Een stijgende zeespiegel, extreem weer: het zijn de directe gevolgen van ons veranderende klimaat. En dat is niet oké, daar is vrijwel iedereen het over eens. Willen we de wereld leefbaar houden voor de generaties ná ons, dan moet het roer om. Hoe? Nou, zo! Het was een hete zomer afgelopen jaar. De airco’s waren niet aan te slepen en zelfs ’s nachts koelde het niet af. Regen viel er niet, op een paar drupjes na. Het KNMI, dat al meer dan driehonderd jaar het weer analyseert en voorspelt, zette de cijfers op een rij en concludeerde: 2018 is de warmste zomer ooit gemeten. En hoewel dat warme weer tijdens de zomervakantie best lekker was, had het ook een keerzijde: er dreigden watertekorten en boeren zagen hun oogsten bijna letterlijk in rook opgaan. Al snel ging het gesprek van de dag over de vraag: is dit nou de opwarming van de aarde waar we steeds voor worden gewaarschuwd?
Op hol geslagen Het lijkt er wel op. Duizenden wetenschappers uit alle uithoeken van de wereld komen keer op keer tot dezelfde conclusie: de wereld staat een op hol geslagen klimaat te wachten. Afgelopen honderd jaar nam de uitstoot van schadelijke broeikasgassen, vooral CO2, in sneltreinvaart toe. Door de olie die we gebruiken voor het maken van spullen en brandstoffen, en de kolen die we verstoken voor onze stroom. Maar ook door veeteelt en landbouw, doordat we vaak in de auto stappen, op vliegvakantie gaan, vlees eten en spullen kopen. Er zit nu veertig procent meer CO2 in de lucht dan vóór de industriële revolutie. Hoe meer CO2 er vrijkomt, hoe sneller de aarde zal opwarmen. We zitten als het ware in een broeikas.
Plastic soep Een paar graden warmer lijkt misschien niet veel, maar het heeft grote gevolgen voor de wereld. Dat zit zo: door de opwarming worden de oceanen warmer en smelten de ijskappen. Daardoor stijgt de zeespiegel. Dat heeft directe gevolgen voor veel delen van de wereld. Ook voor Nederland, dat voor een flink deel onder de zeespiegel ligt. Bovendien wordt het weer grilliger. Zo zal het in sommige delen van de wereld meer gaan stormen en regenen, wat voor wateroverlast zorgt. Op andere plekken wordt het juist kurkdroog, komen er meer bosbranden en verdwijnt er door droogte steeds meer vruchtbare landbouwgrond. Op bepaalde plekken in Afrika en in Zuid-Amerika zijn de gevolgen van de opwarming nu al merkbaar. Daar moeten mensen op zoek naar nieuwe gebieden om te overleven. Grote kans dus dat de wereld de komende jaren met grote stromen klimaatvluchtelingen te maken krijgt.
Effecten Verder verdwijnen er ieder jaar opnieuw miljoenen hectares bos. Die bossen zijn niet alleen goed voor het opnemen van CO2, er leven ook allerlei diersoorten die met uitsterven worden bedreigd. En dan is er nog de plastic soep. Ieder jaar komt er meer dan vijf miljoen ton plastic afval in zee terecht. Rietjes, flesjes, bakjes en tasjes, maar ook piepkleine stukjes plastic zoals de bolletjes uit scrubs en microvezels uit synthetische kleding. Plastic verteert niet en als het in steeds kleinere stukjes uit elkaar valt, komen er giftige stoffen vrij. Dat is schadelijk voor het leven in de oceaan en die giftige stoffen belanden uiteindelijk ook weer op ons bord.
“Als we alle zeilen bijzetten, kunnen we de opwarming nog afremmen”
Van het gas af De opwarming van de aarde mag niet boven de twee graden uitkomen, en beter nog: niet boven anderhalve graad. Dat spraken we af in het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Bijna tweehonderd landen plaatsten hun handtekening onder het plan de CO2-uitstoot vóór 2050 naar nul terug te brengen. Dat lukt alleen nog niet zo. Dit jaar bleek dat de wereldwijde CO2-uitstoot juist weer is toegenomen. Ook Nederland stoot nog ongeveer evenveel broeikasgassen uit als 25 jaar geleden. We willen nu voor 2030 de CO2-uitstoot met 49% terugdringen. Het afgelopen jaar werkte het kabinet met man en macht aan het Nationaal Klimaatakkoord. Hierin staan maatregelen om woningen van het gas af te krijgen, de verkoop van elektrische auto’s te stimuleren, de productie van elektriciteit te vergroenen en de landbouw duurzamer te maken. Toch kwam er ook kritiek van mensen die de plannen te vaag vonden. En milieuorganisaties waren laaiend: de grootste vervuilers kwamen er volgens hen te gemakkelijk vanaf.
Kromme komkommer
Gelukkig was er ook goed nieuws. Als de plannen beter worden uitgewerkt, is het zeker mogelijk om de CO2-uitstoot te halveren voor 2030. Ook uit onderzoek bleek dat we de opwarming nog kunnen afremmen. Maar dan moeten we wel alle zeilen bijzetten. Gelukkig wordt duurzame energie steeds goedkoper en zijn elektrische auto’s steeds beter betaalbaar. Kolencentrales sluiten de deuren en over de hele wereld staan mensen en bedrijven op met groene ideeën die een verschil maken. Ook in Nederland. Zoals Kromkommer, een bedrijf dat voedselverspilling tegengaat door ook de misvormde tomaat of kromme komkommer in de supermarkten te krijgen. Of de Windcentrale die mensen een stukje windmolen laat kopen zodat ze kunnen bijdragen aan het opwekken van groene energie. Maar ook grotere ondernemers zoals de Vegetarische Slager die met de plantaardige ‘kipstuckjes’ en ‘gehacktballen’ steeds meer mensen inspireert een dag minder vlees te eten.
Welles-nietes Al zijn het er niet veel, er zijn wetenschappers en politici die beweren dat het wel meevalt met de opwarming van de planeet. Of ze zeggen dat de aarde wel vaker is opgewarmd, dat het om een natuurlijke cyclus gaat. In Nederland laaide de welles-nietes discussie afgelopen zomer even op toen politicus Thierry Baudet het klimaatprobleem afdeed als een ‘groene gekte’. De FVD-voorman twitterde dat meer CO2 een ‘geweldig positief effect op plantengroei heeft’. Maar het overgrote deel van de wetenschappers wereldwijd zijn het er met elkaar over eens dat wij de oorzaak zijn van het probleem en dat wij het ook weer kunnen oplossen.
Tekst: Marie-Claire van den Berg
Om te laten zien hoe je met een relatief kleine bijdrage al een groot verschil kan maken stak de redactie van Libelle de handen uit de mouwen.
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Artdirector Cilla Tibbe (44): “Het strand leek zo schoon, ik was verbaasd over hoeveel afval eraf kwam. Als je goed kijkt, sta je versteld van de troep per vierkante meter: houten ijsstokjes, doppen, plastic zakjes, rietjes, snoetenpoetsers… We vonden vooral van die kleine dingen, maar toch had iedereen zó een zak vol troep. Ik zou dit wel elke week willen doen. Je bent lekker buiten, je wandelt, je kletst en ondertussen doe je iets goeds. Het kan ook prima tijdens een wandeling met de hond of als uitje met de kinderen. Die kunnen niet vroeg genoeg leren wat je de natuur aandoet als je alles laat slingeren.”
De temperatuur loopt op deze herfstdag toepasselijk hoog op in de Climate Planet-tent – een twintig meter hoge wereldbol op het Utrechtse Jaarbeursplein, met daarbinnen nóg een metershoge globe. Rondom planeet aarde luisteren een paar honderd mensen naar Bernice Notenboom, Noordpoolreizigster en klimaatkruisvaarder.
Haar chique witte jurk contrasteert met de foto’s tegen de tentwand waarop ze dik ingepakt en zo te zien halfbevroren in de camera blikt. Behalve naar haar kijken we, vanuit ruimtevaardersperspectief, naar planeet aarde midden in de zaal. Die bol is kwetsbaar, is de onuitgesproken boodschap, en er is voor zover we weten geen tweede van. Uit de documentaire die in 360 graden op de globe is geprojecteerd, bleek al overduidelijk dat we bezig om de aarde naar de gallemiezen te helpen.
‘Hoe mooi gedaan ook, zo’n depressieve film zou ik zelf nooit maken,’ zegt Notenboom er later over. ‘De plaatjes zijn prachtig, maar het is te veel. Al is er, met de klimaatconferentie in Katowice in het vooruitzicht, reden tot somberheid. Wat een gebrek aan ambitie. Maar wat wil je, Polen is geheel afhankelijk van kolen.’
Na afloop staan vertegenwoordigers van grote Nederlandse bedrijven op om in woord en beeld te getuigen van hun bekering tot de missie van een duurzamere samenleving. CEO’s zijn een week met haar op expeditie geweest naar Spitsbergen en hebben daar van wetenschappers gehoord en met eigen ogen gezien wat de desastreuze gevolgen zijn van de opwarming van de atmosfeer.
‘Na hun terugkeer formuleerden banken en verzekeraars samen de Spitsbergenambitie,’ zegt Bernice Notenboom een paar dagen later in de Amsterdamse Pijp, waar ze kantoor houdt. Dat convenant komt erop neer dat de financiële instellingen de CO2-uitstoot zullen meten van hun investeringen, en ernaar streven dat die assets CO2-neutraal zijn. ‘Het zal nog wel even duren voor ze echt zover zijn,’ zegt Notenboom. ‘Ze zitten nog veel te diep in de fossiele industrie.’
Bernice Notenboom (1962) groeide op als stadskind in Rotterdam, de natuur leerde ze kennen door wandelvakanties in de Alpen. Ze studeerde in Amsterdam en later in Denver, Colorado. ‘Daar woonde ik vlakbij de ruige natuur van de Rocky Mountains en ging ik om met mensen die net als ik van extreme sporten hielden.’
Na een korte carrière bij Microsoft en een tijdje als raftinggids in de Grand Canyon werd ze fulltime ontdekkingsreizigster en avonturierster. Sinds het begin van deze eeuw trok ze met nomaden door Pakistan en Mongolië, ging ze in Jemen op zoek naar sporen van de koningin van Sheba, beklom ze de Matterhorn en de Mount Everest en zakte ze per kajak de rivier de Niger af in Mali, van de hoofdstad Bamako naar Timboektoe.
Binnen één generatie hebben wij de helft van het Noordpoolijs respectloos laten verdwijnen. Dat is een keiharde waarheid die ik tijdens mijn expedities onder ogen moest zien.’
Meer nog dan de hoogte en de hitte trok de ijzige kou van Siberië, Groenland, de Zuid- en de Noordpool. Vanaf het moment dat ze elf jaar geleden voor het eerst over de Noordpool skiede, is ze gefascineerd door het arctische gebied. Zorgen over het slinken van die geliefde ijskap maakten haar tot een betrokken klimaatjournalist: nergens anders zijn de gevolgen van de klimaatverandering tenslotte zo goed zichtbaar als tegen de 90 graden noorderbreedte. Van de 7 miljoen vierkante kilometer ijs zijn er nog maar 3,5 miljoen over – een gebied ter grootte van Europa is gesmolten.
‘Dat wij binnen één generatie de helft van het Noordpoolijs respectloos hebben laten verdwijnen,’ zegt Notenboom, ‘is een keiharde waarheid die ik tijdens mijn expedities keer op keer onder ogen heb moeten zien.’
Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.
Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland in je mail, twee keer per week.
Ze heeft net de laatste correcties aangebracht in Arctica. Mijn biografie van de Noordpool. Dat boek begint met een liefdesverklaring aan de Noordpool, die haar ondanks alle klimaatzorgen nog steeds gelukkig maakt en die onmisbaar is voor alle aardbewoners. ‘Het ijs en de sneeuw weerkaatsen 90 procent van de zonne-energie terug naar de ruimte, dat weerkaatsingseffect heet de albedo,’ doceert Notenboom. ‘Zo vervult de Noordpool haar functie als airconditioning van de wereld.’
Het verdwijnen van sneeuw en ijs vermindert niet alleen die albedo, het is nog erger: het water dat voor sneeuw en ijs in de plaats komt, absorbeert juist warmte. ‘Dat versnelt dus de opwarming van de aarde, waardoor het ijs er nog eerder smelt. Het is een neergaande spiraal en als er niets verandert, is de ijskap in 2030 vrijwel verdwenen. Dat is op termijn het einde van de Noordpool en ook fataal voor de rest van de wereld.’
Voor West-Europa zal het gevolg op den duur vreemd genoeg betekenen dat de warme golfstroom stukje voor stukje naar het zuiden wordt geduwd, wat grote gevolgen zal hebben voor de leefbaarheid hier. ‘Wij kunnen in West-Europa alleen maar leven bij de gratie van die golfstroom. Als die wegblijft, wordt het hier onleefbaar koud. Volg maar eens de 52ste breedtegraad vanuit Amsterdam: dan kom je terecht in Alaska en Siberië.’
Vatbaar voor drift
Behalve over haar eigen ervaringen en over de toekomst van het arctische gebied, schrijft ze in haar boek ook over de barre ontdekkingsreizen van Umberto Cagni, Robert Peary, Fridtjof Nansen, George DeLong en andere grote poolreizigers. Zij doolden vaak maanden rond op de Noordpool, iets wat nu alleen al door de afnemende ijskwaliteit niet meer zou kunnen. ‘Het ijs vormt zich steeds later in het jaar en smelt steeds eerder, soms zelfs al in februari. Ook is het op sommige plaatsen is het nog maar tientallen centimeters – dat dunne ijs is vatbaar voor drift.’
Maar toch, het is dat ze voor een poolexpeditie al gauw een miljoen euro kwijt is, geld dat ze zelf moet zien binnen te halen bij sponsors en subsidiegevers, anders zou Notenboom het liefst morgen alweer afreizen naar het hoogste noorden.
‘Ontneem me alle comfort, laat het leven op me afkomen: sneeuwstormen, drift, geulen en scheuren,’ schrijft ze over haar natuurlijke biotoop. ‘Ik voel me thuis in de ijzige wereld, ik schrik niet terug voor de tegenslagen en ben verbonden met een macht die me laat zien wie ik werkelijk ben.’
Deze foto’s van de ijskappen zijn gemaakt door Martin Hartley tijdens afgelopen expeditie van Bernice Notenboom naar de Noordpool. Ze staan ook in haar boek Arctica. Mijn biografie van de Noordpool.
Langdurige droogte
Sinds ze een huis heeft vlakbij de IJsselmeerdijk woont Bernice Notenboom afwisselend in Canada en daar. ‘Mijn huis staat in het zeer protestante gedeelte van mijn dorp, ze vinden me vast een rare. Ik ben soms een paar maanden op pad of in Canada en zorg dus niet altijd even goed voor de plantjes.’
Hoe idyllisch het er ook is, als je goed oplet, zijn de gevolgen van de klimaatverandering nooit ver weg. Ooit werd de IJsselmeerdijk hier verhoogd om het water buiten te houden, een eeuw later dreigt er juist een tekort aan water.
‘Vanochtend om zes uur stapte ik in mijn ochtendjas de deur uit, klom over de dijk en dook zo het water in, dat lager staat dan ooit en dus relatief warm is.’ De langdurige droogte heeft behalve voor de scheepvaart ook gevolgen voor de zoetwatervoorziening van Noord-Holland. ‘24 miljoen kubieke meter kraanwater wordt hier jaarlijks uit het IJsselmeer gepompt, maar doordat het water zo laag staat, is het bij het innamepunt nu veel te zout. Afgelopen zomer werd voor het eerst in de geschiedenis overwogen om tankschepen zoet water te laten invaren vanaf een diepere locatie in het IJsselmeer.’
De laatste ijsbeer
Noem haar liever geen activist, maar een zeer bevlogen waarnemer en verslaggever is Bernice Notenboom wel. Het enige wat haar lijkt te kunnen afremmen, is haar fysieke gestel dat zwaar heeft geleden onder alle ontberingen.
‘Ik heb mezelf als reder geregistreerd onder de vlag van Mongolië. Ik had zonder problemen kernafval van Moermansk naar Rotterdam kunnen laten vervoeren.’
De jury van de Duurzame Top Honderd boog onlangs nog diep voor het feit dat Notenboom, ‘toch niet meer de jongste’, niet alleen haar kennis en overtuiging in de strijd werpt, maar ‘zelfs haar lichaam’. In Arctica vergelijkt zij zichzelf met de Noordpool: allebei damaged goods. ‘We zijn door de jaren heen beschadigd en verweerd. Op elke expeditie krijg ik het voor mijn kiezen: een bevroren lip, gevoelloze vingers en tenen en mijn knieën zijn toe aan vervanging.’
Het gesleep en gesjouw met een loodzware slee over ijsschotsen, scheuren en sneeuwbergen heeft zijn tol geëist. Volgende week reist ze naar Salt Lake City waar een specialist de knoop zal doorhakken: heeft een zevende knieoperatie nog zin, of moet ze aan de kunstknie.
Bernice Notenboom voert haar strijd niet alleen op het ijs, maar ook met boeken en documentaires. Ze maakte de film Seablind nadat ze de roetdeeltjes had laten analyseren die ze tot haar verbijstering aantrof op de ooit maagdelijke Noordpoolsneeuw. ‘Ik kwam terecht in de meest vervuilende, minst transparante en minst gereguleerde industrie ter wereld, die van de vracht- en cruiseschepen. ‘In Seablind zijn we helemaal losgegaan toen we merkten dat je je als individu als vlaggenstaat kon registreren,’ herinnert Notenboom zich. ‘Ik heb mezelf voor de duur van de opnames als reder geregistreerd onder de vlag van Mongolië, dat ging gemakkelijk, hoewel dat land helemaal niet aan welke zee dan ook grenst. Ik had zonder problemen kernafval van Moermansk naar Rotterdam kunnen laten vervoeren.’
Wat voor haar een angstbeeld is, een ijsvrije Noordpool, is voor de Russische scheepvaart een winstgevend vooruitzicht. ‘De Russen varen de helft van die noordoostroute al: ze vervoeren vloeibaar aardgas en olie van schiereiland Yamal naar Japan.’ Maar haar echte nachtmerrie zijn de cruiseschepen met toeristen die straks de laatste ijsbeer willen gaan zien, en de laatste ijsberg. ‘Toeristen willen steeds verder naar het noorden, afgelopen jaar voeren drie cruiseschepen onder Russische vlag door de noordwestelijke passage, waarvan er eentje prompt vastliep op een ijsberg. Dat gaat een keer goed mis, met alle vervuiling door stookolie vandien.’
Behalve aan het IJsselmeer woont Bernice Notenboom middenin de Canadese Rocky Mountains, in Fernie, British Columbia, een ski- en mijndorp met een paar duizend inwoners. ‘Ik woon in een bos, met de bergen op de achtergrond. In de winter vriest het er vaak zo’n veertig graden, dus ik kan er prima trainen voor mijn expedities.
In Fernie ben ik het liefst om te schrijven.’ Anders dan je zou verwachten, doet gidsland Canada nog minder aan klimaatmaatregelen dan Nederland, al is woningisolatie er vanzelfsprekend: ‘Anders word je keihard afgestraft met je energierekening.’
Een deel van haar huis verhuurt ze aan een ingenieur die werkt in de kolenmijn vlakbij. ‘Die mijn is er al tweehonderd jaar en was het bestaansrecht van Fernie. Elke dag denderen er vijftien treinen met metallurgische kool door het dorp, bedoeld voor de export naar China. Op termijn moet die mijn dicht. Maar voorlopig draait alles nog om fossiele energie.’
‘Vooral aan de industrietafel gebeurt geen flikker.’
Deze zomer was de hitte niet te harden in Fernie. ‘Het was 40 graden in mijn dorp, waar het ’s zomers normaal gesproken 25 graden is, en er viel nul regen,’ vertelt Notenboom. ‘Er waren meer dan twaalfhonderd bosbranden alleen al in British Columbia.’ Canada zou zó het meest duurzame land ter wereld kunnen worden. ‘We hebben water, wind, zon. Biomassa en hout hebben we ook. Maar de wil ontbreekt om de omschakeling te maken.’
Grote storm
En Nederland? De Spitsbergenambitie van expeditie Notenboom is op een van de klimaattafels terechtgekomen waaraan eindeloos wordt gepolderd. ‘Vooral aan de industrietafel gebeurt geen flikker,’ aldus Notenboom. Voorlopig houdt de Nederlandse regering het bij beloftes aan Groningen en de wens om geld te verdienen aan de klimaatzaak door onze expertise aan het buitenland te verkopen.
Profiteren van dreigende rampspoed door kennis te exporteren klinkt misschien cynisch, maar als het iets bijdraagt, mag het van Notenboom. ‘Je moet het allebei doen, adaptatie en voorkomen van uitstoot. We weten hier hoe we moeten dealen met te veel zoet, zout of brak water. Mijn eigen huis aan het IJsselmeer is tijdens de grote storm van 1916 in zijn geheel naar een veiliger plek verplaatst toen een dijkdoorbraak dreigde. In Texas had je de great storm van 1900, toen hebben ze de dijken verhoogd, maar de eeuw erna hebben de Amerikanen nauwelijks nog iets aan kustbeveiliging gedaan. Andere landen adviseren hoe ze zich kunnen aanpassen aan het nieuwe klimaat levert meteen geld op. Dat is aantrekkelijker voor de politiek dan inzetten op verandering van ons eigen gedrag omdat dat ons ooit financiële schade zal berokkenen.’
Op een abstracte dreiging die te ver in de toekomst ligt, kan ons brein zich nu eenmaal niet voorbereiden, leerde Notenboom van psychologen als Daniel Kahneman. ‘Volgens de psychologie moet een abstracte kwestie als de klimaatcrisis aan drie voorwaarden voldoen voordat mensen bereid zijn in beweging te komen. Ten eerste: ze moeten echt begrijpen waarom het nodig is. Ten tweede: overstappen naar een duurzamer leven moet geen pijn doen. En ten derde: ze willen niet voor gek worden versleten. Niemand wil graag de enige vegan zijn in zijn vriendengroep, degene in de familie die nooit vliegt, die ene buurvrouw die haar huis op eigen kosten CO2-neutraal verbouwt.’
Dat psychologische mechanisme werkt bij CEO’s van grote ondernemingen niet anders. ‘Dus is het goed als je een week met elkaar op een bootje zit, los van raden van bestuur en aandeelhouders die in je nek hijgen met hun winstverwachtingen. Je hebt een week de tijd om te praten met mensen op hetzelfde niveau in andere bedrijven, óók over je twijfels. Jammer genoeg loopt de wil tot veranderen toch vaak vast op het niveau van de raden van commissarissen, waarin dinosauriërs als Van der Veer of Wijers zitten.’
Als klimaatbewuste westerling koop je dan toch een aflaat in de vorm van CO2-compensatie, ‘maar die onzin gaan we in de film ontrafelen.’
Sky Gods
Het komende jaar maakt Notenboom haar nieuwe film Sky Gods, over de snelle groei van de luchtvaart. Vliegtuigen zijn verantwoordelijk voor 4 procent van de CO2-uitstoot en als we doorgaan met goedkoop en onbeperkt vliegen, kan dat oplopen tot 16 procent in 2035. Het vliegtoerisme zal toenemen omdat Chinezen steeds meer gaan vliegen en Indiërs uiteindelijk ook. ‘Net als bij Seablind betrek ik alle stakeholders bij deze film, ook luchthavens en airlines.’
Alarmisme is haar vreemd, zegt Notenboom. Iedereen weet inmiddels wel dat vliegen slecht is en dat er grote financiële belangen spelen. Liever zoekt ze naar creatieve oplossingen, samen met de industrie en de consumenten, waarbij ze ook zichzelf niet buiten schot laat. ‘Een paar weken geleden besloot ik mijn vlucht naar China af te zeggen – ik zou erheen vliegen voor mijn film en dat leek me plotseling hopeloos inconsequent.’
Als klimaatbewuste westerling koop je dan toch een aflaat in de vorm van CO2-compensatie, ‘maar die onzin gaan we in de film ontrafelen. Kijk maar eens op de site van een vliegtuigmaatschappij als je de CO2-uitstoot van je vlucht wil compenseren. Dan vind je een vaag bericht dat die compensatie naar een of ander Panamees dorpje gaat, om het regenwoud daar te beschermen. Verder nul informatie, je sust je geweten met een zwart gat. Ja, dat geldt ook voor mijzelf, met mijn retourtjes Amsterdam-Vancouver.’
Consumenten zijn medeverantwoordelijk. ‘Wijzelf zijn de reizigers die voor een appel en een ei de hele wereld overvliegen.’
In Sky Gods richt Notenboom zich op de CO2-productie van de luchtvaart: ‘Als er elk uur van de dag 25.000 vliegtuigen in de lucht zijn die enorm veel CO2 uitstoten, wat gebeurt er dan in de stratosfeer?’ Ze gaat op zoek naar alternatieven voor de onbelaste fossiele brandstof – ‘waarom zou starten en landen, waarbij de meeste uitstoot plaatsvindt, niet elektrisch kunnen?’ En ze zal voorbeelden laten zien van alternatieven voor het vliegverkeer zoals hyperloops en hogesnelheidslijnen. ‘China is een voortrekker, Beijing-Shanghai is nu maar drieënhalf uur met de trein en comfortabeler en gezonder dan per vliegtuig. In Europa moeten bestemmingen als Berlijn en Kopenhagen veel sneller per trein bereikbaar worden.’
De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij overheden die sturend moeten optreden en de vervuiler moeten laten betalen, maar ook bij luchthavens en bij low cost maatschappijen als easyJet en Ryanair, vindt Notenboom. ‘De baas van Ryanair, Michael O’Leary, lijkt geen moreel besef te hebben. Hij voelt geen enkele verplichting om iets te doen voor het klimaat.’ En tenslotte: consumenten zijn medeverantwoordelijk. ‘Wijzelf zijn de reizigers die voor een appel en een ei de hele wereld overvliegen. Wijzelf willen de spullen die we bestellen morgen gratis op de deurmat hebben en ook weer gratis terugsturen. Dat zorgt voor een wereldwijd gesleep met goederen.’
IJsbreker
Wat is haar volgende bestemming? ‘Ik word ongelukkig als ik te lang op één plaats blijf en ik heb dus ongelooflijk veel gereisd en fantastische avonturen beleefd. Maar ik kan nooit meer een van de eerste reizigers in Birma zijn, waar ik clandestien de grens overging, of een historische voettocht maken op de grens tussen Pakistan en India, waar ik precies op het moment was van de aanslag op de Twin Towers. Ik was op veel plekken de eerste of de enige en die ervaringen kun je niet herhalen.’
Wel heeft ze alvast haar oog laten vallen op de nieuwe zijderoute, waarmee China via Centraal Azië het Westen wil bereiken. En ook haar geliefde Noordpool blijft ondanks alles lonken. ‘Volgend jaar probeer ik mee te gaan op de Mosaic-expeditie. De Duitse ijsbreker Polarstern vertrekt dan vanuit het Noorse Tromsø, met het doel zich vast te laten vriezen in het arctische gebied en dan een heel jaar rond de Noordpool te drijven om wetenschappelijk onderzoek te doen.’
Bernice Notenboom wil niets liever dan aanmonsteren en weet zeker dat het haar gaat lukken: ‘Ze zoeken mensen die het arctische gebied heel goed kennen. En die met een geweer kunnen omgaan. Dan moeten ze mij dus hebben.’
Bernice Notenboom, Arctica. Mijn biografie van de Noordpool. Prometheus, € 24,99.
Hoofdstraat Landgraaf 5 auto’s in brand op parkeerplaats, inmiddels brandmeester. Brandweer controleert het complex vanwege de rook. Het riool wordt gespoeld i.v.m. gelekte benzine. Er zijn geen slachtoffers bij het incident betrokken. De oorzaak is niet bekend.
