‘We moeten op zoek naar technologieën die de natuur omarmen’ (Kennislink)

Techniekfilosoof Vincent Blok schreef een boek waarin hij de aarde niet neerzet als passief object, maar als actief subject. Om de wereld te redden, moeten we niet langer de natuur tegenover de mens en cultuur plaatsen, maar uitgaan van één geheel, stelt hij.

In Noorwegen brak twee jaar geleden een stuk land van zo’n 600 bij 150 meter af. Het verdween in zee, inclusief de acht huizen die erop stonden. De klimaatverandering speelde daarbij een belangrijke rol. Door de stijgende temperaturen ontdooien in noordelijke gebieden bodemlagen die voorheen bevroren waren, met aardverschuivingen als gevolg.

In juni 2020 vond in het Noorse plaatsje Alta een aardverschuiving plaats waarbij acht huizen in zee verdwenen.

“Is het wel een haalbaar ideaal om de instabiele wereld weer onder controle te krijgen?” vraagt Vincent Blok zich af.

Voor Vincent Blok, universitair hoofddocent techniekfilosofie en verantwoord innoveren aan Wageningen University, is het voorval een voorbeeld van wat klimaatverandering ons laat ervaren: de wereld om ons heen is niet zo stabiel als we denken. Onlangs verscheen zijn boek Van wereld naar aarde. Filosofische ecologie van een bedreigde planeet. Daarin doet hij een aanzet tot een andere omgang met de aarde, waarin de aarde niet als passief object wordt gezien, maar als subject op zichzelf.

Dat is een heel andere omgang dan dat we nu gewoon zijn. Blok: “Als je in de auto zit, is de wereld een stabiele omgeving waar je doorheen rijdt. En zo is het eigenlijk altijd: de wereld vormt een vaststaande achtergrond voor de dingen die wij als mensen doen. Als je ervaart dat er sprake is van klimaatverandering – van je tuin die vanwege de hitte uitdroogt tot (beelden van) tsunami’s en bosbranden – merk je: die omgeving is helemaal niet stabiel, maar juist instabiel.”

Boemerang

Er is nu vaak nog sprake van een soort existentiële zekerheid: onze auto voor de deur, de bomen in de straat, de aangeharkte oprijlaan – die kunnen toch niet zomaar allemaal verdwijnen? “Nou, wel dus. Eerst hoefde je je nooit druk te maken over de wereld als achtergrond en kon je je richten op de dingen op de voorgrond. Je kon rustig de kinderen naar school brengen, zonder stil te staan bij het ecosysteem waar je deel van uitmaakt. Maar nu komt die achtergrond zelf naar voren. We merken dat elke vervuiling, elk plastic bekertje dat je op de grond gooit, als een boemerang bij ons terugkomt in de vorm van klimaatverandering. Daardoor ervaren we voor het eerst in een geheel te zitten waar we niet zomaar uit kunnen, een klimaat waarvan we van voor tot achter afhankelijk zijn.”

Wat moeten we daarmee? “De neiging die we nu hebben is om de vraag te stellen: hoe kunnen we die instabiele wereld weer stabiel maken? Dat is logisch, maar ik heb er twee kanttekeningen bij. De eerste is de vraag of het wel een haalbaar ideaal is om die instabiele wereld weer onder controle te krijgen. Moeten we misschien erkennen dat de mens niet langer een stabiele achtergrond heeft om zijn leven te leiden? Daarnaast is het de vraag of we als mens wel de manager van de planeet moeten willen zijn. Het idee is nu vaak: Moeder Aarde blijkt kreupel te zijn, de mens moet als haar kind nu het ecosysteem managen. Maar moeten we deze nieuwe rol van de mens wel willen?”

Wildheid toelaten

Blok zet er vraagtekens bij. “Toch zie je dat mensen bij klimaatverandering vaak meteen in een controlerende rol schieten. Bij de mensen die de crisis serieus nemen zie je grofweg twee houdingen. De ene groep kiest voor een eco-modernistische benadering, waarbij met technologie geprobeerd wordt om de boel op te lossen. Denk bijvoorbeeld aan zonnespiegels in de atmosfeer zetten om het licht van de zon te temperen. De andere groep neemt een ecologische houding aan en richt zich op consuminderen: minder plastic, geen dierlijke producten meer eten, niet meer vliegen. Door controle over zichzelf uit te oefenen, hoopt deze groep de wereld te beheersen.’”

Blok stelt juist voor om wat meer instabiliteit in ons leven toe te laten. “Daarmee bedoel ik geen destructieve benadering van: omarm de chaos, het is niet anders. Nee, ik denk aan manieren om natuur en wildheid – waar onvoorspelbaarheid inherent mee verbonden is – toe te laten in ons leven. Daarmee doorbreek je ook vaststaande tegenstellingen die nu voor problemen zorgen, zoals het idee dat de mens met zijn cultuur de tegenhanger is van de natuur. We kunnen onszelf ook zien als onderdeel van de natuur. Dan ga je van antropocentrisme, waarbij enkel van de mens wordt uitgegaan, naar ecocentrisme, waarbij je het ecosysteem als uitgangspunt neemt.”

Hybrides

Hoe doen we dat concreet? “Bijvoorbeeld door in te zetten op biomimetische technologie: technologie die een imitatie is van de natuur. Daarbij gaat het niet om de keurige wandelpaden die we op de Veluwe zien, maar om bijvoorbeeld een waterzuiveringsinstallatie die niet geheel technologisch is, maar waarbij je gebruikmaakt van een wild ecosysteem.”

In zijn onlangs verschenen boek Van wereld naar aarde. Filosofische ecologie van een bedreigde planeet doet Blok een aanzet tot een andere omgang met de aarde.

Deze zogenoemde living machines zuiveren ons afvalwater, maar maken daarbij gebruik van planten en vissen. “De mens zet dan techniek in, maar is niet volledig in controle: de planten en dieren die een rol spelen in de waterzuivering gaan relaties aan met elkaar en met planten en dieren in de omgeving. En in Europa zijn er weer heel andere lokale ecosystemen die een rol gaan spelen dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. De mens sluit met dit soort technologie niet de buitenwereld uit, zoals gebruikelijk is, maar betrekt die er juist actief bij. Zo komen menselijke technologie en natuurlijke onbeheersbaarheid samen en wordt het schema natuur-cultuur doorbroken.”

Een ander voorbeeld zijn 3D-geprinte koraalriffen. “Door de klimaatverandering sterven koraalriffen nu af. Artificiële koraalriffen kunnen dat deels tegengaan. Als je die in zee plaatst, kunnen natuurlijke koraalriffen op hun structuur groeien. Zo ontstaat een hybride: deel natuur, deel techniek.”

Speelruimte

Dat we techniek nodig hebben om de klimaatcrisis tegen te gaan, is voor Blok evident. “Met enkel consuminderen gaan we het niet redden, al is dat natuurlijk ook belangrijk om te doen. Maar we moeten ook kijken naar nieuwe relaties tussen wat we vroeger natuur noemden en vroeger cultuur noemden.”

Daarbij ontstaat speelruimte. “We zitten in een wereld waarin we de neiging hebben om te totaliseren. We zijn steeds meer gericht op eco-efficiency: we proberen om alles maar in te passen in het ecosysteem, alles co2-neutraal te laten zijn. Hoe belangrijk dat ook is, we moeten niet vergeten dat de mens ook een spelend wezen is. Op zoek gaan naar nieuwe technologieën die de natuur omarmen past daar perfect bij.”

https://www.nemokennislink.nl/publicaties/we-moeten-op-zoek-naar-technologieen-die-de-natuur-omarmen/

Nieuw klimaatrapport: ‘Grote vervuilers stichten brand in ons enige huis’ (NOS journaal)

VN-secretaris-generaal Guterres noemt het nieuwste IPCC-rapport over het klimaat een "atlas van menselijk lijden en een vernietigende aanklacht tegen falend klimaatleiderschap". Volgens hem drijft ongecontroleerde CO2-uitstoot de meest kwetsbaren van de wereld "als een mars van kikkers" richting de vernietiging. Ook richt Guterres zich op grote uitstoters: "De grootste vervuilers ter wereld maken zich schuldig aan brandstichting in ons enige huis."

In de hele wereld wordt gereageerd op het vandaag gepresenteerde rapport van het VN-klimaatpanel. Er staat in dat klimaatverandering en toenemende weersextremen ernstiger gevolgen hebben dan tot nu toe werd gedacht. Aan het rapport werkten honderden wetenschappers mee.

De tijd om nog ergere gevolgen af te wenden raakt snel op, is een van de conclusies. En de mogelijkheden voor mens en dier om zich aan te passen zijn begrensd. Het gebruik van fossiele brandstoffen moet daarom sneller worden tegengegaan, aldus het klimaatpanel.

"We liggen wereldwijd op een verkeerde koers", signaleert de Nederlandse Deltacommissaris Peter Glas. Klimaatverandering gaat sneller en de gevolgen zijn ingrijpender dan werd voorzien, zegt hij. Het rapport toont aan dat wereldwijd ruim 3,5 miljard mensen door de gevolgen van klimaatverandering getroffen kunnen worden.

Nederland loopt risico

Het rapport gaat ook in op de gevolgen van zeespiegelstijging, veroorzaakt door het smelten van gletsjers en ijskappen en het uitzetten van warmer zeewater. Nederland is weliswaar één van de veiligste delta's ter wereld, maar loopt ook risico, zegt Glas. "Vooral steden en kustgebieden zijn kwetsbaar. De combinatie van zeespiegelstijging, stormvloeden, hogere rivierafvoeren en wateroverlast bij piekbuien kunnen hier zorgen voor toenemende schade en slachtoffers."

De Unie van Waterschappen ziet nu al de effecten van klimaatverandering. Nederland moet zich daaraan aanpassen en zich voorbereiden op hogere temperaturen, stortbuien en lange periodes van droogte en neerslag.

"Daarbij moeten we ver vooruit kijken, maar bovenal nu al handelen." De waterschappen pleiten ervoor Nederland niet op de oude manier vol te bouwen, maar bewustere keuzes te maken. Ook zou het bewustzijn onder de bevolking over de kwetsbaarheden moeten worden vergroot, omdat "de grenzen van de maakbaarheid zijn bereikt."

Recept voor rampen

"De bevindingen van het IPCC-rapport klinken als een nachtmerrie, maar ze zijn een dagelijkse realiteit voor gezinnen overal in Kenia en het wereldwijde zuiden", zegt Susan Otieno van ActionAid in Kenia. Meer dan 1,4 miljoen dieren zijn volgens haar gestorven als gevolg van de huidige droogte. "We zijn bang dat het gauw kinderen zijn die zullen omkomen door honger en dorst."

Ook politici en bestuurders reageren op het klimaatrapport. "Ontkenning en vertraging zijn geen strategieën, ze zijn een recept voor rampen", zei de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry. "De beste wetenschappers van de wereld hebben ons laten zien dat we maatregelen om ons aan te passen moeten versnellen, urgent en op grote schaal."

"Extremer weer leidt nu al tot grote en deels onomkeerbare gevolgen voor mens en natuur", aldus minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten. "Het maakt ook duidelijk dat we de opwarming van de aarde moeten beperken tot 1,5 graden." Hij zegt dat het kabinet binnenkort met een uitgebreide reactie komt op het rapport.

Natuur is bondgenoot

Volgens het Rode Kruis springt met dit rapport het licht op rood. "Wetenschappers bevestigen voor het eerst dat klimaatverandering al bijdraagt aan humanitaire crises over de hele wereld." De wereldwijde reactie op covid-19 bewijst volgens de hulporganisatie dat regeringen doortastend en drastisch kunnen optreden bij wereldwijde dreigingen. "We hebben dezelfde energie en daadkracht nodig om de klimaatverandering te bestrijden."

Ook milieuorganisaties als Greenpeace en het Wereld Natuur Fonds benadrukken het belang van het rapport. Het WNF spreekt van "de meest ernstige waarschuwing tot nu toe over de rampzalige gevolgen van klimaatverandering".

Het afgelopen jaar, zegt de milieuorganisatie, konden mensen die gevolgen met eigen ogen zien. "Hittegolven boven de poolcirkel, bosbranden in Siberië, overstromingen in Limburg. Het geeft een inkijk in wat een warmere wereld met zich meebrengt voor mens en natuur."

Tegelijk, zegt het WNF, is de "natuur onze bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering. Denk aan bossen die CO2 opnemen, koraalriffen die kusten beschermen, vrij stromende rivieren die overstromingen tegengaan. Werken met de natuur is bewezen effectief, het is urgent en we kunnen er vandaag nog mee aan de slag."

https://nos.nl/l/2419267

Nieuw IPCC-rapport: effecten klimaatverandering ernstiger dan gedacht; beperkte tijd voor effectieve adaptatie (Deltares)

Gericht op adaptatie

Gevolgen van klimaatverandering zijn al zichtbaar. De meest kwetsbare mensen en ecosystemen worden daarbij onevenredig getroffen. Het opgestapelde wetenschappelijke bewijs daarvoor is onomstotelijk en nog nooit zo indringend verwoord door het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). De focus van het Werkgroep 2 rapport van het IPCC, dat vandaag is gepubliceerd, is gericht op de gevolgen, risico’s en adaptatiemaatregelen.

Nederlandse auteurs

Wereldwijd hebben ruim 270 wetenschappers bijgedragen aan dit rapport, waaronder deze Nederlandse hoofdauteurs: Marjolijn Haasnoot (Deltares), Robbert Biesbroek (WUR) en Maarten van Aalst (Universiteit Twente). Marjolijn Haasnoot: “Dit rapport laat zien dat er grote risico’s zijn van klimaatverandering en bespreekt mogelijkheden om ons aan te passen. Een versnelling van adaptatie en ingrijpendere maatregelen zijn nodig om de klimaatverandering bij te houden. Door rekening te houden met de lange termijn adaptatie-opgave kunnen we tijdig duurzame keuzes maken en verkeerde investeringen voorkomen.”

https://www.deltares.nl/app/uploads/2022/02/Klimaatverandering-gevolgen-en-oplossingen-v8a-735x413.png

Bekijk hier de infographic in een groter formaat

Tien conclusies betreffende overstromingen, droogte, hitte, natuur en waterbeheer

De tien belangrijkste uitkomsten van het rapport hebben we samengevat tegen het licht van onze missie: Enabling Delta Life. Welke oplossingen voor overstromingen, droogte, hitte voor mens en natuur worden in dit rapport benadrukt? En wat betekent dit voor het kust- en waterbeheer?

1. Effecten van klimaatverandering doen zich nu al voor op vele plekken, en nemen toe bij elke verdere opwarming

Klimaatverandering heeft al aanzienlijke schade en verlies veroorzaakt aan ecosystemen, de bestaansmogelijkheden van mensen, en infrastructuur. Hittegolven, overstromingen en bosbranden zijn toegenomen door klimaatverandering. De helft van de wereldbevolking heeft al te maken met waterschaarste. Dit komt door een toenemende vraag naar zoet water terwijl de beschikbaarheid afneemt als gevolg van de toegenomen verdamping, veranderingen in sneeuw- en gletsjerdynamiek en schade aan de infrastructuur. Deze trends vormen risico’s voor het leven in delta’s en kustgebieden.

2. Het aanpakken van de gevolgen van klimaatverandering is afhankelijk van de verbonden interacties tussen het klimaat, de natuur en de mens

Klimaatverandering heeft niet alleen gevolgen voor de mens, maar ook voor de ecosystemen op het land en in de oceanen. Dit rapport benadrukt meer dan ooit tevoren dat het verlies en schade aan ecosystemen in elke regio op aarde belangrijke risico’s vormen, en dat deze risico’s versneld toenemen naarmate de aarde meer opwarmt. Daardoor vermindert het vermogen van ecosystemen om gevolgen van klimaatverandering op te vangen en klimaatverandering te beperken. Zowel klimatologische als niet-klimatologische factoren verhogen de druk op het watersysteem en geven aanleiding tot een grondige heroverweging van waterbeheer en ruimtelijke ordening.

3. De kwetsbaarheid van ecosystemen en mensen voor klimaatverandering verschilt tussen regio’s,  maar treft vooral de meest kwetsbaren

De lasten van klimaatverandering zijn niet gelijk verdeeld: mensen die al in een kwetsbare positie verkeren worden onevenredig getroffen. Klimaatverandering draagt daardoor ​​bij aan humanitaire crises en conflicten en heeft geleid tot acute voedselonzekerheid en ondervoeding als gevolg van overstromingen en droogte in onder andere Afrika en Midden-Amerika. Ook in Nederland hebben kwetsbare mensen een hoger risico op hittestress, of financiële gevolgen van storm- of overstromingsschade. Het opbouwen van een veerkrachtige samenleving vereist bewustzijn van deze ongelijke verdeling van klimaatrisico’s over de bevolkingsgroepen.

4. Natuurlijke ecosystemen staan ​​onder toenemende druk, waardoor hun bijdrage aan mitigatie- en aanpassingsinspanningen wordt ondermijnd

Klimaatverandering heeft aanzienlijke schade en onomkeerbare verliezen veroorzaakt aan ecosystemen op land, aan de kust en in de open oceaan. Exploitatie van de natuur, versnippering van leefgebieden en schade veroorzaakt door verontreinigende stoffen vergroten de kwetsbaarheid van ecosystemen voor klimaatverandering. Bovendien kunnen sommige vormen van mitigatie op het land nadelige ecologische effecten hebben, zoals wijdverbreide toepassing van bio-energiegewassen die de watervoorziening, voedselzekerheid en biodiversiteit kunnen ondermijnen. We moeten ervoor zorgen dat aanhoudende negatieve effecten van klimaatverandering de ecosysteemfuncties niet schaden.

https://www.deltares.nl/app/uploads/2022/02/Figuur-IPCC--735x568.png

Figuur 1: Hoe langer we wachten, hoe minder er straks nog mogelijk is.

5. Stedelijke gebieden zijn hotspots: gevolgen van klimaatverandering komen daar samen maar er zijn tegelijkertijd mogelijkheden voor adaptatie en mitigatie

Door de toenemende verstedelijking zullen de effecten van klimaatverandering op de menselijke gezondheid, kritieke infrastructuur en levensonderhoud toenemen. Met name de infrastructuur voor sanitatie, watervoorziening, transport, communicatie en energie vereisen een upgrade van de gebruikte ontwerpnormen. Kuststeden worden onevenredig zwaar getroffen door de concentratie van economische activiteiten en bevolking in smalle kustgebieden. De concentratie aan bouwactiviteiten en sociaal-economische ontwikkelingen bieden echter een schat aan mogelijkheden om klimaatadaptatie- en mitigatiebeleid te implementeren.

6. Zeespiegelstijging zal grote risico’s en aanpassingsproblemen met zich meebrengen voor kustgebieden

Een steeds sneller stijgende zeespiegel brengt grote risico’s met zich mee voor kuststeden, ecosystemen en infrastructuur. De risico’s voor levensonderhoud, gezondheid, welzijn, voedselbeschikbaarheid, watervoorziening en cultureel erfgoed nemen toe. De ernst van de effecten van zeespiegelstijging neemt in de loop van de eeuwen steeds sneller toe, en deze effecten kunnen veel eerder optreden wanneer de zeespiegel sneller stijgt als gevolg van het smelten van de Antarctische ijskap. Zeespiegelstijging is een existentiële bedreiging voor laaggelegen delta’s, kusten en eilanden. Maatregelen voor aanpassen bestaan uit het beschermen, zeewaarts gaan, meebewegen en geplande terugtrekking.

7. Kettingreacties, samenvallende omstandigheden en grensoverschrijdende effecten hebben grote invloed op de ecologische en humanitaire crises

Meerdere klimaateffecten zullen tegelijkertijd optreden, wat resulteert in grotere en meer verspreiding van gevolgen. Ook kunnen klimaateffecten leiden tot keten van andere effecten over sectoren en regio’s veroorzaken. Hitte kan leiden tot droogte wat weer kan leiden tot bosbranden waardoor water niet meer goed kan worden vastgehouden wat weer kan leiden tot een overstroming.. Klimaatgerelateerde extremen veroorzaken economische en maatschappelijke gevolgen over de landsgrenzen heen via toeleveringsketens, verbonden rivier- en kustgebieden, markten en natuurlijke hulpbronnenstromen, met toenemende grensoverschrijdende risico’s in de water-, energie- en voedselsectoren. Dit heeft invloed op hoe wij onze delta-studies vormgeven.

8. De mogelijkheden tot adaptatie zijn ongelijk verdeeld en deze kloof wordt groter

Hoewel veel landen zich voorbereiden op klimaatverandering, is er een grote verscheidenheid aan plannen en implementatie van maatregelen. De omvang en snelheid van huidige en geplande maatregelen zijn onvoldoende om negatieve effecten voldoende in te perken. Een gedegen lange-termijn planning en tijdige implementatie van adaptatiebeleid zijn noodzakelijk om gevolgen te beperken en te voorkomen dat we vastlopen of verkeerde investeringen doen. Voor Nederland is dit recent expliciet aangekaart in de conclusie dat water- en ondergrondprocessen als leidraad genomen moeten worden voor toekomstig landgebruik en waterbeheer.

9. Het dichten van de aanpassingskloof is afhankelijk van tijdige actie en flexibele strategieën voor de lange termijn

Met elke toename van de wereldtemperatuur zullen er in elke regio nieuwe aanpassingsgrenzen ontstaan. Maatregelen voor mitigatie en aanpassing met snelheden en schalen die verder gaan dan de huidige plannen zijn nodig om toenemende verliezen en schade te voorkomen. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat een mix ecosystemen gebaseerde (groene) en technische (grijze) oplossingen kansrijk is om de adaptatiekosten te verlagen en bij te dragen het beperken van overstromingen en vasthouden van water voor tijden van droogte.

10. Duurzame ontwikkeling en het vermijden van maladaptatie vereisen geïntegreerde benaderingen van adaptatie, mitigatie en het aanpakken van sociale en ecologische uitdagingen.

De biodiversiteit en de veerkracht van ecosystemen tegen klimaatverandering worden verminderd wanneer maatregelen uitblijven. Acties die gericht zijn op afzonderlijke sectoren of risico’s en waarbij prioriteit wordt gegeven aan de winst op korte termijn leiden op de lange termijn vaak tot nadelige effecten op ecosystemen en mensen. Oplossingen op basis van een integrale en inclusieve benadering kunnen risico’s verminderen en klimaatbestendige ontwikkeling mogelijk te maken.

Deltares collega’s werkten eerder aan het rapport van Werkgroep 1 over de klimaatveranderingen zelf. Dit rapport verscheen augustus vorig jaar. In april komt Werkgroep 3 met haar rapport over klimaatmitigatie.

Vanuit Deltares hebben de volgende experts bijgedragen aan deel 1 en deel 2 van het IPCC rapport:

Roshanka Ranasinghe (coördinerend hoofdauteur voor WG-I)
Bart van den Hurk (hoofdauteur voor WG-I)
Marjolijn Haasnoot (hoofdauteur voor WG-II)
Johan Reyns (bijdragende auteur voor WG-I)
Sadie McEvoy (wetenschappelijke ondersteuning en bijdragende auteur voor WG-II)
Gundula Winter (bijdragende auteur voor WG-II)

The post Nieuw IPCC-rapport: effecten klimaatverandering ernstiger dan gedacht; beperkte tijd voor effectieve adaptatie appeared first on Deltares.

https://www.deltares.nl/nl/nieuws/nieuw-ipcc-rapport-effecten-klimaatverandering-ernstiger-dan-gedacht-beperkte-tijd-voor-effectieve-adaptatie

Meer bosbranden? Daar is de wereld niet goed op voorbereid (NOS journaal)

Zelfs op de Noordpool neemt de kans op bosbranden toe als gevolg van de klimaatverandering. Aan het eind van deze eeuw zal het aantal natuurbranden wereldwijd met 50 procent zijn gestegen. Deskundigen waarschuwen dat regeringen daarop niet zijn voorbereid.

De aanpak moet radicaal anders, staat in een rapport van UNEP - het VN Klimaatprogramma - en de non-profitorganisatie GRID-Arendal, met de titel Spreading like Wildfire: The Rising Threat of Extraordinary Landscape Fires.

Door klimaatverandering, met stijgende temperaturen, en het veranderende gebruik van grond neemt het aantal natuurbranden toe, oplopend van 14 procent in 2030 en 30 procent in 2050 tot 50 procent tegen het eind van de eeuw, hebben de twee organisaties berekend.

Van bestrijding naar preventie

Ze pleiten voor een drastisch andere besteding van het geld dat regeringen beschikbaar stellen voor de aanpak van natuurbranden. De focus moet veel meer liggen op het voorkomen van en voorbereid zijn op branden.

Nu gaat de aandacht vooral uit naar de bestrijding. De helft van het geld zou moeten gaan naar planning, preventie en voorbereiding, een derde naar bestrijding en een vijfde moet worden besteed aan wederopbouw. Nu beslaat de bestrijding van het vuur meestal meer dan de helft van de kosten en wordt er nauwelijks geld uitgetrokken voor planning.

Natuurbranden ontstaan niet alleen door klimaatverandering, ze dragen er ook aan bij. Er komen grote hoeveelheden broeikasgassen vrij bij grote natuurbranden, zoals die in Australië en Noord- en Zuid-Amerika. De kans op nieuwe branden, ook op plekken waar voorheen nauwelijks natuurbranden waren, neemt toe door het verlies van ecosystemen door menselijk ingrijpen.

Luciferhoutjes

De klimaatverandering leidt tot meer droogte, waardoor kwetsbare en koolstofrijke ecosystemen als veengebieden en regenwouden verloren gaan. "Opwarming van de aarde maakt landschappen zo droog als luciferhoutjes, terwijl de wind die de vlammen aanwakkert steeds sterker, warmer en droger wordt", staat in het rapport. Daardoor wordt het nog moeilijker temperatuurstijging te voorkomen.

NOS op 3 sprak in 2020 met experts over de risico's van grote natuurbranden en ging mee met een specialistisch team:

De slachtoffers zijn meestal de armere landen. Dat houdt niet op als het vuur gedoofd is. Natuurbranden gaan ten koste van de gezondheid van mensen, de economische situatie en watervoorraden van gemeenschappen. Er ontstaat bodemvervuiling en er blijft veel giftig afval achter. Daarnaast dragen extreme bosbranden bij aan het uitsterven van zeldzame diersoorten en planten.

Kennis delen

Er is een groot gebrek aan kennis over het voorkomen van bosbranden. UNEP en GRID-Arendal roepen regeringen op het belang van biodiversiteit en ecosystemen te onderkennen en te werken aan het herstel ervan. Dat kan bijvoorbeeld door er meer aandacht voor te hebben bij de wederopbouw van gebieden na een grote natuurbrand. Daarbij moeten regenwouden en veengebieden worden hersteld en moeten ook dieren die door de brand zijn verdwenen, bijvoorbeeld bevers, worden teruggebracht.

"We moeten het risico op natuurbranden tot een minimum beperken", zegt Inger Andersen, de topvrouw van UNEP. "Daarom moeten we er beter op voorbereid zijn." Monitoring en data-analyse moet worden gecombineerd met de kennis die inheemse volkeren van een gebied hebben, de kijk van vrouwen op risicomanagement, met betere internationale uitwisseling van kennis en meer samenwerking, naast een grotere bereidheid om de klimaatverandering aan te pakken.

https://nos.nl/l/2418524

Deze IJslandse schrijver neemt afscheid van het ijs: ‘Wij zijn de generatie die vaarwel zegt tegen gletsjers’ (Vrij Nederland)

Opnieuw relevant, want

Vandaag verschijnt de Nederlandse vertaling van On time and Water, de bestseller van Magnason. ‘Met klimaatverandering schop je een slapende draak. Je kunt die niet vragen om op te schuiven, zonder dat je een klap van de staart kunt verwachten.’

‘Gletsjers kunnen duizend meter dik zijn. Dus je moet straks een lijn in de lucht tekenen, alsof je naar de kerstman op z’n slee wijst, en je voorstellen: daar, op die hoogte waren ze,’ zegt Andri Snaer Magnason via Zoom vanuit Reykjavik, terwijl hij uit het raam wijst.

‘De komende honderd jaar zullen gletsjers smelten, zal de zeespiegel stijgen en zullen oceanen meer verzuren dan de afgelopen 50 miljoen ooit het geval was. De gevolgen hiervan zijn moeilijk te bevatten. Het is complexer dan de geest kan begrijpen, omvangrijker dan al onze voorgaande ervaringen en groter dan taal,’ schrijft hij in On Time and Water, zijn internationale bestseller over water in de komende honderd jaar.

‘De vraag die ik mezelf stelde was: hoe kan ik schrijven over klimaatverandering, zonder dat het klinkt als een soort achtergrondruis die niet werkelijk doordringt en waarvan mensen vooral moe worden,’ zegt hij. Het resultaat is een bijzonder en ideeënrijk boek met persoonlijke herinneringen, familiegeschiedenis, verhalende non-fictie, mythologie en een verslag van twee ontmoetingen met de Dalai Lama, dat onder de huid van de lezer weet te kruipen. De 37 hoofdstukken worden gevolgd door een prachtige epiloog, Apausalyps Now, over de betekenis van kunst tijdens de eerste golf van de coronapandemie.

Waarom is het zo moeilijk voor ons om de impact van klimaatopwarming te begrijpen?

‘Dat komt vooral door de enorme schaal van het probleem. Dat we alle data hebben, maar tóch niet aan de noodrem trekken en radicaal andere keuzes maken, is omdat onze geest er niet op is ingesteld om zoiets omvangrijks werkelijk te kunnen bevatten. Dat het mogelijk is dat geologische fenomenen als gletsjers verdwijnen in de duur van één mensenleven is een ongekende gedachte. Het lijkt cultureel gezien niet op iets wat we kennen.

In Slaughterhouse-Five (Slachthuis Vijf, 1969) van Kurt Vonnegut zegt een karakter dat hij een antioorlogsboek schrijft. Daarop vragen anderen sarcastisch: “Waarom schrijf je geen anti-gletsjerboek?” Want het was toen net zo absurd om je een wereld zonder oorlog voor te stellen als een wereld zonder gletsjers. Maar slechts vijftig jaar later tref ik mezelf aan, terwijl ik een pro-gletsjerboek schrijf.

Tijdens conferenties van klimaatwetenschappers gaat het vooral over details en blijkt nergens uit dat er een catastrofe dreigt. Zelfs dan zie je een soort massa-apathie.

Als wetenschappers in een zwart gat kijken, zien ze ook niets. Je moet naar de periferie ervan kijken om te kunnen begrijpen hoe het de sterrenstelsels en sterren ernaast naar zich toetrekt. Een manier om het over klimaatverandering te hebben is daarom: het niet zozeer over het onderwerp zelf hebben, maar over het verleden en de toekomst.’

andri snaer magnason

Andri Snær Magnason (Reykjavik, 1973) is een van IJslands bekendste schrijvers. On Time and Water (2019) verschijnt in 24 talen. Magnason studeerde literatuurwetenschappen aan de Universiteit van IJsland en debuteerde in 1995 met een dichtbundel. Hij schreef het kinderboek The Story of the Blue Planet (1999) en de boeken LoveStar (2004), Dreamland, a Self-Help Manual for a Frightened Nation (2006) en The Casket of Time (2013). Hier vind je meer over de auteur.

Welke rol ziet u hierin voor de literatuur?

‘Ik denk dat iedere paradigmaverandering in de menselijke geschiedenis ook door kunst tot stand is gekomen. Alle nieuwe grote verhalen − het wereldbeeld van Copernicus, democratie, communisme, nationalisme en feminisme − zijn ontstaan door wetenschap en op intellectuele of filosofische gronden. Maar ze bereikten pas het niveau van paradigmawisseling op het moment dat ze belichaamd werden in kunst en literatuur, zowel goede als slechte.

Wetenschappers vertelden me dat mensen geen data begrijpen. We begrijpen de wereld door verhalen, want we zijn verhalende wezens. Dus ik denk dat literatuur niet alleen een belangrijke rol heeft, maar zag het bijna als een burgerplicht om mijn deel te doen om de noodzakelijke paradigmaverandering over de rand te helpen. Want we hebben hiervoor geen honderd jaar.’

‘Gletsjers zijn tijdelijke entiteiten geworden die kunnen verdwijnen in de levensduur van iemand die zo oud wordt als mijn grootmoeder nu is: 96.’

Fungeren in uw boek verhalen als de aantrekkelijke verpakking voor een moeilijke boodschap?

‘Ja, ik geloof in het motto van Mary Poppins: een lepel met suiker helpt om het medicijn te kunnen doorslikken. Bij onderwerpen als klimaatverandering is er een disconnectie tussen het hoofd en het hart. Wetenschappelijke data raken het brein, terwijl verhalen, metaforen en een meer poëtische taal het hart raken. Ik moest wel iets overwinnen om te schrijven over de belangrijke personen in mijn leven. Maar door het te hebben over mijn jongste dochter of grootmoeder omzeil ik de psychologische weerstand die veel mensen bij dit onderwerp hebben.

Ik ontdekte dat de verhalen over mijn grootouders een sterke connectie hebben met het antropoceen. Zij onderzochten gletsjers in de jaren vijftig en gingen in 1956 op huwelijksreis naar de gletsjer Vatnasjökull. In die tijd leken gletsjers nog een symbool van iets eeuwigs te zijn, zoals bergen en oceanen. Terwijl het nu tijdelijke entiteiten zijn geworden, die verdwijnen in de levensduur van iemand die zo oud wordt als mijn grootmoeder nu is: 96 jaar.

https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/04/407808_2409197511054_1381892966_n-1280x1280.jpg

Toen gletsjers nog eeuwig leken: Magnasons grootouders gingen in 1956 op huwelijksreis naar de gletsjer Vatnasjökull.

Mijn andere grootvader was arts in de VS en opereerde daar Robert Oppenheimer, de vader van de atoombom die het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende. Dit markeert volgens velen de start van het antropoceen, het tijdperk van de mens. Deze grootvader was al een klimaatvluchteling, want hij moest zijn huis in Florida opgeven, omdat de bewoners vanwege frequente orkanen voortdurend geëvacueerd moesten worden.’

Hoe verliep uw zoektocht naar een andere taal om te schrijven over klimaatverandering?

‘Ik merkte dat de taal die we normaal gebruiken tekortschiet bij dit onderwerp en heb er lang over nagedacht hoe je praat over iets dat zo groot is. Ik wilde in dit boek meteen naar de taal van het hart en erover schrijven met extreme oprechtheid, zodat het bijna de grens zou raken van wat mijn literaire smaak normaal is. Ik vond een boek uit de jaren veertig van de vorige eeuw waarin een dichter in lyrische bewoordingen vertelt over zijn beleving van de natuur in de IJslandse hooglanden. Zijn taal klinkt nu vreemd voor ons. Ik vroeg me af waarom we aarzelen om taal te gebruiken die getuigt van liefde voor de natuur.

Toen ik als activist vocht voor het behoud van de hooglanden, merkte ik al dat het geen argument was om te zeggen dat een gebied mooi was, of een ziel had. Ik moest me uitdrukken in een harde, economische taal en zeggen dat de hooglanden inkomsten uit toerisme zouden brengen, of ecologische systeemdiensten boden. We kregen te horen dat we mensen moesten vragen hoeveel ze ervoor wilden betalen. Volgens een econoom waren de hooglanden 50 miljoen dollar waard. Alsof je ze daarvoor zou verkopen….

Ik ontdekte dat er dogma’s gelden voor wat gezegd kan worden. Die probeer ik te doorbreken door te zoeken naar een ruimte om er anders over te praten. Zo wil ik mensen eraan herinneren dat we in een bepaald denksysteem zitten en dat dit ons in de steek heeft gelaten.

Nu alle indicatoren van onze planetaire metingen het falen van dit systeem laten zien, moéten we er vragen over stellen en het onderzoeken. In dit boek wilde ik de taal ook opschalen en zaken in een groter perspectief plaatsen. Daarvoor kan mythologie een bruikbaar instrument zijn, want daarin gaat het over de grote krachten: de zon en maan, tijd, dood en eeuwigheid en over wanneer de fundamenten gelegd worden, of wankelen. Ik wilde een soort mythologie voor de planeet schrijven, omdat in het antropoceen de invloed van de mens een grote geologische kracht is geworden. De goden besloten om hemel en aarde te scheiden en wij laten nu gletsjers in oceanen opgaan.’

https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/04/P8220056-640x853.jpg

De mythologie van een gehavende planeet: ‘De goden besloten om hemel en aarde te scheiden en wij laten nu gletsjers in oceanen opgaan.’

Over 200 of 150 jaar zullen er in IJsland geen gletsjers meer zijn. Wat is IJsland zonder ijs?

‘Dat is alleen land, net zoiets als Ierland. Waar nu nog gletsjers zijn, zullen dan mooie valleien zijn. Mensen zullen van dat landschap houden en al snel niet meer weten wat ze missen. Klimaatverandering zal de hele aarde raken en dus ook IJsland. Maar ik ben bezorgder dat de gletsjers veranderen in oceanen, waardoor de zeespiegel stijgt en veel kuststreken onbewoonbaar zullen worden.’

Maar is ijs niet de ziel van IJsland?

‘Gletsjers en de vulkanische activiteit geven IJsland een speciale status in de wereld. Dus ja, natuurlijk raken we iets bijzonders en moois kwijt. Maar IJsland was ooit helemaal bedekt met bossen en is al enorm veranderd sinds het werd gevonden door de Vikingen. Het land waarvan we nu houden, is ontstaan door landbouw sinds de Middeleeuwen en onduurzaam gebruik en we blijken ook te kunnen leven in lelijke steden.’

In Nederland kennen we het woord landschapspijn en het Engels kent het begripsolastalgia voor het verdriet om het verlies van een geliefd landschap. Kent het IJslands een soortgelijk woord?

Magnason denkt even na. ‘Nee: we kennen wel de term klimaatangst, maar hebben geen woord voor “het missen van gletsjers”. Mijn grootmoeder heeft het wel over de speciale geur ervan in de lente, waardoor ze ging verlangen naar gletsjertochten. En zij kent “gletsjerkoorts”: de liefde voor gletsjers en noemt dat een ongeneeslijke ziekte. Zij betreurt het verdwijnen van de gletsjers erg, want het is een bijzondere wereld die ze goed kent.

Altijd op de hoogte blijven van de beste verhalen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief.

Meld je aan en ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland in je mailbox.

Oeps! Voer een geldig e-mailadres in.
Op onze nieuwsbrieven is het WPG Privacy Statement van toepassing.
Dit veld is verplicht

De meeste IJslanders bezoeken de gletsjers hoogstens in hun zomervakantie. Ze vinden het wel jammer dat hun uitzicht zal veranderen, maar lijken het verdwijnen van de gletsjers te accepteren. Ze vinden het ook niet erg als de zomers wat warmer worden. En sommigen zien nieuwe kansen, zoals mogelijkheden voor dammen vanwege het smeltwater, of kortere vaarroutes. Maar dat kunnen ook routes zijn voor klimaatvluchtelingen, of in een oorlog.

Je verheugen op de toegenomen transportmogelijkheden als het ijs verdwijnt is nogal naïef. Met klimaatverandering schop je namelijk een erg gevaarlijk beest, een slapende draak. Je kunt die niet vragen om op te schuiven, zonder dat je een klap van de staart kunt verwachten.’

In een beangstigend hoofdstuk beschrijft u hoe het smelten van de gletsjers in de Himalaya al eind deze eeuw het leven van een miljard mensen onmogelijk zal maken. Waarom hoor je hier zo weinig over?

‘Het is vrij nieuwe kennis. Omdat deze gletsjers zesduizend meter boven zeeniveau zijn, werd lang gedacht dat de effecten van klimaatopwarming klein zouden zijn. Maar de lokale temperatuurstijging is twee tot drie graden, dus bovengemiddeld. Deze gletsjers zijn enorme zoetwaterreservoirs. Het smelten ervan zal eerst leiden tot ernstige overstromingen en vervolgens tot extreme droogte. Er zijn delicate verdragen tussen Pakistan en India over waterdistributie. Als die onder druk komen, kan dat de grootste geopolitieke problemen veroorzaken waarmee de mensheid ooit is geconfronteerd.

Wij veroorzaken dit. We zien onszelf als mensheid als klein, maar zijn als Prometheus en produceren met het verbranden van fossiele brandstoffen de de grootste – merendeels onzichtbare – vuren die we ooit gezien hebben. De hoeveelheid CO2 die dit oplevert, is het equivalent van de uitstoot van 666 vulkanen die dag en nacht vuurspuwen. Wetenschappers wijzen erop dat vuren van deze omvang leiden tot massa-extinctie en dat wij de generatie zijn die vaarwel zegt tegen gletsjers en koraalriffen. Zij vertellen ons dat deze vuren de komende dertig jaar helemaal uit moeten.’

https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/04/P8290694_sh-1280x1280.jpg

Groter dan taal: ‘De komende 100 jaar stijgt e zeespiegel en verzuren oceanen meer dan de afgelopen 50 miljoen jaar het geval was.’

‘Probleem is dat olie de wereld waarin we nu leven creëerde. Het bracht ons ongekende welvaart en we zijn verslaafd aan de superkrachten die het ons gegeven heeft. Wanneer aliens ons zouden observeren, zouden zij zich waarschijnlijk afvragen waarom we nog steeds zoveel fossiele brandstoffen gebruiken, met zulke destructieve gevolgen. Kijkend naar onze bibliotheken en al onze kennis, zouden ze waarschijnlijk aannemen dat we dit wel expres moeten doen.’

Maar we zijn niet erg rationeel, ben ik bang.

‘Dat zijn we zeker niet. Daarom vraag ik in het boek: als dít de uitkomst is van al onze rationele economische beslissingen en briljante technieken, zou het dan niet verstandiger zijn geweest om de aarde als heilig te zien? Als we heilige bossen, bergen en rivieren hadden, was de uitkomst waarschijnlijk rationeler geweest dan wat we nu zien. Als koeien heilig waren, was er minder ontbossing in de Amazone en als rivieren heilig waren voor ons, zouden we ze niet zo vervuilen.

Er zijn bewijzen dat de integriteit van de wetenschap bewust is aangevallen. Het was het officiële beleid van de regering-Trump om de impact van klimaatverandering te ontkennen en begrippen die ermee verband houden uit openbare stuken en van websites te verwijderen.

Er is ook bewijs dat mensen van big oil − wetende hoe het zat − deelnamen aan campagnes van klimaatontkenners en dezelfde methoden hanteerden als de tabaksindustrie. Ze hebben politie gekocht en ‘denktanks’ opgetuigd om het publiek in verwarring te brengen met tegenstrijdige berichten en valse wetenschap.

Volgens een in maart 2019 gepubliceerd rapport van de Britse ngo Influence Map, hebben de vijf grootste beursgenoteerde olie- en gasbedrijven (ExxonMobil, Shell, Chevron, BP en Total) in de drie jaar na de Klimaatovereenkomst van Parijs ruim 1 miljard dollar geïnvesteerd in misleidende klimaatgerelateerde informatie en lobbyactiviteiten om beleid om klimaatverandering aan te pakken uit te stellen, te controleren of te blokkeren. Ik vind dat deze mensen als eersten moeten worden berecht zodra er wetgeving is tegen ecocide, het grootschalig beschadigen of vernietigen van ecosystemen. Zij moeten worden opgespoord, zoals Simon Wiesenthal deed met oorlogsmisdadigers. Net als de verantwoordelijken voor de grootschalige branden in de Amazone.’

https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/04/Pabbi-1-1280x1280.jpg

Familiegeschiedenis: Magnasons grootmoeder in 1939.
ongerept land

Magnason praat rustig en formuleert bedachtzaam, maar in de laatste zinnen klinkt zijn activistische bevlogenheid door. Datzelfde gebeurt als hij vertelt over zijn jarenlange strijd voor het behoud van de IJslandse hooglanden, toen grote delen ervan werden bedreigd vanwege de bouw van een dam voor een waterkrachtcentrale voor aluminiumsmelterijen.
‘Ongerept land zou onder water komen. Politici zeiden tegen ons: “Er is daar niets.” Maar toen we er gingen kijken, was het een prachtig gebied met bessen en wild!’

In zijn bestseller Dreamland. Selfhelp Manual for a Frightened Nation schreef Magnason kritisch over de economische argumenten voor de bouw van de dam. Hoewel delen van de hooglanden verloren zijn gegaan, is het gevecht volgens hem gewonnen. ‘We hebben het gebied teruggeëist door het te claimen, ook met taal. Door het een Nationaal Park te noemen werd het van niets “iets”.’

Corona heeft het proces vertraagd, maar het wordt waarschijnlijk ook officieel een Nationaal Park.

Om het bewustzijn van klimaatopwarming wereldwijd te vergroten, stelde Magnason zich in 2016 verkiesbaar als president, in IJsland een ceremoniële functie. Hij werd derde van negen kandidaten. ‘Ik dacht: we hebben iemand nodig die mensen met elkaar in contact kan brengen. Iedereen beantwoordt een e-mail als die van de president komt en die heeft toegang tot hoge autoriteiten. Maar ik vond het ook iets engs en betreurde het dat, als ik zou winnen, ik dit boek niet kon schrijven.’

‘We moeten gaan begrijpen dat de wildheid van de planeet een van de fundamenten voor ons overleven is.’

Een hoofdstuk gaat over uw jong gestorven oom John Thorbjarnason, een internationaal bekend krokodillenexpert. Waarom wilde u ook over biodiversiteit schrijven?

‘Als we alleen de klimaatcrisis aanpakken, hebben we nog steeds een dystopische planeet als we zoveel soorten hebben uitgeroeid. Dat zou een waardeloze wereld zijn. Biodiversiteitsverlies het hoofd bieden vraagt om een diepe culturele verandering waarbij we onszelf gaan zien als deel van de natuur, in plaats van als speciaal.

We moeten een relatie met de natuur terugvinden die vroegere generaties nog wel hadden, waarbij we meer waarde hechten aan onze natuurlijke omgeving dan aan spullen. Wetenschappers vertellen ons niet alleen dat we de komende twintig jaar af moeten van fossiele brandstoffen en koolstofnegatief moeten worden, maar ook dat we grote gebieden moeten herbebossen en rewilden. We moeten gaan begrijpen dat de wildheid van de planeet een van de fundamenten voor ons overleven is.

Moderne ideologieën als communisme en kapitalisme vergaten één klein detail, namelijk dat we leven op een planeet met biodiversiteit, ecosystemen, een atmosfeer en oceanen. Ze deden alsof dit alles grenzeloos was. De gevolgen zien we nu. Oceaanverzuring is een nieuw woord. Dat de pH verandert van 8,1 naar 7,7 lijkt een klein verschil, maar is als een explosie. Door verzuring kunnen schelpvormende diertjes moeilijker het voor hen noodzakelijke kalk aan het water onttrekken. Dat verstoort het ecosysteem van de oceanen dramatisch en maakt dat ze minder CO2 kunnen vastleggen uit de atmosfeer. Mensen lijken de impact hiervan nog steeds niet te begrijpen.’

https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/04/Picture-19-640x853.jpg

Familiegeschiedenis: John Thorbjarnarson, de latere krokodillenexpert.

Misschien lijken we hierin op kikkers die langzaam gekookt worden in de pan?

‘Ja, ook met het coronavirus zie je dat wat we als normaal beschouwen snel opschuift. Dit zogeheten shifting baseline syndrome is ook het probleem met klimaatverandering. Misschien zijn bosbranden in Californië en Australië volgend jaar al niet meer in het nieuws, omdat die er ieder jaar zijn. Als we niet wakker worden en zien wat er gebeurt bestaat het gevaar dat we langzaam terechtkomen in ondraaglijke omstandigheden.

Om dat te doorbreken, verbind ik in het boek ons leven nu met de jaren vijftig van de vorige eeuw en schrijf ik over de zogeheten “diepe tijd”, waarmee een geologische tijdspanne wordt aangegeven. Ik bedacht de metafoor van de tijd die je kunt aanraken met je blote handen, de tijd waarop je directe invloed hebt, om duidelijk te maken hoe dichtbij het allemaal is.

De afgelopen decennia hebben we met hydro-elektriciteit en intensieve landbouw geprobeerd een soort machine te maken van de natuur. Dit werkte tot op zekere hoogte, maar het is niet duurzaam en niet iets waar onze kinderen op kunnen vertrouwen. Het was een tijdelijke oplossing. Klimaatverandering of oceaanverzuring was niemands bedoeling en we hebben lang oprecht gedacht dat we het leven van de volgende generaties verbeterden. Nu blijkt dat dit niet klopt, moeten we onze energie anders richten en bijna alles opnieuw ontwerpen, doordenken en berekenen. Op wereldniveau, want als alleen enkele landen dit doen, heeft dat te weinig effect.’

In het hoofdstuk ‘Misschien komt alles toch nog goed’ schrijft u over CO2-opslag. In hoeverre ziet u in technieken als deze een oplossing?

‘In dat hoofdstuk onderzocht ik nihilisme: alles laten gebeuren en niks doen, omdat we denken dat het toch geen zin heeft. De generaties na ons zullen die houding beschouwen als roekeloos gedrag. We moeten zoeken naar oplossingen, maar ik denk niet dat die uitsluitend technisch kunnen zijn. Ze zullen ook sociaal, cultureel, politiek en misschien ook spiritueel moeten zijn.

We weten dat we ongeveer duizend gigaton CO 2 moeten verwijderen uit de atmosfeer, maar nog niemand weet hoe. Tegelijk heeft de twintigste eeuw laten zien dat we nieuwe technieken kunnen verzinnen. Het is dus niet onrealistisch om aan te nemen dat er oplossingen komen waaraan we nu nog niet denken. Neem dit interview via Zoom. Toen ik studeerde leek dat nog sciencefiction, en nu doet iedereen het.

‘Ik kan niet anders dan optimistisch zijn. Ik denk dat we onze daadkracht op de korte termijn overschatten, maar op de lange termijn onderschatten.’

Tegen jongeren zeg ik: je kunt boos worden als je naar de data kijkt en natuurlijk hadden we in de jaren negentig serieus moeten beginnen om dit op te lossen, maar volgens wetenschappers hebben we de instrumenten om het te doen. En als we snel handelen, zeggen mensen straks misschien: je had toen van die alarmisten die zeiden dat de wereld zou eindigen, maar dat was niet zo.’

Dat zou mooi zijn, maar tot nu toe is wat we doen steeds too little too late. De VN waarschuwde onlangs dat we afkoersen op drie graden opwarming over een halve eeuw. Hoe optimistisch bent u?

‘Ik kan niet anders dan optimistisch zijn. Ik denk dat we onze daadkracht op de korte termijn overschatten, maar op de lange termijn onderschatten. De generatie van Greta Thunberg zal niet vergeten wat ze hebben geleerd. En waarschijnlijk komt erna een nog radicalere generatie. Tijdens de coronacrisis hebben jongeren gezien hoe de economie werd platgelegd door overheden om ziekte en dood te voorkomen. Wij zagen de economie nog zoals mijn grootouders de gletsjers zagen: als iets dat er altijd zou zijn, dat je niet werkelijk kon veranderen.

Jongeren hebben zich eenzaam gevoeld en zijn geconfronteerd met het verlies van kansen. Zij zullen het antwoord op klimaatverandering zien als iets relatief eenvoudigs, want corona kostte 20 procent van het bnp en het tegengaan van klimaatverandering slechts 5 procent: evenveel als alle militaire uitgaven. Zij zullen zich daarom afvragen: “We kunnen onze grootouders nog knuffelen, feestvieren en er is geen lockdown nodig? Wat is dan het probleem?”

Aan de snelheid waarmee de coronavaccins zijn ontwikkeld, zie je wat er mogelijk is als er werkelijk wordt opgeschaald. Diezelfde slagkracht moeten we nu ook laten zien op het gebied van energie, landbouw, reizen en transport, in hoe we bouwen en aluminium en cement maken. Voor jongeren geldt: het maakt niet uit welke opleiding je doet, maar je moet deel uitmaken van een ongekende verandering op eigenlijk alle vlakken. En het mooie is: je zou daarbij een hogere betekenis kunnen vinden, want er is zoveel laaghangend fruit. Dus de eerste tien jaar zie je enorme vooruitgang.’

De Nederlandse vertaling van On Time and Water verschijnt in februari 2022 bij De Geus.

Het bericht Deze IJslandse schrijver neemt afscheid van het ijs: ‘Wij zijn de generatie die vaarwel zegt tegen gletsjers’ verscheen eerst op Vrij Nederland.

https://www.vn.nl/andri-snaer-magnason/