Niet alleen de Braziliaanse Amazone staat in brand, ook het Boliviaanse deel van het regenwoud wordt getroffen door grote bosbranden. De Boliviaanse president Evo Morales besloot dinsdag daarom zelf te helpen bij de bestrijding van het vuur.
https://www.nu.nl/buitenland/5984609/boliviaanse-president-blust-eigenhandig-branden-in-amazonegebied.html28 augustus 2009: De grote duinbrand bij Schoorl (NH video)
https://www.youtube.com/watch?v=lKCWCyRaG6Y
Vandaag tien jaar geleden: een verwoestende duinbrand nadert Schoorl op slechts een paar meter. Het… (NH Facebook)
Vandaag tien jaar geleden: een verwoestende duinbrand nadert Schoorl op slechts een paar meter. Het blijkt het begin van een periode waarin meer dan honderd natuurbranden worden aangestoken.
https://www.facebook.com/242490925782257_2582848258413167Hoe bijzonder is het aantal branden in het Amazonegebied? (Kennislink)
In het Amazonegebied woeden bosbranden. Maar zijn het er uitzonderlijk veel, zoals het Braziliaanse ruimtevaartinstituut INPE (Instituto Nacional de Pesquisas Espaciais) in eerste instantie stelde? Of is het toch gewoon een gemiddeld jaar?
De NASA wilde de bevindingen van het INPE eerst niet bevestigen, maar deed het uiteindelijk toch. Na een week van verwarring zijn de experts het inmiddels eens over de vraag hoe bijzonder de situatie is, vertelt Guido van der Werf, klimaatwetenschapper en bosbrandenexpert van de Vrije Universiteit Amsterdam.
Wat was er nou allemaal aan de hand?
“Dat er momenteel veel branden woeden, daar was geen discussie over. Maar wanneer is iets exceptioneel? Dat ligt er aan wat je als vergelijkingsmateriaal gebruikt.”
“De INPE gebruikt voor de vergelijking alleen gegevens van de nieuwste satelliet (de VIIRS- ofwel Visible Infrared Imager Radiometer Suite). Die meet sinds eind 2011. En ja, als je die meetreeks bekijkt, dan staat er momenteel in het Braziliaanse deel van het Amazonegebied veel meer natuurgebied in brand dan anders. Als je er metingen bij pakt van een andere satelliet, de MODIS (Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer), dan kan je 25 jaar terug kijken. Over dat tijdsinterval blijkt 2019 een vrij normaal jaar te zijn, met wellicht iets meer branden dan gemiddeld. Tot nu toe in elk geval– want we zijn pas halverwege het bosbrandenseizoen, en niemand weet wat ons nog te wachten staat.”
Het eerste satellietbeeld van de aarde dat gemaakt werd met gegevens van de VIIRS (Visible Infrared Imager Radiometer Suite) van de NASA
NASA
Dus het valt wel mee? Gelukkig maar!
“Nou nee. Als iets vaak voorkomt betekent dat niet automatisch dat het wel oké is, natuurlijk. In die 25 jaar zat een periode waarin op grote schaal ontbossing plaatsvond in de zuidelijker staten van de Braziliaanse Amazone – zowel in de savannen als in het regenwoud. Die ontbossing piekte ongeveer tussen 2000 en 2005, en leek de laatste jaren beteugeld te zijn. We moeten afwachten tot het eind van het seizoen zoals ik al zei, maar het zou kunnen dat we weer terug gaan naar de hoeveelheid branden van toen. Dan zijn we weer terug bij af, zou je kunnen stellen.”
“Het lijkt er op dat de hoeveelheid branden met nieuwe regelgeving van de Braziliaanse president Bolsonaro te maken heeft. Zo zijn er veel branden langs de weg – waar het toch meer in het oog loopt als je dingen aan het doen bent die niet mogen dan dieper in het woud.”
En nu? Krijgen we zuurstoftekort, of een enorme puls in de hoeveelheid broeikasgassen?
“Dat valt dan weer wél een beetje mee. Het ergste is dat het bos verdwijnt, met zijn dieren en zijn soortenrijkdom. En ja, de branden hebben invloed op het broeikaseffect en de vorming van wolken. We moeten dan ook zeker proberen ze te voorkomen of zo snel mogelijk te blussen. Maar als je de CO2-uitstoot van deze natuurbranden vergelijkt met de uitstoot door het gebruik van fossiele brandstoffen, lijkt er opeens niet zo veel aan de hand te zijn. Normaal gesproken nemen de branden ongeveer een procent van de totale wereldwijde uitstoot voor hun rekening – en als de vegetatie weer aangroeit wordt een deel daarvan gewoon weer opgenomen. Op de hoeveelheid zuurstof op aarde heeft het nog veel minder invloed, vooral omdat we daar zo veel van hebben "
Waar kwam al die verwarring nou vandaan?
“Het lijkt er vooral op dat we allemaal naar andere dingen keken. INPE naar gegevens van de nieuwste satelliet, met een relatief korte periode en alleen de Braziliaanse staten en NASA en ik naar de hele Amazone en een langere periode. Daarnaast verscheen er in een artikel van de BBC een figuur waarin het aantal branden van de afgelopen jaren werd vergeleken – maar dan voor al die jaren slechts tot 21 augustus. Daar valt wel wat voor te zeggen, maar het leidde wel tot enige verwarring.”
“Op de sociale media vinden verhalen bovendien snel hun weg naar het brede publiek, dus was er weinig tijd om er even rustig over te discussiëren. Wat deze week weer duidelijk werd, is hoe krachtig die sociale media zijn. Het lijkt er zelfs op dat de publieke verontwaardiging Bolsonaro er toe bewogen heeft toch extra brandweerinzet naar de gebieden te sturen.”
En hoe is het wetenschappelijke meningsverschil opgelost?
“We zijn gewoon maar eens bij elkaar gaan zitten. Toen bleek al snel dat we het eigenlijk gewoon met elkaar eens waren.”
Brazilië vanuit de lucht, satellietbeeld van 21 augustus
Image Courtesy: NASA Worldview, Earth Observing System Data and Information System (EOSDIS)
Hoeveel zuurstof kosten de branden in de Amazone? (Kennislink)
Delen van de Amazone staan in brand. Dat is slecht nieuws, omdat er CO2 bij vrij komt, en er natuurgebied verdwijnt. Maar in tegenstelling tot wat sommigen beweren, hebben de branden vrijwel geen invloed op het zuurstofgehalte in de lucht .
Het zal u niet ontgaan zijn: het Amazonegebied wordt geteisterd door bosbranden. “De longen van de aarde staan in brand!”, schreef het Wereld Natuurfonds. “De Amazone produceert 20 procent van ons zuurstof”, twitterde onder andere de Franse president Macron.
Wie de kwaliteitsmedia een beetje volgt heeft inmiddels ook al gelezen dat dit onzin is. Een bos produceert zuurstof en absorbeert CO2 zolang het in de groei is. Na verloop van tijd ontstaat er echter een evenwicht, waarbij de zuurstofopname van dood materiaal dat vergaat gelijke tred houdt met de zuurstofproductie van de groeiende bomen en planten. Een dergelijk ‘stabiel’ bos produceert geen zuurstof en neemt geen CO2 op (mits ook de bodemprocessen waarbij zuurstof en CO2 worden uitgewisseld in evenwicht zijn).
Daarmee is het hele verhaal echter nog niet verteld. Een brandend bos – stabiel of niet – haalt namelijk wél zuurstof uit de lucht. Om hoeveel zuurstof gaat het dan? Moeten we ons toch zorgen maken? En is de Amazone eigenlijk wel stabiel?
NEMO Kennislink sloeg aan het rekenen, met hulp (en gegevens) van Bart Kruijt, die als bosecoloog aan de WUR gespecialiseerd is in het Amazonegebied.
Amazone Bekken, in de Loreto Regio van NE Perú.
Wikimedia Commons, by User:Shao, CC BY-SA 3.0
http://nederland20.duckdns.org/placeholders/medium.png
Wikimedia Commons, by User:Shao, CC BY-SA 3.0
Is de Amazone een stabiel bos?
Nee. De Amazone neemt jaarlijks naar schatting 0,5 tot 1,5 ton koolstof per hectare op, in de vorm van CO2. Daarmee produceert het bos tevens zuurstof: het koolstof (C ) uit de CO2 is bouwstof voor de bomen, de zuurstof (O2) gaat terug de atmosfeer in. Voor elk CO2-molecuul dat uit de lucht wordt gehaald, komt dus een O2-molecuul terug.
Voor de CO2 concentratie in de lucht is deze netto opname van de Amazone een belangrijke factor. Het bos beslaat zo’n 550 miljoen hectare, en neemt in totaal elk jaar ruim 2000 Mton (dat is 2 miljard ton) CO2 op (zie kader). Dat is ruim tien keer de jaarlijkse uitstoot van Nederland. Overigens kan dit per jaar wel verschillen. In droge jaren is het gebied soms zelfs een netto CO2-uitstoter.
Voor de totale zuurstofconcentratie is de Amazone geen factor van belang. Dat komt door de grote hoeveelheid van dit gas in de atmosfeer. Onze lucht bevat maar 0,04 procent CO2 en bijna 21 procent zuurstof. Zelfs als de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer zou verdubbelen, zou de zuurstofconcentratie dus slechts met 0,2 procent van het totaal toenemen. Dat is te overzien.
Maar als hout brandt, neemt het toch wel zuurstof op?
Dat klopt. Zodra een bos in de fik staat, maakt het niet meer uit of het stabiel is of niet: de aanwezige biomassa gaat dan (letterlijk) in rook op, en dat kost zuurstof en levert CO2. Het Amazonewoud bevat naar schatting gemiddeld 150 ton koolstof per hectare – dus als het hele bos zou afbranden, zou dat 300.000 Mton CO2 in de lucht brengen. Ook dan zouden we overigens nog steeds gewoon door kunnen ademen (zie kader).
Het sommetje
Voor wie de cijfers wil weten: 1 ton koolstof is ruim 83.000 mol . Om dat op te nemen moet het bos, per hectare, dus ruim 83.000 mol CO2-moleculen absorberen (dat is 3,7 ton CO2). Voor de hele Amazone van 550 miljoen hectare gaat het dan om pakweg 45 biljoen (4,5 • 1013) mol per jaar. Dat is ruim 2 Gigaton CO2, en houdt een daling in het CO2-gehalte in van 0,254 ppm (parts per million). In totaal zit er momenteel 415 ppm CO2 in de lucht.
Bij bovenstaande reactie komt jaarlijks 45 biljoen mol aan zuurstof vrij. Dat is ongeveer 1 miljoenste van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer – die ongeveer 3,5 • 1019 mol bedraagt.
Als het héle bos zou afbranden, worden bovenstaande getallen een factor 150 groter – want elke hectare bos bevat grofweg 150 ton koolstof (als je zowel het koolstof in planten en bomen als het koolstof in de bodem mee telt). De totale hoeveelheid CO2 neemt dan met 300 Gigaton toe, dat is 38 ppm. Voor het CO2-gehalte in de atmosfeer is dat een eenmalige toename van bijna 1/10 van het totaal. De zuurstofafname zou bij het volledig afbranden van de Amazone 0,02 procent van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer bedragen.