer CO2 op?

Vals spelen gaat steeds meer lonen voor klimaatbeleid

Maar er kan ook worden gekeken of landen hun beloftes nakomen. En ook of er bedrijven zijn die zich niet aan de regels houden. Naarmate het klimaatbeleid meer tanden krijgt, loont het steeds meer om vals te spelen. Het verleden illustreert dat. Een paar jaar geleden betrapten wetenschappers nog Chinese ­fabrieken op het produceren van cfk’s. Deze stoffen tasten de ozonlaag aan en zijn al decennia verboden.

Uw cookieinstellingen laten het tonen van deze content niet toe. De volgende cookies zijn nodig: marketing. Wijzig uw instellingen om deze content te zien.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft al ervaring met het meten van CO2. In 2014 lanceerde zij een satelliet, genaamd OCO-2. Deze bewees dat compacte steden per inwoner echt minder broeikasgassen uitstoten. Ook kon de satelliet inschatten hoeveel CO2 vrijkwam bij een grote bosbrand.

Ambities zijn wel heel groot

Aangezien de EU-plannen veel ambi­tieuzer zijn, moet er nog flink wat vooruitgang worden geboekt. Zelfs veel experts zijn sceptisch of het gaat lukken om de klimaatboekhouding te doen met echte waarnemingen. En dan is er ook nog grote haast. Het lanceerjaar 2025 lijkt ver weg. ‘Maar voor satellietbouw is dat gevoelsmatig overmorgen,’ zegt Aaldert van Amerongen (43), hoofd van het aardobservatieprogramma bij ruimtevaartinstituut SRON.

Ook hier kan Nederland een bijdrage gaan leveren. Zo wordt de meting van CO2 op diverse manieren verstoord. Denk aan kleine deeltjes in de lucht. Door deze deeltjes precies te meten – iets wat Nederlandse ingenieurs goed kunnen – valt daarvoor te corrigeren en worden de CO2-metingen nauwkeuriger.

Voorbeeld 3: Automatische melding als bomen worden gekapt

In het Congobekken, een gebied dat zich uitstrekt over de Democratische Republiek Congo, de Republiek Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Gabon en Kameroen, wil de strijd tegen de bomenkap nog niet zo lukken. Het tempo van ontbossing is sinds 1990 gelijk gebleven en de laatste jaren zelfs versneld.

De lokale autoriteiten hebben er een middel bij gekregen in hun strijd tegen illegale bomenkap: de app RADD (Radar Meldingen Systeem voor Detectie van Ontbossing). Twee jaar werkten de wetenschappers van Wageningen University & Research (WUR) daaraan onder leiding van ­Johannes Reiche, en in januari is de app gelanceerd.

De Europese radarsatelliet Sentinel-1 (die op 693 kilometer hoogte draait) kan door het wolkendek heen kijken, wat gunstig is boven een tropisch regenwoud. Elke zes tot twaalf dagen stuurt de satelliet foto’s op een schaal van 10 bij 10 meter. Het is niet te doen om deze beelden handmatig te controleren op gaten in het bosgebied. Dat proces is door de WUR nu geautomatiseerd. ‘Het systeem vergelijkt de nieuwe foto met de eerdere foto,’ legt Reiche uit. ‘Als er een afwijking is, stuurt het automatisch een alert die je krijgt in de app.’

‘Veel bomenkamp is illegaal’

Met de app is het mogelijk om tot op hectareniveau te zien wat er gebeurt. Zo worden specifieke boomsoorten gekapt omdat ze ‘tropisch hardhout’ op­leveren. En waar dat gebeurt, ontstaan opeens wegen. ‘Veel bomenkap is illegaal,’ zegt Reiche.

Uw cookieinstellingen laten het tonen van deze content niet toe. De volgende cookies zijn nodig: marketing. Wijzig uw instellingen om deze content te zien.

Hij hoopt dat het alarmsysteem meer transparantie zal brengen. Een uitdaging in een land als Congo, dat op de corruptielijst op plaats 168 (van de 180) staat. ‘De gegevens zijn nu bijna realtime beschikbaar,’ zegt Reiche. Hij hoopt dat de ­lokale autoriteiten er daardoor sneller bij zijn. Door de samenwerking met Global Forest Watch, een onlineplatform dat de wereldwijde ontbossing laat zien, is de ontbossing voor ­iedereen te volgen.

Bevolking blijft maar groeien in het Congobekken

Volgens Reiche is het belangrijk om het Congobekken in de gaten te houden, omdat dit het grootste tropisch regenwoudgebied ter wereld is. Maar dat staat onder druk door de bevolkingsgroei. In Congo alleen al is de verwachting dat er in 2100 zo’n 362 miljoen mensen wonen, tegen nu 90 miljoen.

En al die mensen moeten eten. ‘Je ziet dat er bomen “verdwijnen” voor zelfvoorzienende landbouw,’ zegt Reiche. ‘Maar er is armoede. Dus wie zijn wij om te zeggen dat ze hun familie niet mogen voeden?’ Hij richt zich dus vooral op de illegale bomenkap en op mijnbouw, de derde belangrijke oorzaak van ontbossing in het Congobekken. Daarbij gaat het om kleine ­boeren die zoeken naar onder meer mineralen die worden gebruikt in telefoons. Vanuit de lucht is deze activiteit te herkennen aan wat Reiche open pit mining noemt. De handel in delfstoffen uit het Congobekken is schimmig, maar de vindplaatsen zijn nu goed te zien.

The post Satellieten speuren naar gaslekken en ontbossing appeared first on EWmagazine.nl.

https://www.ewmagazine.nl/kennis/achtergrond/2021/02/satellieten-speuren-naar-gaslekken-en-ontbossing-227594w/