klimaatakkoord – Pagina 15 – Natuurbrand info

27 augustus 2019 15:21

Miljoenen ingezameld voor de Amazone, maar is geld de oplossing voor het probleem? (NOS journaal)

Dezer dagen is het een groot onderwerp: inzamelingsacties om de bosbranden in het Amazonegebied tegen te gaan. Zo doneert de goede doelenorganisatie van acteur Leonardo DiCaprio 5 miljoen dollar, heeft het Wereld Natuur Fonds in Nederland inmiddels bijna 225.000 euro opgehaald met een noodactie, boden de G7-landen 20 miljoen euro aan hulp aan en zijn er online talloze kleine crowdfundingscampagnes te vinden.

De vraag is hoeveel effect deze tientallen miljoenen euro's kunnen hebben, nu de Braziliaanse president Bolsonaro de hulp van de G7-landen weigert. Het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken wijst erop dat in het Klimaatakkoord van Parijs miljarden waren beloofd om ontbossing tegen te gaan, maar die afspraken worden volgens het ministerie niet nageleefd. "Als iemand je helpt, willen ze er meestal iets voor terug", voegde Bolsonaro eraan toe.

Politiek getouwtrek

Terwijl enerzijds wereldwijd geld binnenkomt voor bestrijding van de branden en noodhulp in de Amazone, lijkt de kwestie dus steeds meer onderwerp van politiek getouwtrek te worden. Dat laatste zou volgens hoogleraar filantropie aan de Vrije Universiteit Theo Schuyt het inzamelen kunnen bemoeilijken. En dan is het ook nog maar de vraag of geld wel de oplossing is voor de problemen in het Amazonegebied.

Wat is er precies aan de hand in het Amazoneregenwoud? NOS op 3 zet het op een rij:

Of inzamelingsacties wel of niet slagen hangt volgens Schuyt af van drie factoren: mensen moeten weten dat de ramp bestaat, bereid zijn om geld te geven en het gevoel hebben dat de gift ertoe doet. "Je moet blind en doof zijn om niets van deze branden te weten, ze zijn continu in het nieuws. Daarnaast zijn mensen bereid om geld te geven, omdat de branden worden neergezet als belangrijk voor de wereld. Het gaat over onze kinderen en toekomstige generaties."

Maar de laatste factor is volgens Schuyt in het geding: het gevoel hebben dat jouw gift ertoe doet. "In dit geval wordt de Amazone-kwestie politiek gemaakt. Nu Bolsonaro hulp van de G7 weigert is het belangrijk dat bijvoorbeeld een organisatie als het Wereld Natuur Fonds duidelijk aangeeft wat zij met het geld kunnen doen. Hoe politieker, hoe moeilijker het wordt om geld in te zamelen."

Transparantie over de manier waarop ingezameld geld wordt besteed is inderdaad heel belangrijk, zegt woordvoerder van het WNF Nathalie van Koot. "We krijgen vragen van mensen omdat Bolsonaro deze steun heeft geweigerd, maar dan leggen we uit dat onze hulp daar los van staat."

Volgens Van Koot werkt de non-profitorganisatie altijd met gedetailleerde giftenladders bij campagnes: zo kunnen donateurs zien waar het gedoneerde geld naartoe gaat. Alleen is dat nu niet mogelijk. "Deze actie is heel spontaan, een echte noodactie. Daarom gaan we na de actie zo snel mogelijk terugkoppelen waar het geld heen is gegaan."

Het WNF kan al wel in grote lijnen vertellen waar de donaties heen gaan. Zo krijgen parkrangers in Bolivia een nieuwe uitrusting om de branden tegen te gaan: 40 parkrangers hebben extra veiligheidspakken, zuurstofmaskers, helmen en ehbo-kits gekregen. Ook gaat er geld naar inwoners van het gebied in Brazilië die in gevaar zijn, zij krijgen bijvoorbeeld veiligheidstrainingen.

De inzamelingsacties lijken misschien niet voldoende om alle problemen in het gigantische Amazonegebied op te lossen, maar volgens Amazone-onderzoeker Bart Kruijt van Wageningen University & Research helpen alle beetjes. Daarnaast gaat er volgens hem een grote symbolische waarde van uit.

Toch lossen donaties volgens de onderzoeker het daadwerkelijke probleem rondom de Amazone niet zomaar op. "Het beleid van vorige Braziliaanse regeringen heeft in de afgelopen vijftien jaar gewerkt. De ontbossing is in die periode flink afgenomen. Het ging dus goed, tot nu. Bolsonaro straalt uit dat hij geen werk wil maken van de bescherming van de Amazone. De recente geschiedenis laat zien dat het instellen en bewaken van reservaten helpt, dus daar zou in geïnvesteerd moeten worden. Als de overheid die reservaten tenminste ondersteunt."

Naar aanleiding van de bosbranden in het gebied zocht een camerateam van persbureau Reuters de stamleden van de Mura-stam op:

"Maar wat je ook van Bolsonaro vindt", vervolgt Kruijt, "het is natuurlijk zo dat buitenlandse regeringsleiders of organisaties niet zomaar kunnen beslissen wat er met de Amazone moet gebeuren. Dat moeten Brazilianen samen doen. Dat geld hebben ze heus wel, het is een kwestie van politieke keuzes."

Ook Van Koot van het WNF erkent dat concrete hulp zoals nieuwe uitrustingen niet voldoende is. Daarom legt het WNF volgens haar druk op de Europese Unie om wetgeving aan te passen. "Spreek bijvoorbeeld af om alleen ontbossingsvrije producten in te voeren. En gebruik het handelsverdrag met Brazilië om druk te zetten op betere afspraken. Want voor economische gevolgen lijkt Bolsonaro wel gevoelig te zijn."

http://feeds.feedburner.com/~r/nosjournaal/~4/EBEl1TnfnB8

http://feeds.nos.nl/~r/nosjournaal/~3/EBEl1TnfnB8/2299196

22 augustus 2019 11:45

Voor Bolsonaro zijn boeren belangrijker dan bomen (OneWorld)

President Brazilië geeft voorrang aan soja en vee

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2018/11/06155200/branches-brazil-environment-1225236A-875x583.jpg

De gigantische bosbranden in de Amazone zijn geen toeval, maar aangestoken als vorm van illegale ontbossing. Bewust beleid van Bolsonaro, waarin regenwoud moet wijken voor soja en veeteelt.

Brazilië’s president Jair Bolsonaro die 1 januari in functie trad, is een man van extreme beslissingen, die er ook niet voor terugschrikt om van mening te veranderen als het protest te groot is. En dat gebeurde nadat hij verkondigde de ministeries van Landbouw en Milieu in één ministerie te willen samenvoegen. ‘s Lands bekendste supermodel Gisele Bündchen, tevens een nationaal ikoon van de natuurbescherming, klom in de pen: ‘De natuur is het belangrijkste goed dat we hebben op aarde en het behoud ervan is essentieel voor de toekomst van onze kinderen en toekomstige generaties’, schreef ze in een brief aan Bolsonaro.

Update (22 augustus 2019)

Afgelopen week gingen beelden van massale bosbranden in het Amazoneregenwoud de wereld over. Er komen rond deze tijd van het jaar altijd bosbranden voor in het gebied, maar nu is het aantal bosbranden drastisch gestegen: met 83 procent ten opzichte vorig jaar. Die toename is geen natuurlijk verschijnsel: de meeste branden zijn opzettelijk aangestoken door boeren, mijnbouwers en houthandelaren, als vorm van illegale ontbossing.

Vorige maand gaf het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek INPE een indicatie voor de ontbossingscijfers van het afgelopen jaar. De houtkap in het Amazoneregenwoud is met 88 procent toegenomen ten opzichte van juni 2018.

Als reactie op het onderzoek werd de directeur van INPE ontslagen door Bolsonaro; hij geloofde de cijfers niet, en beschuldigde de organisatie van het manipuleren van de cijfers. Ook worden NGO’s die pogen om illegale ontbossing tegen te gaan, actief tegengewerkt. De NGO’s krijgen minder middelen van de overheid, en openstaande boetes aan bedrijven worden kwijtgescholden.

Gevaar nog niet geweken

Bolsonaro heeft weliswaar een belangrijke concessie gedaan door de ministeries van Milieu en Landbouw niet samen te voegen. Ook beloofde hij uiteindelijk niet uit het Klimaatakkoord te stappen, iets dat hij eerder wel aankondigde van plan te zijn.

Brazilië ratificeerde het Klimaatakkoord van Parijs in september 2016 en verplicht zich daarmee om de uitstoot voor 2025 met 37 procent terug te brengen en voor 2030 met 43 procent, allebei in vergelijking met het niveau in 2005. Brazilië heeft als land de hoogste CO2-uitstoot van Latijns-Amerika.

Maar het gevaar voor de Amazone is nog niet geweken. Voor Bolsonaro gaan de belangen van de boeren voor de natuur. Hij wil dus ook de soevereiniteit over de Amazone behouden en verzet hij zich tegen plannen die onder andere worden gesteund door ex-president Santos van buurland Colombia om een groot oppervlak van de Amazone tot internationaal beschermd gebied te verklaren.

De ontbossing in Brazilië vormt bijna 3 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot

Fernando Ramos

Bolsonaro vindt bovendien dat er geen belemmering moet zijn voor het agrarische bedrijfsleven. “De explosieve bevolkingsgroei leidt tot ontbossing. Je kunt geen soja op het terras van je gebouw telen of vee houden in de tuin”, zo verklaarde hij tegen de pers.

Zelfs de agrosector was tegen, de landbouwbedrijven die met hun grootschalige soja- en veeteelt voor een groot deel verantwoordelijk zijn voor de ontbossing in Brazilië. De reden was weinig idealistisch. De boeren zijn bang dat ze hun producten niet meer kunnen verkopen als hun land straks bekendstaat als ontbosser.

Bos: ‘belangrijk om CO2 te verminderen’

Het handhaven van bos is in Brazilië verreweg het belangrijkste middel om de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) te verminderen, aldus Fernando Ramos, senior-onderzoeker bij het INPE, het Braziliaanse instituut voor ruimteonderzoek in São José dos Campos in de deelstaat São Paulo, omdat Brazilië – de grootste CO2-uitstoter van Latijns-Amerika – relatief weinig vervuilende industrie heeft. Het land haalt het grootste deel van zijn stroom uit waterkrachtcentrales en niet uit vervuilende kolencentrales, zoals er in Europa nog veel staan.

Bomen laten staan of aanplanten is dus belangrijk, omdat die koolstofdioxide vasthouden. Ramos: “We spelen een belangrijke rol op wereldniveau, want de ontbossing in Brazilië neemt bijna 3 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot in beslag.” Het INPE brengt door middel van satellietbeelden de mate van ontbossing in Brazilië in kaart.

Ontbossing tegengaan

In de periode van 2002 tot 2014 was er relatief weinig ontbossing in het Latijns-Amerikaanse land, zo staat vermeld in een rapportage van klimaat en bosexperts uit 2014. Maar onder de tweede regering van de linkse president Dilma Rousseff (2014-2016), nam de illegale ontbossing weer toe nadat Rousseff het budget voor preventie tegen houtkap had verkleind.

Ramos: “Als we niks doen, gaat het terug naar de niveaus van voor de periode Lula” [president in Brazilië van 2003 tot en met 2010, red.]. Tijdens zijn regering werd er een reductie van de ontbossing van bijna 20.000 naar een kleine 6500 vierkante kilometer gehaald, zo staat in de rapportage.

In tien jaar zou er een bosgebied ter grootte van Groot-Brittannië verloren gaan

In een artikel op de website Mongabay leggen Ramos en een aantal andere auteurs uit wat er gebeurt als Brazilië niet meer optreedt tegen illegale ontbossing: de onderzoekers hebben met simulatiemodellen berekend dat het land dan 25.600 vierkante kilometer per jaar kwijtraakt, 265 procent meer dan in 2017. In tien jaar zou er een bosgebied ter grootte van Groot-Brittannië verloren gaan. Ramos: “Een deel hiervan bestaat uit natuurreservaten en territoria van de oorspronkelijke bewoners en dat is buitengewoon zorgwekkend.” Als Bolsonaro niet optreedt tegen ontbossing, neemt de emissie in Brazilië met 1,3 gigaton per jaar toe, aldus de auteurs van het artikel op Mongabay. Dat is precies de hoeveelheid die Brazilië in mindering moet brengen tot 2025.

Boskap: ‘helemaal niet nodig’

Volgens Fernando Ramos is het helemaal niet nodig om bos te kappen voor landbouw. “Dat is al lang berekend. Er is genoeg braakliggend land dat met behulp van moderne technologie gereed gemaakt kan worden voor soja of runderen.” Brazilië, een van de grootste landbouwproducenten ter wereld, kan de wereld makkelijk blijven voeden, aldus Ramos. Volgens hem is het een kwestie van goede wil.

Intussen gaan er ook stemmen op om een wereldwijd akkoord voor het behoud van biodiversiteit af te sluiten met dezelfde impact als het Klimaatakkoord van Parijs. Cristiana Paşca Palmer, hoofd biodiversiteit bij de Verenigde Naties, verklaarde tegen de Britse krant The Guardian: “Het verlies van biodiversiteit dat al hoog is door verwoesting van het leefgebied, verontreiniging en invasie van bedreigende soorten, wordt de komende dertig jaar nog groter door klimaatverandering en de groei van de wereldbevolking.” Ze prees de Franse president Emmanuel Macron, die verklaarde dat de klimaatkwestie niet kan worden opgelost zonder een halt toe te roepen aan het verlies aan biodiversiteit. Macron heeft zijn aanstaande Braziliaanse collega Bolsonaro opgeroepen om zich aan de afspraken van Parijs te houden.

Wat gaat Nederland als belangrijke handelsnatie doen?

Nederland is een van de belangrijkste handelspartners van Brazilië. Wat gaat de regering doen als Bolsonaro zijn ontbossingsplannen straks gaat doorvoeren?

“We wachten af wat de daadwerkelijke beleidsagenda van Bolsonaro wordt. We zullen hem en zijn regering beoordelen op hun daden”, zo laat een woordvoerder van minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking via e-mail weten aan OneWorld. Hij duidt dat het ministerie wil blijven investeren in een goede werkrelatie met Brazilië en wijst erop dat Nederland bijdraagt aan een Braziliaans actieplan voor mensenrechten en het bedrijfsleven. Ook steunt Nederland Braziliaanse boeren met kennis over intensivering van de landbouw, waardoor de boeren minder grond nodig hebben voor hun bedrijf.

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 6 november 2018.

Internationale wetenschappers: bos is beste techniek om klimaat te beheersen

De Trump van de tropen

Hoeveel is ons bos waard?

Wies Ubags

Het bericht Voor Bolsonaro zijn boeren belangrijker dan bomen verscheen eerst op OneWorld.

https://www.oneworld.nl/duurzaamheid/voor-bolsonaro-zijn-boeren-belangrijker-dan-bomen/

14 augustus 2019 17:03

Moeder Natuur is de grote baas (Joop)

https://joop.bnnvara.nl/content/uploads/2019/08/30141459602_dca3a6c8a2_z-370x246.jpg

Cc-foto: Seniju

De klimaatrelativeerder heeft het zwaar deze zomer. De rapporten die de snelle opwarming van de aarde en de menselijke hand daarin bevestigen vliegen je al tijden om de oren. Moeder Natuur toont geen enkele genade. Europa wordt geteisterd door abnormale hitterecords en in Siberië en Alaska heersen extreme bosbranden die er ook nog eens voor zorgden dat er in de maand juli evenveel extra CO2 vrijkwam als een land als Oostenrijk in een jaar produceert. Een voorbeeld van hoe de gevolgen van klimaatverandering diezelfde klimaatverandering kunnen versnellen.

De beste wetenschap die we nu voor handen hebben laat zien dat wij mensen een enorm probleem hebben dat snel uit de hand loopt. Daar is inmiddels 99 procent van de klimaatwetenschappers het over eens. En daar hoef je de mensen in die gebieden in Afrika en Azië die nu al bijna onbewoonbaar worden door extreme droogtes niet van te overtuigen.

Vorige week nog verscheen er weer een rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties dat zegt dat vanaf 2050 een voedseltekort dreigt door klimaatverandering. Wat we al wisten wordt bevestigd: klimaatverandering en landgebruik versterken elkaar. We zullen rigoureus anders moeten produceren en consumeren en snel. En dat begint met minder vlees eten.

Verslaafd
Ondertussen wordt de onmacht van de moderne mens genadeloos blootgelegd. We zijn verslaafd geraakt aan onze manier van consumeren die steeds verder af is komen te staan van de natuur. We weten niet beter dan dat kapitalisme en commercie voor de oplossingen zorgen. Van Google tot nieuwe medicijnen en elektrische auto’s: innovatie en marktwerking zorgen voor voorspoed en gemak. Maar het is dit keer niet voldoende. Projecten van bedrijven onder de noemer “maatschappelijk verantwoord ondernemen” gaan ons niet redden. Zolang Shell niet uiteindelijk minder fossiele brandstoffen uit de grond gaat halen is hun actie om voor 1 cent extra aan de pomp ergens een boom te laten planten leuk, maar bovenal een gotspe. Overheden zullen die bedrijven keihard grenzen moeten stellen.

En daar gaat het wringen voor ons moderne burgers. We hebben immers een houding ontwikkeld waarbij we veel eisen van onze overheid maar weinig bemoeienis dulden. We willen vrij zijn, maar de verantwoordelijkheid die daarbij hoort niet altijd op ons nemen. En we zijn dat ook normaal gaan vinden voor bedrijven. Je ziet het ook aan de reacties op het onlangs gesloten klimaatakkoord: ook mensen die je als intelligent en verantwoordelijk mag beschouwen zijn er als de kippen bij om tegen de overheid te roepen: wie ben jij om mij te zeggen dat ik op een gegeven moment van het gas af moet? Maar ze komen vervolgens niet met alternatieven voor hoe het dan wel moet en ze bespreken ook niet openlijk hoe zij dan als consument hun eigen afwegingen maken. Hoe zij met die vrijheid omgaan.

Dwingen
Als klimaatverandering zich in dit tempo blijft voltrekken zal Moeder Natuur ons snel gaan dwingen om anders naar de verhouding burger, bedrijfsleven en overheid te kijken. Overheden zullen een veel dominantere rol spelen, bedrijven zullen de kosten voor mens en milieu moeten meenemen in hun bedrijfsmodel en als de burger zelf niet zijn consumptiepatroon aanpast zullen wetten hem daartoe dwingen. Dat onze overheid zich moet laten gelden om de markt te beteugelen zie je breder in de maatschappij. Juist om de vrijheid en kansen op ontplooiing van mensen te bewaken.

Maar waar we met de woningmarkt, arbeidsmarkt en bijvoorbeeld een gigantisch probleem als obesitas voorlopig nog de andere kant opkijken, is dat met het klimaat onmogelijk. Er mag dan de laatste decennia steeds meer afstand tussen ons zijn ontstaan, maar Moeder Natuur zal ons eraan herinneren dat zij de grote baas is. En laat dat dan het lichtpuntje zijn in dit verhaal; dat we weliswaar door haar gedwongen worden, maar dat wij mensen wel weer zelf de teugels in handen kunnen nemen om ons leven en onze maatschappij zo in te richten dat we recht doen aan de aarde en onszelf. Die vrijheid hebben we.

https://joop.bnnvara.nl/opinies/moeder-natuur-is-de-grote-baas

24 juli 2019 11:02

Die hittegolf kan mij niet lang genoeg duren! (HP/De Tijd)

Messiaans masochisme?! Ja, omdat het moet, als ultimum remedium om de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. Aflaat Ik kom erop vanwege de uitspraak van de Raad van State van eind mei. De hoogste bestuursrechter haalde een streep door de zogenoemde Projectaanpak Stikstof (PAS), een programma dat de overheid tijdens de crisis in staat stelde bouw- en uitbreidingsvergunningen uit te blijven delen aan bedrijven en particulieren op basis van ‘toekomstige besparingen’ op stikstof. Een soort moderne aflaat dus. Deze truc was volgens het kabinet nodig omdat de Europese stikstofnormen voor veel natuurgebieden dreigden te worden overschreden, en teveel stikstof is fnuikend voor de biodiversiteit. De gevolgen van dit vonnis zijn ingrijpend. Honderden projecten, waaronder Lelystad Airport, de uitbreiding van de A27 en de A12 en van tal van stallen, dreigen te sneven of te worden vertraagd. Het kabinet zit er stevig mee in zijn maag. Oud-minister Johan Remkes is vanaf zijn tropische privé-resort aan de oostkust van Thailand ingevlogen om de stikstofcrisis in twee maanden tot een goed eind te leiden. Desnoods wederom met een ‘list’, aldus Cora van Nieuwenhuizen, minister van Infrastructuur en Waterstaat. Zij houdt tijdens het reces wekelijks overleg met de andere meest betrokken ministers – Schouten (LNV), Ollongren (BZK) – over de voortgang in dit dossier. Noodwetten, geitenpaadjes en andere juridische sluipwegen: dit kabinet is er inmiddels behoorlijk bedreven in geraakt – de ministers Van Nieuwenhuizen en Schouten voorop Die ‘list’ gaat er komen – let op mijn woorden. Noodwetten, geitenpaadjes en andere juridische sluipwegen: dit kabinet is er inmiddels behoorlijk bedreven in geraakt – de ministers Van Nieuwenhuizen en Schouten voorop. De groei van Schiphol, Lelystad Airport, het fosfaatbeleid: zodra (Europese) rechters of regels economische groei in de weg dreigen te staan, huurt Den Haag een bataljon dure Zuidas-advocaten in om ervoor te zorgen dat het schip van de vooruitgang niet strandt. Antropocentrisch Dat is niet nieuw. De homo sapiens staat boven de natuur. ‘De mens is de maatstaf van alle dingen’, schreef de Griekse filosoof Protagoras al in de vijfde eeuw voor Christus. Zelfs tijdens de Verlichting domineerde de antropocentrische gedachte dat de mens het middelpunt is van het bestaan. Pas sinds de jaren zestig van de vorige eeuw, toen biologe Rachel Carson met haar wereldberoemde boek Silent Spring waarschuwde voor de gevaren van bestrijdingsmiddelen, begon dit beeld langzaam te kenteren. Een moderne filosoof als de Brit Timothy Morton wijst er bijvoorbeeld op dat de natuur niet bestaat. Wat hij daarmee bedoelt: mensen spreken over natuur alsof zij daarbuiten staan. Dat laatste is volgens hem een illusie. Als we de natuur onherstelbaar beschadigen, brengen we daarmee op den duur ons eigen bestaan in gevaar. Existentieel betekent voor dit kabinet verdere groei – méér luchtvaart, méér verkeer, méér landbouw. In Den Haag is dit besef nog onvoldoende doorgedrongen. Existentieel betekent voor dit kabinet verdere groei – méér luchtvaart, méér verkeer, méér landbouw. U vraagt, wij draaien. Terwijl: écht existentieel is een goed klimaat en voldoende biodiversiteit. Dat vraagt meer dan een mager Klimaatakkoord. Dat vraagt een soeverein landsbestuur, een kabinet dat durf te kijken naar de toekomst in het algemeen belang in plaats van naar de kortetermijnbelangen van mokkende burgers en bedrijven met sterke lobbyclubs. Plus een parlement dat het kabinet op de vingers tikt, wanneer dit algemeen belang met voeten wordt getreden. Of, zoals Thom de Graaf, de nieuwe vicevoorzitter van der Raad van State, onlangs zei: ‘Het is cruciaal dat de wetgever, ook in een veranderende samenleving, zelf de belangrijkste keuzen maakt in de wet’. Als een kabinet alleen maar reageert in plaats van te regeren en het parlement zich vooral bezondigt aan cliëntelisme, rest de natuur maar een ding: geweld – overstromingen, bosbranden, windhozen en hittegolven. Totdat de wal het schip keert.

The post Die hittegolf kan mij niet lang genoeg duren! appeared first on HP/De Tijd.

https://www.hpdetijd.nl/2019-07-24/die-hittegolf-kan-mij-niet-lang-genoeg-duren/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=die-hittegolf-kan-mij-niet-lang-genoeg-duren

9 juli 2019 18:00

Niet weer die ijsbeer (OneWorld)

Hoe breng je klimaatverandering in beeld?

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2019/07/klimaat-10a-875x385.jpg

Een ijsbeer op een ronddrijvend stuk ijs, een uitgedroogde rivierbedding: sommige beelden hebben we al zo vaak gezien dat ze hun kracht verliezen. Drie beeldprofessionals leggen uit hoe zij de klimaatcrisis wél indringend in beeld blijven brengen.

‘Als je dit leest, dan ben je rokende schoorstenen, ijsberen en smeltende ijskappen waarschijnlijk beu en zoek je naar ander beeld om je klimaatboodschap te communiceren.’ Dit is te lezen op Climate Visuals, een beeldbank gespecialiseerd in klimaatverandering. De initiatiefnemers willen een nieuwe beeldtaal ontwikkelen voor de klimaatcrisis. Na onderzoek onder meer dan drieduizend deelnemers uit de VS, Groot-Brittannië en Duitsland stelden ze zeven principes op voor betere klimaatbeelden. Zoals, zet échte mensen op de foto – geen modellen of politici – en wees terughoudend met beelden van demonstranten.

Beelden van de lokale effecten van klimaatverandering op een individu of een groep mensen hebben de meeste impact, ontdekten de onderzoekers. Zoals een brandweerman die een bosbrand blust of een vader die zijn huis is kwijtgeraakt door een overstroming. Maar variatie is belangrijk: als je alleen lokale beelden laat zien, verliest het publiek het grotere plaatje uit het oog. Demonstranten in beeld brengen is een slecht idee wanneer je een groot publiek wil aanspreken. Beelden van demonstraties spraken alleen proefpersonen aan die zichzelf al als klimaatactivist zagen. ‘Beelden van protesten versterken het idee dat klimaatverandering vooral iets is waar ‘zij’ mee bezig zijn in plaats van ‘wij’.’

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2019/07/klimaat-5b-827x875.jpg

Nog een belangrijke conclusie uit dit onderzoek: om een publiek te overtuigen van de ernst van de klimaatcrisis is het belangrijk om met nieuwe originele beelden te komen. ‘Vertrouwde voorstellingen kunnen nuttig zijn voor doelgroepen met beperkte kennis of interesse in klimaatverandering, maar kunnen ook cynisme en gelatenheid in de hand werken.

Minder bekende beelden stemmen meer tot nadenken dan rokende schoorstenen en ijsberen. De ijsbeer is trouwens niet alleen een cliché, het beest sluit ook nog eens slecht aan bij onze belevingswereld, betoogt klimaatexpert George Marshall in zijn boek Don’t even think about it, Why Our Brains Are Wired to Ignore Climate Change. ‘Een probleem dat te lijden heeft van een gebrek aan nabijheid, heeft als icoon een dier dat niet verder van het echte leven van de mens verwijderd kon zijn.’

Het mag duidelijk zijn: het publiek met beelden overtuigen van de ernst van de klimaatcrisis is geen gemakkelijke opgave. Beeldprofessionals Ronald van der Heide, Wendy Panders en Branko de Lang vertellen wat volgens hen wel werkt, en wat niet.

Beeld moet meer doen dan verontrusten

Ronald van der Heide maakt voor de overheid en gemeenten infographics over klimaatverandering. “De boodschap van klimaatverandering is groot en ingewikkeld. Om mensen tot actie aan te zetten, moet je meer doen dan alleen verontrusten. Dat wordt al snel drammerig en dan bereik je vaak juist het tegenovergestelde. Het kan helpen om het probleem juist klein en persoonlijk te maken. Zo maakte ik voor de gemeente Woerden een infographic over de gevolgen van klimaatverandering voor een jongetje wiens vader hovenier is. Ik liet zien dat zijn huis onder water kwam te staan. En dat zijn vader door de verstening van tuinen steeds minder werk kreeg. Maar ook dat hij daar vervolgens slim op inspringt door klimaatbestendige beplanting en groene daken aan te bieden.

Sommige burgers worstelen toch al erg met de complexiteit van deze tijd

Als ik een probleem constateer, wil ik ook een oplossing aandragen. Ik maak infographics over de energietransitie en leg dan ook uit wat mensen zelf kunnen doen. Sommige burgers worstelen toch al erg met de complexiteit van deze tijd. Je kan het probleem van klimaatverandering ook nog eens op hun bord gooien, maar het risico bestaat dat mensen afgestompt raken.

De overheid vraagt vaak maar kleine stappen van haar burgers. Een paar jaar geleden maakte ik een infographic over de bodemdaling van veenweidegrond die viraal ging. Er was toen nog weinig bekend over het probleem, dus de infographic stelde echt een probleem aan de kaak. De oplossingen die ik toen uitbeeldden waren nog niet goed uitgewerkt. Toch is die infographic nuttig geweest, daar kan de overheid nu weer op voort bouwen. Het is niet altijd nodig om die vuilnisbak in één keer over mensen leeg te kieperen.”

Clichés met een twist

Wendy Panders, illustrator van Palmen op de Noordpool, een kinderboek over klimaatverandering: “Tja, de ijsbeer… Ik heb geprobeerd zo min mogelijk ijsberen te gebruiken. Maar het blijft wel een boek voor kinderen. Die houden van dieren, en dan kun je in een boek over klimaatverandering toch niet helemaal om de ijsbeer heen. Ik heb geen moeite met clichés, mits met mate gebruikt of met een twist. Soms is een cliché nu eenmaal het sterkste beeld: een vloedgolf zegt meer dan een straat die blank staat.

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2019/07/klimaat-3e-grafiek-875x439.jpg

Met de illustraties in het boek wil ik kinderen nieuwsgierig maken naar de tekst. Ze zijn nuchter en opgewekt, niet moraliserend, dwingend of somber. Ze passen bij de toon van het boek. Palmen op de Noordpool is in de eerste plaats bedoeld om te informeren; het is geen doe-boek. Maar het resultaat kan wel zijn dat mensen in actie komen. Als je begrijpt wat er aan de hand is, is het veel makkelijker bewuste keuzes te maken of dingen te laten.

Ik heb geen moeite met leuk als het om klimaatverandering gaat. Een grapje is een goede manier om te prikkelen of de aandacht vast te houden. Net zo goed bij volwassenen. Ook hou ik van speelse grafieken, anders wordt het al snel een schoolboek. Bevolkingsgroei door de jaren heen kun je in een curve laten zien met het aantal geboortes per minuut. Maar als je het aantal hoofdjes laat zien wordt meteen inzichtelijk hoe enorm de groei is.”

Moe van dezelfde beelden

Branko de Lang, nieuwsfotograaf voor onder meer Stichting Urgenda en persbureau ANP, met als hoofdthema’s energietransitie, duurzaamheid en klimaatverandering: “Moe word ik van steeds dezelfde beelden. Zelfs die rokende schoorsteen is vaak hetzelfde exemplaar. Door bezuinigingen in de journalistiek, kiezen media steeds vaker voor goedkoop beeld. Ook zijn er minder professionele beeldredacties die goede beelden selecteren. Andere trend: het beeld moet vaak sexy zijn want dat levert meer clicks op.

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2019/07/klimaat-5f-875x517.jpg

Ik wil laten zien wat er gebeurt, ook als het minder sexy is. Zo fotografeer ik veel projecten in de energietransitie. Laatst was ik bij een gebouw met een ondergrondse thermische opslag. Een geraamte, dat qua vorm doet denken aan het Atomium in Brussel, wordt onder het oppervlak ingegraven en slaat in de zomer warmte op. Het is mooi om mensen te laten zien wat er allemaal kan op het gebied van de energietransitie. Dat is een positief verhaal. Zo heb ik voor de Borgingscommissie van het klimaatakkoord foto’s gemaakt die aantonen dat de energietransitie banen oplevert. Ik hoop dat mijn werk ook op die manier bijdraagt aan maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan.

Ik wil laten zien wat er gebeurt, ook als het minder sexy is

Maar ik sluit mijn ogen zeker niet voor de negatieve kant. Het is belangrijk dat het publiek wordt geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. Dat origineel in beeld brengen, is niet eenvoudig. Ik werk veel in Nederland en de gevolgen zijn hier nog niet heel zichtbaar. Maar ik heb bijvoorbeeld foto’s van uitgedroogde akkers en wateroverlast in de stad gemaakt. Omdat ik me er allang in verdiep, heb ik inmiddels veel kennis van deze materie. Fotografen die dat niet hebben, zullen sneller aankomen met clichébeelden.”

Overtuigende en originele afbeeldingen vinden bij stukken over klimaatverandering is niet gemakkelijk, blijkt ook uit onderstaande artikelen die eerder op OneWorld verschenen. Maar onze redactie zal de komende tijd de adviezen uit dit artikel ter harte nemen.

https://www.oneworld.nl/interview/niet-weer-die-ijsbeer/

Categorie: klimaatakkoord