Amsterdam, 16 september 2021 – Het meest recente klimaatrapport van de VN dat in augustus verscheen, toont aan dat klimaatverandering veel sneller gaat dan eerder werd voorspeld, en roept op tot urgente, drastische en grootschalige maatregelen. Ondanks dat de gevolgen van de klimaatcrisis ook Nederland treffen, blijven de huidige Nederlandse klimaatdoelen ver achter om zeer ernstige klimaatontwrichting te voorkomen. Op 6 november 2021 organiseert de Klimaatcrisis Coalitie daarom naar verwachting de grootste klimaatdemonstratie in Nederland ooit en roept het kabinet op om ambitieuze, eerlijke klimaatplannen te maken voor een weerbaar heden en een leefbare toekomst.
De demonstratie vindt plaats tijdens de COP26 in Glasgow, de VN-klimaattop waar landen samenkomen om te praten over het tegengaan van klimaatverandering. De gevolgen van klimaatontwrichting zijn wereldwijd voelbaar: overstromingen, bosbranden en hongersnoden teisteren de wereld en worden extremer. De mensen die de minste middelen en mogelijkheden hebben om zich tegen deze gevaren te beschermen, worden het hardst geraakt, in Nederland maar vooral ook buiten onze landsgrenzen. ‘Je hoeft geen expert te zijn om te zien dat we op de verkeerde weg zijn. We hebben nu nog de kans om rechtvaardig beleid te maken. Als de politiek nog langer treuzelt, vallen er nog veel meer slachtoffers’, zegt Faiza Oulahsen, Greenpeace, namens de Klimaatcrisis Coalitie. Ook in andere landen, waaronder in Glasgow zelf, vinden demonstraties plaats om regeringen op te roepen tot meer actie.
Het draagvlak voor ambitieus klimaatbeleid groeit in Nederland, maar de overheid doet hier vooralsnog te weinig mee. De Nederlandse klimaatdoelen blijven achter bij onze buurlanden en een nieuw kabinet dat vooruitstrevende stappen kan zetten, laat lang op zich wachten. De Klimaatcrisis Coalitie, die ook in maart van dit jaar ook al 35.000 mensen mobiliseerde om alarm te slaan, verwacht daarom dat er op 6 november meer mensen dan ooit zullen deelnemen aan de klimaatdemonstratie in Amsterdam, waaronder veel jongeren. Sytze Fortuin (15 jaar), Fridays For Future en woordvoerder van de Klimaatcrisis Coalitie, zegt: ‘Ik ben klaar met het uitstel- en schouderophaalbeleid van de politiek. De wereld en onze toekomst worden kapotgemaakt om op de korte termijn een paar lobbyisten blij te maken. Daar hebben we gewoon helemaal genoeg van.’
De Klimaatcrisis Coalitie is een samenwerkingsverband van Oxfam Novib, Fridays For Future, Greenpeace, Extinction Rebellion, FNV, Fossielvrij NL, Milieudefensie, Grootouders voor het Klimaat en Code Rood en wordt gesteund door tientallen andere organisaties.
Het nieuwste IPCC rapport is kristalhelder en geeft een duidelijke waarschuwing wat ons te wachten staat, als we nu niet snel en ingrijpend handelen. De wetenschappers achter dit rapport zijn de meest gerenommeerde klimaatwetenschappers ter wereld. Faiza Oulahsen, hoofd afdeling klimaat en energie: “Dit is hét moment om de handen ineen te slaan en in actie te komen. We moeten naar deze wanhoopskreet van de klimaatwetenschap luisteren. Een nieuw kabinet moet in het regeerakkoord antwoord geven op dit rapport.” Tijdens de formatie moet er besloten worden om het klimaatdoel voor Nederland op te hogen in lijn met 1.5 graad.
Het wereldwijde politieke onvermogen om de uitstoot van fossiele brandstoffen flink naar beneden te brengen, maakt nu al slachtoffers. Overstromingen, grote bosbranden en droogtes, overal worden gemeenschappen getroffen door extreem weer. Oulahsen: “Dit rapport mag niet verstoffen op de plank terwijl onze politici eindeloos formeren. De wereld staat tegelijkertijd in brand en onder water. Als een nieuwe regering straks niet doet wat volgens de wetenschap nu dringend nodig is, zullen we hen direct verantwoordelijk houden voor de gevolgen van de klimaatcrisis.”
Het is bijna vijf maanden sinds de Tweede Kamerverkiezingen en er is nog steeds niets wat maar een beetje lijkt op een nieuw kabinet. Riep Rutte eerst nog dat er een snelle formatie zou komen, inmiddels is de formatie zo’n beetje met zomervakantie en blijft Nederland stuurloos achter. Ondertussen stort het ene na het andere slechte klimaatnieuwsbericht zich over ons uit. De wereld staat in de fik en wij hebben niet eens een regering.
Soms lijkt de klimaatcrisis misschien een crisis in slow motion. Daar is niks van waar natuurlijk. Maar terwijl eilanden langzaam verdwijnen door een stijgende zeespiegel en de ijskappen in Groenland met schrikbarende snelheid smelten, dachten we in Nederland veilig te zijn achter onze dijken. Nederland waterland. Onze politici voelen er in ieder geval niet zo’n haast bij en blijven oeverloos polderen voor het klimaat zonder de broodnodige urgente actie te ondernemen.
De watersnood in Limburg was dan ook een pijnlijke confrontatie met de nieuwe realiteit. We weten inmiddels dat honderden Limburgers de komende maanden nog niet terug naar huis kunnen. Weerman Gerrit Hiemstra twitterde:
Voor iedereen die zich afvraagt of de extreme regen in Limburg, de Ardennen en het aangrenzende deel van Duitsland met #klimaatverandering te maken heeft, het antwoord daarop is "ja". In de klimaatscenario's 2014 van het @KNMI, is al gewezen op een toename van extreem weer. 1/n
Premier Rutte gaf morrend toe dat de gebeurtenissen inderdaad in het licht van klimaatverandering moeten worden gezien.
Actie is nú nodig
Maandag komt er er een nieuw rapport van het IPPC, het wetenschappelijke klimaatpanel van de Verenigde Naties. Zij vegen eens in de zoveel jaar alle nieuwe kennis over de klimaatcrisis bij elkaar en delen hun bevindingen. En guess what? De klimaatcrisis voltrekt zich sneller en genadelozer dan we al dachten. De hevige regen in Limburg, Duitsland en België, de extreme hitte in Noord-Amerika en de bosbranden wereldwijd, allemaal slechts het topje van de ijsberg. IPCC is duidelijk: we hebben actie nodig, en wel nu.
Twee mannen inspecteren de weg na de overstromingen in Bergen, Limburg.
We mogen hopen dat dit belangrijke rapport de Nederlandse politiek eindelijk wakker schudt, want er lijkt nog steeds te weinig besef van deze gigantische crisis. Voor de zomer ging het in stoffige Haagse vergaderzalen vooral over wie er met wie wil regeren. Over onze kwetsbare natuur en ons fragiele klimaat werd nauwelijks gesproken. Dat terwijl de CO2-uitstoot terugkeert naar de hoeveelheden van voor corona. Alsof de wereld niet tegelijkertijd in brand én onder water staat.
Ondertussen dansen Rutte en Kaag nu om elkaar heen. Zij leveren een stuk af dat de aanzet moet zijn tot het regeerakkoord. Een belangrijk moment, want gaan we straks zien dat de Nederlandse overheid de klimaatcrisis eindelijk als crisis gaat behandelen? Van slow motion naar fast-forward?
Het zal wel moeten. Een nieuw kabinet moet in het regeerakkoord antwoord geven op dit rapport van IPCC. En dat kan maar één antwoord zijn: hogere klimaatdoelen en eindelijk een klimaatkoploper durven zijn. De wetenschap verdient het dat er naar hun wanhoopskreet wordt geluisterd. De verlossing moet er komen. Uiteindelijk is er geen dijk, geen dam, geen hitteplan en geen brandweerauto die ons allemaal kan redden. Alleen echt leiderschap kan het tij keren. Dus dat is wat we nu mogen verwachten, niets meer en niets minder.
Misschien heb je ze wel gezien, de misleidende reclames van Shell: ‘Maak het verschil, rij CO2-neutraal’. Shell beweert dat je de CO2-uitstoot van de kilometers die je rijdt kan compenseren door slechts 1 eurocent per liter brandstof extra te betalen. Maar aan die compensatie zitten zoveel haken en ogen, dat Shell die belofte helemaal niet waar kan maken. Pure greenwashing. Dat vindt niet alleen Greenpeace. Negen rechtenstudenten van de VU Climate and Sustainability Law Clinic hebben vandaag met steun van ons en Reclame Fossielvrij een klacht ingediend bij de Reclame Code Commissie, het orgaan dat verantwoord reclame maken moet bevorderen.
Dit klopt er niet
Bijvoorbeeld, een vorm van CO2-compensatie die Shell aanbiedt is de belofte om bossen in Peru te beschermen tegen kap. Eigenlijk klinkt dat al heel raar, toch? Shell wil CO2 die de lucht in gaat compenseren door te voorkomen dat niet nog meer CO2 (dat in de bomen is opgeslagen) de lucht in gaat. Bovendien schieten zulke projecten op veel punten te kort en zijn ze onzeker:
Dit specifieke bos in Peru werd ook in de jaren voordat Shell dat bos beschermde niet gekapt. Het is dus nog maar de vraag of dit bos wel gekapt zou worden als Shell het niet beschermd.
Om te voorkomen dat de CO2 die in de bomen is opgeslagen niet de lucht in gaat, moet Shell er voor zorgen dat dit bos voor altijd blijft staan. Dat is heel moeilijk te garanderen. Er kan van alles gebeuren. Het bos zou bijvoorbeeld kunnen afbranden.
Ook kan het gebeuren dat – omdat dit bos niet wordt gekapt – een bos elders wel wordt gekapt. Dat noemen we ‘leakage’. Dit zie je heel vaak gebeuren aan de randen van beschermde bosgebieden.
Bestaande bossen nemen niet meer zo heel veel CO2 uit de lucht op. Nieuw aangeplante bossen doen dat wel. Maar die laten vervolgens meer dan de helft weer vrij. Bomen ademen en laten bladeren los. Het is een cyclus. CO2-uitstoot door verbranding van fossiele brandstoffen is voor altijd, bossen nemen dat slechts tijdelijk weer op. Dat is dus een tijdelijke oplossing voor een permanent probleem.
Bomen kunnen wel CO2 permanent uit de lucht halen, maar dit proces duurt duizenden jaren. De koolstof (de C in CO2) die is opgeslagen in dood organisch materiaal (hout, bladeren) van de boom en dat op de bodem valt, komt in de loop van de tijd onder druk te staan en vormt dan vaste koolstof. Zo worden olie, kolen en gas gevormd. Dit proces duurt echter zo lang, dat het geen oplossing is voor het acute klimaatprobleem dat Shell mede veroorzaakt.
Door klimaatverandering neemt de capaciteit van bossen om CO2 op te nemen af. Onder meer door droogte en bosbranden.
Shell wil dus klimaatschade die 100% vaststaat, compenseren met een maatregel waarvan het nog maar de vraag is of het überhaupt werkt, en voor hoe lang.
Greenwashing werkt echte klimaatactie tegen
CO2-compensatie is geen oplossing voor de klimaatcrisis. Het kan echte klimaatactie juist tegenwerken. Dankzij CO2-compensatie kunnen bedrijven als Shell zich een groen imago aanmeten zonder verder iets aan hun vervuilende product of dienst te veranderen. Sterker nog: ze leggen onterecht alle verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis bij jou. Je hebt immers de mogelijkheid om ‘iets terug te doen voor de planeet.’ Met zulke afleidende strategieën komen grote vervuilers weg met hun vieze praktijken. Schandalig! Precies dat is ook het achterliggende probleem van de klimaatcrisis.
Verbod zoals op tabaksreclame
Het is tijd dat we grote vervuilers als Shell hetzelfde gaan behandelen als andere schadelijke industrieën. Samen met Reclame Fossielvrij pleiten we voor een totaalverbod op fossiele reclame, zoals er ook een verbod op tabaksreclame is. Dit debat speelt volop in Europa en zo ook in Nederland. De gemeente Amsterdam maakte in december bekend dat ze fossiele reclames uit de stad wil weren. Verder stond een verbod op fossiele reclame in de verkiezingsprogramma’s van zes politieke partijen.
Hoe nu verder met de klacht?
Vandaag maandag 12 april is de 95 pagina tellende klacht tegen Shell ingediend bij de Reclame Code Commissie. Er zal een zitting plaatsvinden, maar de datum daarvan is nog niet bekend. We zullen je updaten wanneer we meer weten.
Meer lezen?
We schreven eerder een artikel over CO2-compensatie en waarom het helaas vaak een wassen neus is.
Ontdek waarom een verbod op fossiele reclames echt een goed idee is op de website van Reclame Fossielvrij.
Wil je echt de diepte in? Lees dan de klacht van rechtenstudenten van de VU.
Voor het klimaat zijn de Tweede Kamerverkiezingen misschien wel de belangrijkste ooit. Daarom lobbyt onze politiek campagneleider Arabella Bosscher met hart en ziel voor een urgent, eerlijk en daadkrachtig klimaatbeleid. Want de komende 10 jaar moeten we echt in actie komen om de aarde leefbaar te houden.
Eind december 2020 publiceerde het KNMI een alarmerende boodschap: Nederland warmt sneller op dan de rest van de wereld. Enkele weken later werd ook nog eens duidelijk dat 2020 in heel Europa het warmste jaar ooit was. Toch besloot de Nederlandse regering afgelopen jaar dat grote vervuilers nog even geen CO2-belasting hoeven te betalen. ‘Dat méén je niet’, dacht Arabella Bosscher. ‘We hebben nog 10 jaar de tijd om een klimaatramp te voorkomen.’
Nu al branden de bossen in de Amazone, Rusland en Australië. Miljarden dieren moeten vluchten of komen om in de vlammen, en inheemse volken raken hun thuis kwijt. Door de droogte ontstaan ook hongersnoden van Zimbabwe tot Kenia en 673 miljoen mensen werden getroffen door orkanen en overstromingen in het afgelopen decennium. Ook Nederland wordt, ondanks al ons water, steeds droger. We kunnen ons niet een nog warmere aarde permitteren, dus de CO2-uitstoot moet nú omlaag.
vinger aan de politieke pols
Arabella Bosscher is sinds 2 jaar politiek campagneleider bij Greenpeace. Dat betekent: lobbyen voor het milieu in Den Haag en, samen met Europese Greenpeace-collega’s, in Brussel. Arabella’s werk is enorm belangrijk, merken we telkens weer. Zonder haar vinger aan de pols bij politieke partijen, zouden onze campagneleiders minder goed weten welke milieuwinst waar te behalen valt. Omgekeerd heeft zij de kennis van de campagneleiders nodig om politici goed te informeren en ze te overtuigen.
Bijvoorbeeld van de noodzaak om grote, vervuilende bedrijven te laten betalen voor hun CO2-uitstoot. Dat is, ook volgens vrijwel alle topeconomen in Nederland, de enige manier om op tijd onze klimaatdoelen te halen. Pas als het pijn doet in hun portemonnee, zullen grote vervuilers hun uitstoot verminderen. Maar de regering wil er nog niet aan. Telkens weer kiest ze ervoor om mega-uitstoters als Shell, Unilever en Tata Steel uit de wind te houden. Hoe Arabella daar met uw steun een einde aan kan maken, leest u verderop. Maar eerst vroegen we haar waarom ze dit werk doet.
Lobbyen voor een groene wereld
‘Lobbyen vind ik super-interessant en spannend. Het is voor mij dé manier om echt iets bij te dragen aan een betere, groenere wereld. Voor sommige mensen is mijn drive moeilijk te begrijpen. Politici luisteren toch niet naar je, zeggen ze dan. Maar dat is niet waar. En ze luisteren ook naar burgers. Zeker als ze zo massaal in actie komen als tijdens de klimaatmars, 2 jaar geleden. Dat heeft echt geholpen om een beter Klimaatakkoord te krijgen.’
‘Die support is cruciaal voor mijn werk. Ik kan natuurlijk alleen iets voor elkaar krijgen in Den Haag als politici overduidelijk zien dat iets ‘leeft’ in de maatschappij. Wat dat betreft zijn politici net mensen: ze lezen kranten, kijken tv en volgen sociale media, en dat beïnvloedt hun meningen en prioriteiten. Een heel goed voorbeeld, ik noemde het al even, was de klimaatmars op 10 maart 2019, waar ruim 40.000 mensen demonstreerden voor een doortastend klimaatbeleid. Dat maakte wel indruk in Den Haag, kan ik je vertellen.’
‘Zo zijn er meer voorbeelden, waarbij ik merk hoe belangrijk het is dat onze supporters sámen met Greenpeace hun stem laten horen. Neem bijvoorbeeld het gigantische plasticprobleem. De regering weigerde bedrijven te verplichten tot statiegeld op plastic flesjes. Mijn milieucollega’s en ik hadden politici al heel vaak met onderzoeken om de oren geslagen en argumenten aangedragen voor een statiegeldregeling. Maar pas toen we samen met de Plastic Soup Surfer en de Statiegeldalliantie de publieke druk opvoerden, en veel supporters zich steeds openlijker boos maakten over walvissen en vogels met magen vol plastic, veranderden regeringspartijen van standpunt. En nu is er daadwerkelijk een statiegeldregeling die op 1 juli 2021 ingaat. Dat is echt het resultaat van onze gezamenlijke druk en invloed.’
Hoezo zijn alleen wíj verantwoordelijk?
Een van de dingen waar Arabella zich al een tijd zorgen over maakt, is dat de klimaatcrisis langzaam van de politieke agenda dreigt te verdwijnen. In Den Haag gaat het vooral over het herstel van de oude economie, als politici het over de tijd ná corona hebben. Een economie gericht op ongeremde groei en aandeelhouderswinst. Ze vindt dat een nieuwe regering juist nu met een daadkrachtig en rechtvaardig klimaatbeleid moet komen. Een beleid dat groene banen schept, de Nederlandse CO2-uitstoot drastisch verlaagt en de lasten eerlijk verdeelt. ‘We hebben geen tijd te verliezen. Het klimaat móet weer bovenaan de politieke agenda staan!’
‘Waar ik me in alle discussies over op kan winden’, zegt Arabella, ‘is dat burgers, en zeker onze supporters, al heel veel doen. Wij hebben onze huizen geïsoleerd, eten minder vlees, pakken vaker de trein. Of we dragen bij aan een van de talloze duurzame buurtinitiatieven die Nederland rijk is. Toch roept de overheid vooral óns op om verantwoordelijkheid te nemen als het gaat om klimaat. Grote vervuilende bedrijven blijven in alle opzichten hopeloos achter bij al deze goede voorbeelden. Sterker nog: zij dreigen met vertrek naar het buitenland en banenverlies, als ze gedwongen worden voor hun CO2- uitstoot te betalen. Terwijl De Nederlandsche Bank én 70 topeconomen om het hardst roepen dat een belasting op CO2-uitstoot juist goed is voor de economie.’
Grote vervuilers betalen níet
Greenpeace pleit samen met collega-organisaties al jaren voor zo’n CO2-heffing voor de industrie. Want grote reducties in de uitstoot van dit broeikasgas moeten onvermijdelijk van de grote vervuilende bedrijven komen. Daar kunnen wij met al onze zonnepanelen en hoogrendementsglas niet tegenop. Arabella is er dan ook trots op dat het Greenpeace en collega-organisaties, met veel geduldig lobbywerk bij alle politieke partijen, is gelukt om een CO2-heffing in het Klimaatakkoord én in een wet te krijgen. ‘Ideaal is de wet nog lang niet hoor’, tempert ze haar eigen enthousiasme. ‘Maar de grote winst is dat er voor het eerst een wettelijke basis ligt en dat biedt kansen voor een nieuw kabinet om de CO2-uitstoot echt aan te pakken.
Dat is hard nodig, want grote vervuilers zijn stelselmatig ontzien door opeenvolgende regeringen. Met als gevolg dat ruim 100 grote industriebedrijven zich gewoon niet houden aan hun afspraken over energiebesparing. Bovendien profiteren deze vervuilers al van de grote hoeveelheid gratis uitstootrechten die ze kregen én sponsort de overheid ze jaarlijks met € 8,3 miljard aan fossiele subsidies en belastingvrijstellingen, zo berekende Milieudefensie. Het zijn wij, burgers, en de bakker op de hoek die opdraaien voor de energierekening van grote vervuilers. Wij betalen belasting op onze brandstof, terwijl KLM niets betaalt. Onze energierekening gaat straks omhoog met een “opslag duurzame energie”, maar grote vervuilers als Tata Steel betalen géén en Shell heel weinig energiebelasting.’
Greenpeace vindt dat de Nederlandse regering deze rupsjes-nooit-genoeg moet dwingen tot effectieve klimaatactie. De overheid moet stoppen met de belachelijke subsidies op fossiele brandstoffen. En de huidige CO2-heffing, vol escaperoutes waardoor bedrijven pas vanaf 2026 gaan betalen, moet een belasting worden op álle CO2-uitstoot. Anders gaan we het klimaat niet redden. Om de temperatuurstijging onder de cruciale 1,5 ℃ te houden, moet de Nederlandse uitstoot in 2030 met 65 % omlaag. In het nieuwste onderzoek van onderzoeksbureau Ecorys laten we zien dat dit haalbaar én betaalbaar is; Nederland heeft de technologie, de industrie en de infrastructuur hiervoor al in huis.
Daadkrachtig klimaatbeleid
Arabella: ‘Dit soort wetenschappelijke onderzoeken leveren de onderbouwing voor mijn gesprekken met politieke partijen en Kamerleden. Ik leg politici bijvoorbeeld uit wat het verschil betekent tussen een temperatuurstijging van 1,5 en 2 ℃. Namelijk: hebben we straks nog koraalriffen ja of nee? Dan vraag ik of ze zich kunnen voorstellen dat er op aarde gewoon geen koraalriffen meer zijn. We staan echt op een keerpunt. Een opwarming van 2 ℃ betekent waarschijnlijk dat het smelten van de grote ijskappen niet meer te stoppen is. Het betekent méér verwoestende bosbranden, méér droogte en méér extreem weer.’
‘Dat is ook de opwekkende boodschap van onze nieuwe campagne Maak Toekomst. We willen zoveel mogelijk mensen ervan overtuigen dat zij zélf hun toekomst kunnen maken. Samen zetten we het klimaat weer bovenaan de politieke agenda. Zodat we over 10 jaar kunnen zeggen: het is ons gelukt, de klimaatcrisis is bezworen. En dat hebben we aan onszelf te danken.
