Het risico op natuurbranden is de komende dagen erg hoog. Daarvoor waarschuwt De Veiligheidsregio Utrecht. Er geldt natuurbrandrisico fase 2. Dat betekent dat de brandweer extra alert is.
https://www.gelderlander.nl/utrecht/pas-op-groot-risico-op-natuurbranden-door-droog-weer-waarschuwt-brandweer~a1ff3e0b/Tien kunstenaars bestormen in Lustwarande 2023 onder de titel ‘Eartheaters’ de hemel (Brabant Cultureel)
De Oude Warande in Tilburg is tot en met zondag 22 oktober 2023 het decor voor Lustwarande 2023, een expositie van hedendaagse beelden. Onder de titel ‘Eartheaters’ tonen tien kunstenaars uit binnen- en buitenland in het sfeervolle sterrenbos hun creaties. Opvallend, de meeste beelden zijn gemaakt van synthetische materialen.
door Carina van der Walt (tekst & foto’s)
Tien jonge kunstenaars leveren afgeronde kunst bij ‘Eartheaters’ in de Tilburgse Oude Warande. Tot in de puntjes afgewerkt. De curatoren Chris Driessen en Isabel Andriessen heten hun kunstminnende publiek welkom in het Antropoceen. Daarin is de wereld en zijn atmosfeer snel aan het veranderen. Ondanks de titel ‘Eartheaters’ worden bezoekers gelukkig niet geconfronteerd met vergankelijkheid en maden die aan karkassen vreten. Nee. De mens zelf is een ‘earth eater’. Hij zit in zijn verstrengeling met de natuur gevangen in onomkeerbare processen van verandering. Toch strekt de toekomstvisie van deze verse hemelbestormers nog verder. Zij kijken naar de mens die na vele catastrofen deel is geworden van een gemeenschap in een parallel universum.
Niks is aan een toevallig ontstaan overgelaten
Opvallend is dat de meeste beelden in Lustwarande 2023 gemaakt zijn van synthetische materialen: aluminium, glas, polystyreen, gips, staal en rubber. Voor dit bos werken ze als het ware buitenaards. Alle kunstenaars beheersen hun materiaal volledig. Niks is aan een toevallig ontstaan overgelaten. Alhoewel.
Met Sweet Expanse van Matea Bakula uit Utrecht wordt je als een honingbij naar de kleurigste bijdrage van deze tentoonstelling getrokken. Sweet Expanse is een pilaar die opgebouwd is uit drie op elkaar gestapelde glazen blokken. Hij glinstert in de zonnestralen die door de hoge en vale dennenboomstammen vallen. Maar waar kijk je naar? Wat ligt onder deze glazen oppervlakten? Als je dichterbij komt en goed focust zie je suggesties van een honingraat, amber klodders en druipende honing. Draai je je hoofd anders, dan zie je ook hoe de bomen in het glas reflecteren. Met bijenwas, polystyreen en gekarameliseerde suiker liet Bakula haar materiaal toe om al kronkelend uit te lopen en een eigen weg te vinden. Dat kon ze niet beheersen. Voor wie aandachtig kijkt, wordt Sweet Expanse misschien drie gecultiveerde bijenkorven, maar ook misschien een bosbrand of het hart van de zon. Is Baleka’s land van melk en honing al verwoest door aardopwarming? Of geniet zij nog van deze laatste honing uit het Antropoceen? Hoe dan ook, het is Baleka gelukt om het universum in te kaderen in een ode aan onze verbeelding.
De beelden van Jonathan van Doornum uit Zwolle zijn vaak gericht op communicatie. Voor de tentoonstelling ‘Eartheaters’ is dat niet anders. Ter ondersteuning van Faithful Folly vertelt hij: “Wanneer we in de toekomst moeten vluchten voor branden, overstromingen of droogte moeten we blijvend met elkaar kunnen communiceren. Coronatijd liet al zien hoe we massaal zijn overgestapt op digitale communicatie.” Van Doornum voorziet klimaatvluchtelingen in ons Antropoceen. Daarom zijn zendmasten die onzichtbaar boodschappen sturen en ontvangen, misschien naar een parallel universum, belangrijk voor hem. Faithful Folly ziet er in het bos industrieel uit. Het is gemaakt van onbewerkt aluminium met afwerkingen in magenta, een onnatuurlijke kleur.
Faithful Folly is een poëtische sculptuur, want ondanks het harde materiaal zie ik ook iets organisch in zijn ontwerp. Misschien een bloem met gekleurde stuifmeeldraden en een grote stamper. Maar je kunt het ook verwarren met een fietsenstalling waarbij vrolijke strikjes van pas komen. Kijk je verder omhoog, dan zie je de schuin naar boven gerichte zendmast, nota bene ook in magenta om tegen het bladerdak af te steken. Of om de digitale technologie waarnaar Van Doornum verwijst voor het menselijke oog esthetischer te maken.
Platte schalen gevuld met water en druppels olijfolie
Parijzenaar Léa de Cacqueray is met haar zevenentwintig jaar de jongste deelnemende kunstenaar aan ‘Eartheaters’. Haar werk prijkt op het tentoonstellingsboekje. De Fatum is Latijn, betekent ‘over het lot’ en verwijst naar soortelijke afbeeldingen van 2000 voor Christus waaruit de toekomst werd afgelezen. “Op het Franse eiland Corsica wordt vandaag nog een andersoortige toekomstvoorspelling gebruikt. Ze noemen het occhio”, vertelt De Cacqueray. “Ze gebruiken platte schalen, vullen die met water en druppelen drie druppels olijfolie in elke schaal. Als de olie mengt met het water, is het slecht nieuws voor de eigenaar van de schaal en komt er tegenspoed. Als de olie niet mengt met het water maar er bovenop blijft drijven, is het goed nieuws en wacht er voorspoed op de eigenaar.”
Dit verhaal vormt de achtergrond van De Fatum, haar driedelige installatie die is gemaakt uit gebogen metalen platen, plastic cilinders en buizen en rubberen pompjes. De Fatum hangt laag uit drie hoge bomen en ziet eruit als buitenaardse kroonkandelaren. Binnen handbereik is het moeilijk om niet in de zwarte pompjes te knijpen, maar gelukkig is dat ook de bedoeling van De Cacqueray. Want door het vlak van de olie en het water in de cilinders met de pompjes te manipuleren, voorspel je je eigen toekomst. Een sombere toekomst, want de olie en het water zijn door het mechanisme al gemengd. Het kan alleen maar slecht aflopen in dit Antropoceen.
Het roept ongemak en zelfs afgrijzen op
De enige twee kunstenaars die mensachtige vormen gebruiken in hun beelden voor ‘Eartheaters’ zijn de Italiaanse Giulia Cenci met equal minds (alone) en de Zuid-Koreaanse Yein Lee, die in Wenen woont en werkt, met Uncovered Sequence. Cenci’s assemblage met het raamwerk van een waarschijnlijk herwonnen autostoel en een half zilveren masker roept ongemak en zelfs afgrijzen op. Is hier iemand met een auto tegen een boom aan gebotst? Is hij of zij overleden, vertrokken naar een ander universum? Uit een groep die samen met mij bij equal minds arriveert roept iemand “Duchamp”. Een ander roept “ready made”. Het is niet de eerste keer dat Cenci deelneemt. In Lustwarande 2018 heette haar werk Fields, maar het hoogtepunt van haar carrière tot dusverre was waarschijnlijk de Biënnale van Venetië verleden jaar met dead dance.
Het mensachtige beeld van Lee ziet eruit alsof het uit zichzelf wegrent naar een andere wereld gevuld met witte geesten van gewezen mensen. De afwerking is prachtig parelmoerachtig. Er is veel beweging in deze fragiel ogende sculptuur. Uncovered Sequence is gemaakt van epoxy, polymeergips en gevonden voorwerpen zoals laadkabels van mobieltjes. Het suggereert een vlucht en metamorfose uit dit ondraaglijk geworden Antropoceen. Het benadrukt ook dat transformatie een belangrijk motief is in het werk van Lee. Ieder neemt een ‘fluïde positie’ in, wie blijft of vertrekt.
Als ontsnapping een gedachte is onder deze kunstenaars, dan is dat volledig te begrijpen. In de kunst van Lee, Cenci en Van Doornum zijn ze al vertrokken. De Cacqueray en Baluka wachten nog even gespannen af. Wordt onze aarde echt een onleefbaar inferno? Verdoemd zij de dag waarop de berkenbomen in brand staan. Verdoemd de dag waarop de modder van de vijver opdroogt in kommetjes die roepen om hemelwater. Verdoemd de dag waarop zelfs de eikenprocessierupsen in de Oude Warande geen heenkomen meer hebben.
Lustwarande 2023, Oude Warande Tilburg. ‘Eartheaters’.
Deelnemende kunstenaars: Leyla Aydoslu (DE), Matea Bakula (BA/NL), Olivia Bax (UK), Léa de Cacqueray (FR), Giulia Cenci (IT), Nicolas Deshayes (FR), Jonathan van Doornum (NL), Tiril Hasselknippe (NO), Jan Hüskes (DE) en Yein Lee (KR). Curatoren: Chris Driessen & Isabelle Andriessen. Tot en met zondag 22 oktober 2023. Voor tickets zie website.
Lees hier wat Brabant Cultureel eerder publiceerde over Lustwarande
© Brabant Cultureel 2023
Het bericht Tien kunstenaars bestormen in Lustwarande 2023 onder de titel ‘Eartheaters’ de hemel verscheen eerst op Brabant Cultureel.
https://www.brabantcultureel.nl/2023/09/07/tien-kunstenaars-bestormen-in-lustwarande-2023-onder-de-titel-eartheaters-de-hemel/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=tien-kunstenaars-bestormen-in-lustwarande-2023-onder-de-titel-eartheaters-de-hemelAlmere – Protestmars tegen de klimaatcrisis van Almere naar Den Haag (Omroep Flevoland)
Een groep van ruim vijftig demonstranten liep zondag het eerste deel van de A12-mars. De wandeling is georganiseerd door actiegroep Extinction Rebellion met als doel om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis. De stoet vertrok rond tien uur 's ochtends vanaf station Oostvaarders in Almere Buiten en liep naar het station van Almere Poort.
"We gaan met z'n allen naar de A12 om te demonstreren tegen de fossiele subsidies", vertelt Coba Beugeling. "Deze mars is echt het lieve zusje van de klimaatacties. We houden ons helemaal aan de regels en we gaan gewoon een gezellig feestje vieren."
Op verschillende plekken in Nederland vertrokken zondag groepen demonstranten om uiteindelijk allemaal samen te komen op 9 september bij de A12 in Den Haag. "We lopen deze hele week ongeveer 20 kilometer per dag. Iedereen kan instappen en uitstappen wanneer ze willen. Er zijn mensen die maar vijf kilometer meelopen maar er zijn ook deelnemers die helemaal meegaan naar Den Haag."
Blokkade op A12
Dat veel mensen, die naar hun werk moeten, last krijgen van de actie op de A12, is volgens de organisatie het waard. "Als we doorgaan en het klimaat gaat zoals het nu gaat met bosbranden, overstromingen en dergelijke dan hebben veel meer mensen daar last van. Dus ja, het is het zeker waard", zegt één van de deelnemers.
Ook Chris Soebroto, klimaatburgemeester van Almere, loopt een stuk mee. "Het is heel belangrijk, zoals minister van Klimaat Rob Jetten zegt, dat iedereen iets doet tegen de klimaatverandering. Het is belangrijk om bewust te worden van de grote problemen die er zijn. En dat we daar al jarenlang te weinig tegen doen."
"Ik loop mee voor mezelf maar vooral voor onze kleinkinderen", vertelt een deelnemer. "We moeten echt nu veranderingen bewerkstelligen want het is vijf over twaalf."
De groep loopt morgen van Almere Poort naar het Mediapark in Hilversum. Daarna gaat de mars via Utrecht naar Den Haag om te eindigen op de A12.
https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/347416/protestmars-tegen-de-klimaatcrisis-van-almere-naar-den-haagDe zomer van 2023: ‘Zoveel contrast in één zomer is heel bijzonder’ (NOS Binnenland)
In Europa en wereldwijd volgde deze zomer het ene weersextreem op het andere. In Nederland was dit seizoen juist, gemeten over de drie zomermaanden, tamelijk gemiddeld. Juni was recordzonnig, warm en droog, juli en augustus waren juist weer nat, maar wat betreft de hoeveelheid zon en temperatuur normaal. "Je zou kunnen zeggen dat Nederland de dans is ontsprongen. Zoveel contrast in één zomer is heel bijzonder", zegt Peter Siegmund van het KNMI.
Hoe het komt dat Nederland minder getroffen werd door weersextremen dan veel andere Europese landen, is onduidelijk. In Zuid-Europa was het deze zomer erg heet en droog. Dat vormde een contrast met de enorme hoeveelheid regen die daarna in verschillende landen kwam. Het noorden van Italië kreeg meerdere keren te maken met noodweer. Vooral de enorme hagelbuien kregen veel aandacht.
Hoewel in Nederland veel mensen waarschijnlijk deze zomer niet als bijzonder 'mooi' hebben ervaren, was het toch een "zeer warme en zonnige zomer", aldus het KNMI. De gemiddelde temperatuur was 18,4 graden. Dat is bijna een graad warmer dan het langjarig gemiddelde van 17,5 graden Celsius. De zomer komt daarmee in de top-10 van warmste zomers sinds het begin van de metingen.
Link met klimaat
Dat zo veel landen te maken kregen met hetzij extreme hitte, dan wel extreme regenval, is volgens Siegmund toeval. "De atmosfeer heeft een geheugen van twee weken, zou je kunnen zeggen. Dus extremen die verder uit elkaar liggen, hebben geen verband met elkaar." Wel is er geregeld een link met klimaatverandering. Zo keken onderzoekers naar de enorme hitte in juli, die tegelijkertijd Europa, de VS en China trof.
In China en de VS werden zelfs temperaturen van rond de 50 graden gemeten. Ook bleef de hitte erg lang hangen. Zonder klimaatverandering waren de bizar hoge temperaturen "vrijwel onmogelijk" geweest, concludeerden de wetenschappers. In China is de kans op zulk weer nu vijftig keer waarschijnlijker geworden dan voor de periode dat de uitstoot van broeikasgassen begon, ruim 150 jaar geleden. Deze weersextremen zijn volgens de onderzoekers inmiddels niet meer uitzonderlijk.
De maand juli is dan ook de boeken ingegaan als de warmste hele maand op aarde ooit gemeten. Ook de temperatuur van de oceaan was en is uitzonderlijk (zie onderstaande grafieken). Oceaan-experts zijn overdonderd door de temperaturen die in het oceaanwater worden gemeten. Zo zei hoogleraar Erik van Sebille van de Universiteit Utrecht eerder: "We kijken hier naar iets wat we nog nooit hebben meegemaakt. Als je me eerder dit jaar had gevraagd of dit zou kunnen, dan had ik gezegd: nee, dat kan helemaal niet."
Vooral in de Noord-Atlantische Oceaan is er nog steeds een ongekend hoge oppervlaktetemperatuur, zegt professor Caroline Katsman van de TU Delft. "Wat de mogelijke gevolgen zijn voor oceaanstromingen en het klimaat is nog heel lastig te duiden. Waarschijnlijk is het een samenloop van verschillende processen. Maar omdat we heel weinig metingen hebben van de temperatuur onder het zeeoppervlak, is dit moeilijk te controleren."
Ook voor Willemijn Hoebert, weerpresentator van de NOS, was het een buitengewone zomer. Ze merkte dat vooral in de appgroep waarin ze zit met bijna 150 weerpresentatoren uit de hele wereld. "Het begon al begin juni met 46 graden in Iran. Daarna een waarschuwing voor extreme droogte in Denemarken, de hoge temperatuur in het zuiden van Nederland, bosbranden in Canada, en toen zaten we nog niet eens op 10 juni. Daarna is het maar doorgegaan."
Er waren hittegolven in de oceaan, ineens op 10 juli een bericht over sneeuw in Zuid-Afrika, de storm Poly, hagelstenen in Italië. Geregeld neemt ze het mee in haar weerbericht op radio of televisie. "Maar ik word er ook een beetje onrustig van. Er gebeurt zoveel en ook zoveel tegelijk. En dan zijn er soms ook weer berichten over nieuwe olieboringen of een steenkoolmijn die langer openblijft", zegt ze, daarmee verwijzend naar het verbranden van fossiele brandstoffen als belangrijkste oorzaak van klimaatverandering.
"Het maakt dat ik soms de neiging krijg m'n kop in het zand te steken. Want waarom wordt dit niet voldoende gezien door overheden en grote bedrijven? Die zouden veel meer hun verantwoordelijkheid moeten nemen", vindt Hoebert. "Bedenk ook: lang niet alles haalt het nieuws. Je zou om de dag wel een artikel over weersextremen kunnen schrijven, zo veel gebeurt er op dit moment."
https://nos.nl/l/2488819Hoe evolueert het leven in zee bij CO2-toename? (Kennislink)
De oceanen zijn onze klimaatbuffer: ze hebben al zo’n 40 procent van alle uitgestoten kooldioxide opgenomen en 90 procent van de warmte van klimaatverandering. Dat blijft niet zonder gevolgen. Een lezer wilde weten: hoe evolueert het leven als de hoeveelheid CO2 toeneemt? In deel 1 van een tweeluik: de oceanen.
De concentratie kooldioxide in de atmosfeer is sinds de industriële revolutie met de helft toegenomen (van 280 naar 417 ppm, deeltjes per miljoen). Dat is niet alle CO2 die we hebben uitgestoten: 40 procent is opgenomen door de oceanen. Daarnaast hebben oceanen de meeste warmte (90 procent!) van klimaatverandering geabsorbeerd. Anders was de atmosfeer al veel sterker opgewarmd. De oceaan is onze grootste klimaatbuffer. Dat blijft echter niet zonder gevolgen.
Een planktonslak aangetast door verzuring: zwakke plekken en gaatjes in de schelp.
In zee reageert kooldioxide met water tot koolzuur, waarbij het water verzuurt. Daardoor krijgen soorten die hun skelet van kalk bouwen het moeilijk. “Een verzuurde, warme oceaan betekent minder kalkvormend plankton”, vertelt Katja Peijnenburg, evolutiebioloog bij Naturalis Biodiversity Center. “Plankton staat aan de basis van de voedselketen, dus dat betekent minder voedsel voor iedereen.”
De eerste gevolgen van oceaanverzuring ziet ze al bij planktonslakjes, die hun schelp van aragoniet maken, een oplosbare vorm van kalk. “Planktonslakjes zijn de kanarie in de kolenmijn. Op verschillende plekken zien we dat ze aan de buitenkant oplossen, of dunnere schelpen maken. In zuurder water kost het meer energie om een kalkskelet te bouwen. Met name de jongere slakjes hebben daaronder te lijden.” Uit experimenten van Peijnenburg en collega’s blijkt dat de slakjes nu meer moeite hebben om hun schelp te bouwen dan vroeger. Ook andere dieren met een kalkskelet groeien trager, zoals koralen en schelpdieren.
Dode zones
De vroege effecten op dieren met een kalkskelet ziet paleontoloog Bas van de Schootbrugge van de Universiteit Utrecht ook terug bij prehistorische klimaatveranderingen. In de fossielen aan het einde van het Perm, 252 miljoen jaar geleden, vindt hij echter het meest dodelijke effect dat CO2 op de oceanen kan hebben: zuurstofgebrek ofwel anoxie. “De toename van kooldioxide warmde tijdens het Perm de atmosfeer op, waardoor hevige bosbranden ontstonden”, vertelt Van de Schootbrugge. “Zonder bomen kwam er meer erosie: bergen sleten af via rivieren. Al die voedingsstoffen kwamen uiteindelijk in zee en zorgden daar voor enorme algenbloei. De algen begonnen te rotten op de zeebodem en dat rottingsproces verbruikte alle zuurstof in het water.” Het gevolg: massale sterfte aan de kust, zogenoemde dode zones. De massa-extinctie aan het einde van het Perm roeide 80 procent van al het zeeleven uit. Het is de grootste uitstervingsgolf uit de geschiedenis van het leven op aarde.
In de Golf van Mexico zorgt de aanvoer van voedingsstoffen uit de Mississippi jaarlijks voor een dode zone.
In veel opzichten is de klimaatverandering aan het einde Perm onvergelijkbaar met wat nu gebeurt. “De ultieme oorzaak toen was grootschalig vulkanisme”, vertelt Van de Schootbrugge. “Bijna half Siberië werd bedekt onder lavapakketten van een paar kilometer dik. Dat gebeurde niet in één klap, maar verspreid over tien- tot honderdduizenden jaren.” De concentratie kooldioxide in de lucht schoot door van 400 ppm naar 2.500 ppm (of zelfs 10.000 ppm volgens een andere studie). Ter vergelijking: we zitten nu op 417 ppm en voelen de gevolgen al.
Niettemin is er reden tot zorg. “Onze jaarlijkse uitstoot van kooldioxide zit met 35 miljard ton in dezelfde orde van grootte als het vulkanisme aan het einde van het Perm”, vertelt Van de Schootbrugge. “Maar wij staan pas aan het begin van een klimaatverandering.” De tijdsschaal is bovendien veel korter dan de einde-Perm-extinctie. “De snelheid waarmee veranderingen plaatsvinden, is ongekend”, stelt bioloog Peijnenburg. “Er is geen evenknie in het geologisch verleden.”
Kwallen en koralen
.jpg){kind=link}
Verzuring, opwarming en zuurstofgebrek: hoe werkt dat door op de evolutie? “Vooral kwallen of kwalachtige dieren bijvoorbeeld gedijen goed in een verstoord ecosysteem”, vertelt Peijnenburg. Maar ook al krijgen planktonslakjes het moeilijk, toch ziet ze die diertjes niet gauw uitsterven: “Ze zijn er al zo’n 100 miljoen jaar. Ze zijn gevoelig, maar hebben eerdere crises wel als groep overleefd. Ze hebben meer veerkracht dan over het algemeen wordt aangenomen.”
Zelfs de koralen kunnen erbovenop komen, al zijn het dan wellicht totaal andere koralen. “De koralen zijn aan het einde van het Perm volledig uitgestorven”, vertelt Van de Schootbrugge. “Maar toen de zuurstofloosheid verdween, kwamen er moderne koralen voor terug. Dat waren fundamenteel andere organismen, waarschijnlijk ontstaan uit anemonen zonder kalkskelet.” Die comeback liet wel op zich wachten: het duurde bijna 15 miljoen jaar sinds de uitsterving. “Maar als het eenmaal begint, gaat het weer helemaal los. Tijdens het Trias ontstonden gigantische riffen. Massa-extinctie is een grote resetknop: een hoop verdwijnt, maar wat overleeft doet het daarna goed.”
Dieren met een kalkskelet, zoals koralen, gaan het eerst achteruit bij oceaanverzuring.
Reservaten
Er staat de oceaan dus heel wat te wachten door de toename van CO2 en opwarming van de aarde, maar volgens Van de Schootbrugge zijn we nog lang niet bij een massa-extinctie, zoals in het Perm. “De aarde is nog dichtbevolkt met leven. We staan nog aan het begin van klimaatverandering. Als het doorgaat, kan het slecht aflopen, maar er zijn plannen om grote stukken van de oceaan in te richten als reservaat. Misschien kopen we daarmee tijd.”
Ook Peijnenburg is voorzichtig optimistisch: “We hebben zelf in de hand hoe snel de effecten van klimaatverandering gaan. Onder de 2 graden opwarming maakt echt uit in de effecten en snelheid ervan. Met het meeste plankton komt het wel goed. We moeten ons eerder druk maken om onszelf. Als evolutiebioloog maak ik me geen zorgen, als moeder wel.”
Bronnen
- 40 procent CO2 opgenomen door de oceaan: Oceanographic (2020). Rate of CO2 absorption by ocean impacted by human-caused atmosphere changes. Gepubliceerd 4 juni 2020.
- CO2 concentratie in de lucht was gemiddeld 417 ppm in 2022: Lindsey, R., (2023). Climate change: atmospheric carbon dioxide. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), US Department of Commerce, Climate.gov. Gepubliceerd 12 mei 2023.
- CO2 toename naar 2.500 ppm aan het einde van het Perm: Wu, Y., et al. (2021). Six-fold increase of atmospheric pCO2 during the Permian–Triassic mass extinction. Nature Communications 12:2137.dd
- CO2 toename naar 10.000 ppm aan het einde van het Perm: Cui, Y., et al. (2021). Massive and rapid predominantly volcanic CO2 emission during the end-Permian mass extinction. PNAS 118 (37): e2014701118.