Delen van de Amazone staan in brand. Dat is slecht nieuws, omdat er CO2 bij vrij komt, en er natuurgebied verdwijnt. Maar in tegenstelling tot wat sommigen beweren, hebben de branden vrijwel geen invloed op het zuurstofgehalte in de lucht .
Het zal u niet ontgaan zijn: het Amazonegebied wordt geteisterd door bosbranden. “De longen van de aarde staan in brand!”, schreef het Wereld Natuurfonds. “De Amazone produceert 20 procent van ons zuurstof”, twitterde onder andere de Franse president Macron.
Wie de kwaliteitsmedia een beetje volgt heeft inmiddels ook al gelezen dat dit onzin is. Een bos produceert zuurstof en absorbeert CO2 zolang het in de groei is. Na verloop van tijd ontstaat er echter een evenwicht, waarbij de zuurstofopname van dood materiaal dat vergaat gelijke tred houdt met de zuurstofproductie van de groeiende bomen en planten. Een dergelijk ‘stabiel’ bos produceert geen zuurstof en neemt geen CO2 op (mits ook de bodemprocessen waarbij zuurstof en CO2 worden uitgewisseld in evenwicht zijn).
Daarmee is het hele verhaal echter nog niet verteld. Een brandend bos – stabiel of niet – haalt namelijk wél zuurstof uit de lucht. Om hoeveel zuurstof gaat het dan? Moeten we ons toch zorgen maken? En is de Amazone eigenlijk wel stabiel?
NEMO Kennislink sloeg aan het rekenen, met hulp (en gegevens) van Bart Kruijt, die als bosecoloog aan de WUR gespecialiseerd is in het Amazonegebied.
http://nederland20.duckdns.org/placeholders/medium.png
Is de Amazone een stabiel bos?
Nee. De Amazone neemt jaarlijks naar schatting 0,5 tot 1,5 ton koolstof per hectare op, in de vorm van CO2. Daarmee produceert het bos tevens zuurstof: het koolstof (C ) uit de CO2 is bouwstof voor de bomen, de zuurstof (O2) gaat terug de atmosfeer in. Voor elk CO2-molecuul dat uit de lucht wordt gehaald, komt dus een O2-molecuul terug.
Voor de CO2 concentratie in de lucht is deze netto opname van de Amazone een belangrijke factor. Het bos beslaat zo’n 550 miljoen hectare, en neemt in totaal elk jaar ruim 2000 Mton (dat is 2 miljard ton) CO2 op (zie kader). Dat is ruim tien keer de jaarlijkse uitstoot van Nederland. Overigens kan dit per jaar wel verschillen. In droge jaren is het gebied soms zelfs een netto CO2-uitstoter.
Voor de totale zuurstofconcentratie is de Amazone geen factor van belang. Dat komt door de grote hoeveelheid van dit gas in de atmosfeer. Onze lucht bevat maar 0,04 procent CO2 en bijna 21 procent zuurstof. Zelfs als de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer zou verdubbelen, zou de zuurstofconcentratie dus slechts met 0,2 procent van het totaal toenemen. Dat is te overzien.
Maar als hout brandt, neemt het toch wel zuurstof op?
Dat klopt. Zodra een bos in de fik staat, maakt het niet meer uit of het stabiel is of niet: de aanwezige biomassa gaat dan (letterlijk) in rook op, en dat kost zuurstof en levert CO2. Het Amazonewoud bevat naar schatting gemiddeld 150 ton koolstof per hectare – dus als het hele bos zou afbranden, zou dat 300.000 Mton CO2 in de lucht brengen. Ook dan zouden we overigens nog steeds gewoon door kunnen ademen (zie kader).
Het sommetje
Voor wie de cijfers wil weten: 1 ton koolstof is ruim 83.000 mol . Om dat op te nemen moet het bos, per hectare, dus ruim 83.000 mol CO2-moleculen absorberen (dat is 3,7 ton CO2). Voor de hele Amazone van 550 miljoen hectare gaat het dan om pakweg 45 biljoen (4,5 • 1013) mol per jaar. Dat is ruim 2 Gigaton CO2, en houdt een daling in het CO2-gehalte in van 0,254 ppm (parts per million). In totaal zit er momenteel 415 ppm CO2 in de lucht.
Bij bovenstaande reactie komt jaarlijks 45 biljoen mol aan zuurstof vrij. Dat is ongeveer 1 miljoenste van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer – die ongeveer 3,5 • 1019 mol bedraagt.
Als het héle bos zou afbranden, worden bovenstaande getallen een factor 150 groter – want elke hectare bos bevat grofweg 150 ton koolstof (als je zowel het koolstof in planten en bomen als het koolstof in de bodem mee telt). De totale hoeveelheid CO2 neemt dan met 300 Gigaton toe, dat is 38 ppm. Voor het CO2-gehalte in de atmosfeer is dat een eenmalige toename van bijna 1/10 van het totaal. De zuurstofafname zou bij het volledig afbranden van de Amazone 0,02 procent van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer bedragen.
