Je bent bejaard, woont alleen en wordt overvallen in je eigen huis. Niet zelden gebruiken de overvallers daarbij (excessief) geweld. Wat doet die ervaring met mensen? „Je gemoedsrust is voor altijd weg.”
Jan van der Ent (87) leeft achter tralies. Voor de deur van zijn huurwoning in Rotterdam-Centrum werd afgelopen jaar een stalen hek gemonteerd. Aan de buitenmuur hangt een camera. Na drie woningovervallen vonden vriendelijke buurtbewoners dat Jan bescherming verdiende: zij betaalden voor een getralied hek zodat Van der Ent de wijk, waar hij al decennia woont, niet hoeft te verlaten.
Die tralies zijn mooi, zegt de hoogbejaarde Rotterdammer, terwijl hij een sigaartje opsteekt, maar ze nemen zijn angst niet weg. „Ik hoor elk geluid en vertrouw niemand meer.” En toch: verhuizen naar een woon-zorgcentrum – waar het allicht veiliger is –, daar denkt hij niet aan. „Ik ga hier alleen weg in dat houten kissie.”
De brutaliteit van de overvallers is verbijsterend: de eerste keer deed een man op straat – ’zo’n Oost-Europeaan’ – bij Van der Ent voor het raam alsof hij onwel werd. „Dus ik laat hem even binnen om bij te komen.” Toen de man weer was vertrokken, was Van der Ent z’n tablet kwijt.
Kort daarop staat diezelfde man weer voor de deur, nu met een partner in crime. Van der Ent: „Ik gooide de deur dicht en eentje vloog zo, bam, met z’n gezicht ertegenaan. Dat vond ik wel mooi.” Ook een derde keer kwamen de dieven met z’n tweeën. Hoe dat precies in z’n werk ging, kan Van der Ent niet meer vertellen. „Daarna was ik op.”
Marktkoopman Hennie van Schaik (70), vicevoorzitter van de gebiedscommissie Rotterdam-Centrum, is ook aangeschoven. Van Schaik komt regelmatig bij Jan op de koffie, net als wijkagent Mark. Hij is verbolgen: „Is dit de toekomst van onze ouderen? Gevangene in je eigen huis? Ik sprak de wijkarts van de week. Die zegt dat wel twintig bejaarden hier in de buurt de straat niet meer op durven.”
De overlast komt vooral van drugsdealers en hun klanten. Van Schaik: „Laatst is hier nog geschoten.” De straffen voor de overvallers vindt hij veel te laag. „Kijk naar Jan, zijn hele leven staat op z’n kop.”
Hoe vaak zien we ze niet: schokkende beelden van bejaarden als Jan van der Ent die slachtoffer werden van woningovervallen, waarbij ze niet zelden ook ernstig lichamelijk en geestelijk letsel oplopen. Die beelden zijn indringend en doen vermoeden dat dit type misdaad veel voorkomt.
„Dat is niet zo”, zegt Jos van der Stap, landelijk overvalcoördinator van de Nationale Politie. „De kans dat je als oudere slachtoffer wordt van een gewelddadige woningoverval is ontzettend klein. Maar de impact is enorm.” Het aantal woningovervallen daalt weer, nadat in 2017 sprake was van een lichte stijging.
Voor het grote publiek is er weinig onderscheid: een woningoverval, een straatroof. Als er geweld bij te pas komt, is het resultaat hetzelfde: een persoonlijke tragedie. Wie herinnert zich niet het drama, afgelopen herfst, van die 85-jarige dame uit Eindhoven, die bij een mislukte straatroof voor haar huis vreselijk werd toegetakeld? De dader schopte de vrouw een aantal malen bruut tegen het hoofd. Op de foto, die haar familie openbaar liet maken, is het bebloede gezicht van het slachtoffer te zien: een gat in haar voorhoofd, bloedspetters op haar mantel.
Vanwaar dit excessieve geweld, dat je zo vaak ziet bij overvallen op ouderen? Jos van der Stap: „Regel is: hoe professioneler de daders, hoe minder geweld. Professionals gebruiken functioneel geweld, bijvoorbeeld om informatie uit slachtoffers te krijgen. ’Hit en runners’ zijn onberekenbaar. Die zijn vaak gespannen, hopen dat mensen meewerken. Gebeurt dit niet, dan kunnen ze ineens gewelddadig worden.”
Vaak hebben de daders een psychische stoornis en er is nog iets: ouderen, zo blijkt uit onderzoek, vinden het lastig om zich bij zo’n overmachtsituatie neer te leggen. Van der Stap: „Ze verzetten zich en dan loopt het snel uit de hand. Mensen worden in een meterkast gestopt of getaped. De schade is dan enorm.”
Opvallend: bij woningovervallen bij ouderen zijn vaker vrouwen als dader betrokken. De daders gebruiken veel minder vaak vuurwapens, waardoor slachtoffers zich mogelijk minder geïntimideerd voelen en zich eerder proberen te verweren – met alle gevolgen van dien.
Wat leveren die woningovervallen op? Meestal is bij ouderen de buit nauwelijks noemenswaardig: gemiddeld 200 euro. Jan van der Ent wijst naar zijn woonkamer: „Bij mij is niets te halen. Die grootbeeld-tv is misschien nog een paar tientjes waard.”
Elly Zandwijk (74) uit Noordwijkerhout werd ooit bedreigd met een vuurwapen. „Daar heb ik niet eens werk van gemaakt, want ze zouden ons bedrijf in brand steken als ik de politie belde.” Zandwijk woonde toen nog met haar man, die inmiddels is overleden, in het ’buitengebied’ tegen de duinen, waar het echtpaar een bloembollenbedrijf had en zij een winkel aan huis.
„Op het erf ben ik ooit klemgereden. Gelukkig was mijn man thuis, die noteerde het kenteken, waarop die overvallers enorm tekeergingen, met bedreigingen. Toen reden ze weer weg. We waren heel erg bang.”
Nadat haar man was gestorven, vijfenhalf jaar geleden, kwam Elly Zandwijk op een avond thuis. „De deuren waren ingetrapt, alles was overhoop gehaald. Toen besloten mijn kinderen: je kunt hier niet langer blijven wonen, voor tien euro slaan ze je hersens in.”
Nu woont ze in een flat in het centrum en geeft ze vanuit seniorenorganisatie KBO-PCOB voorlichting aan ouderen over veiligheid en preventie. Die bijeenkomsten zijn goed bezocht, zegt Elly Zandwijk. „Tussen de twintig tot zestig man.” Net als Jos van der Stap van de politie waarschuwt ze voor paniek: „Ik wil de mensen geen angst aanjagen. De kans dat je als oudere slachtoffer wordt van een woningoverval met geweld is gering.”
Dat mag zo zijn, de slachtoffers dragen die ervaring de rest van hun leven met zich mee. Elly Zandwijk: „Ja, zoiets laat een enorm trauma achter.” Jan van der Ent, die het ’geluk’ had niet fysiek te zijn mishandeld, drukt het zo uit: „Mijn gemoedsrust is voor altijd weg.”
Dan laat Jan – een oud-sportman – de honkbalknuppel zien, waarmee hij mogelijke overvallers opwacht achter z’n stalen deur in Rotterdam. Hij lacht wrang. Een makkelijke prooi is hij in elk geval niet meer.
https://www.telegraaf.nl/nieuws/3070195/overvallen-ouderen-gevangen-in-eigen-huis
