Categorie: waddenzee

In het Scheepvaartmuseum in Amsterdam is momenteel een indrukwekkende en confronterende foto-expositie te bekijken van Kadir van Lohuizen. De expositie ‘Rijzend Water’ toont verschillende plekken in de wereld, waar de door klimaatverandering stijgende zeespiegel tot grote problemen leidt.

https://joop.bnnvara.nl/content/uploads/2009/11/Flickr_Kapitalisme300-300x214.jpg

Deze problemen gaan de komende decennia alleen maar toenemen, met het gevolg dat bijvoorbeeld de eilanden in de Waddenzee kunnen verdwijnen. Of dat een grote stad zoals Jakarta met 20 miljoen inwoners volledig geëvacueerd moet gaan worden. Niet voor niets waarschuwt ook Rutger Bregman voor de grote gevolgen van de klimaatcrisis. Zeker als er vanuit de politiek te weinig gebeurt om de ingrijpende gevolgen van de opwarming van de aarde tegen te gaan. Gevolgen zoals in Pakistan, dat op dit moment wordt geteisterd door een sprinkhanenplaag,  veroorzaakt door warmere temperaturen, waardoor de sprinkhanen zich makkelijker kunnen vermenigvuldigen. En zoals de bosbranden in Australië die nog vers in ons geheugen liggen.

De kern van het probleem is het kapitalistisch systeem dat als uitgangspunt geldt voor onze economie. Een economie die de wereld beheerst en dusdanig dominant is, dat het door de klimaatcrisis een bedreiging vormt voor onze mondiale samenleving. Het punt is dat wij, vanuit de kapitalistische visie op onze economie, de werkelijkheid hebben vernauwd tot een louter financiële werkelijkheid. Daarbij zijn we de grotere werkelijkheid, waar ook ons welzijn, onze gezondheid, maar ook de natuur toe behoort uit het oog verloren. Kort gezegd; geld is het enige dat telt en waarde heeft. Geld is de enige graadmeter geworden. Andere waarden worden hier ondergeschikt aan gemaakt.

We onderwerpen onszelf, maar ook de natuur aan deze economische werkelijkheid. Dat begint al op school, waarbij kinderen gemaakt worden tot een soort van legbatterij-mens, geschikt om in onze economische werkelijkheid te werken. Met als gevolg dat op dit moment 5000 kinderen thuis zitten, omdat zij om wat voor reden dan ook niet passen in ons rigide onderwijssysteem. Niet voor niets zijn schoolgebouwen en gevangenissen vaak niet van elkaar te onderscheiden. Daar zijn op internet sprekende voorbeelden van te vinden.

Vanaf de industrialisatie in 1850 heeft het kapitalistisch systeem de wereld veroverd. Door de klimaatcrisis worden we nu geconfronteerd met een hoge prijs op ons bord. Een prijs die we niet willen betalen. De worst die ons door het kapitalisme werd voorgehouden, is dat we het allemaal makkelijker zouden gaan krijgen. Met z’n allen minder werken en meer geld verdienen. De realiteit is dat wat mijn vader in zijn eentje als kostwinner verdiende om zijn gezin te onderhouden, nu door twee mensen in een gezin moet worden verdiend. Het is een illusie dat de marktwerking ons leven makkelijker en goedkoper heeft gemaakt. Voor hetzelfde moet nu harder worden gewerkt. De druk en eisen vanuit het economisch systeem zijn veel groter geworden in de afgelopen pakweg 40 jaar.

Doordat er nauwelijks vermogensbelasting wordt geheven, ontstaat er ieder jaar een grotere kloof tussen arm en rijk. Het ideale beeld dat het kapitalisme ons voorhoudt, geldt dus in steeds grotere mate voor een exclusief gezelschap. De rest van ons zijn kuddedieren die de economie, waar we met z’n allen gevangen in zitten, in stand te houden. Opvallend is dat oplossingen die worden gegeven voor de klimaatcrisis, alleen mogelijk zijn binnen het bestaande systeem. Oplossingen die worden aangedragen, zoals de elektrische auto, zijn slechts aanvaardbaar als er door de grote autobedrijven veel geld kan worden verdiend.

Opnieuw wordt er niet gekeken naar de manier waarop accu’s worden gemaakt of de grondstof voor accu’s moet worden gewonnen. Kobalt is onmisbaar voor de productie van batterijen en accu’s, maar de winning ervan vindt plaats onder erbarmelijke omstandigheden, met kinderarbeid en zware milieuverontreiniging. Een goed voorbeeld van het feit dat wij wederom niet de prijs willen betalen voor het kapitalistische systeem als basis voor onze economie.

We kunnen niet iets doen aan de gevolgen van de klimaatcrisis en tegelijkertijd krampachtig vasthouden aan het economisch systeem, dat in feite de oorzaak is van deze crisis. Hoe komen we uit dit systeem dat ons gevangen houdt? Ten eerste moeten we doorhebben dat we in een gevangenis zitten. Rutger Bregman vertelt in zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ het verhaal van de Agora school in Roermond, die op een andere manier onderwijs geeft. Zij haalden een aantal kippen uit een legbatterij, die eenmaal bevrijd uit hun gevangenis verstijfd op dezelfde plek in de tuin van de school bleven staan. Het duurde een week voordat de kippen uit zichzelf in beweging kwamen en weer rondscharrelden.

Ook voor het individu is het mogelijk om vanuit een authentiek verlangen te ontsnappen aan de druk, de gevangenschap van het systeem. Dit is een individuele weg, waarbij je op je pad soortgenoten tegen komt die dezelfde weg bewandelen. Zo ontstaan er op natuurlijke wijze samenwerkingsverbanden en netwerken, die vanuit een minder schadelijke en meer bewuste manier van leven bijdragen aan de samenleving.

Ook binnen het huidige economische systeem zijn er mogelijkheden om de schade van de klimaatcrisis te beperken. Het heffen van vermogensbelasting. In plaats van de kosten te verhalen op de gemiddelde belastingbetaler, kan deze mede worden betaald door de steeds groter wordende groep miljardairs aan de hand van vermogensbelasting. Ook maakt een eerlijkere verdeling van het geld een basisinkomen mogelijk. Zo kunnen stressgerelateerde ziekten, als depressie, sterk worden gereduceerd en daarmee ook de enorme kosten die we daarvoor moeten opbrengen. In onze economie wordt nu eenmaal veel geld verdiend door aan ziekten door de (farmaceutische) industrie en gezonde mensen zijn simpelweg niet winstgevend.

Daarnaast zal de economie dusdanig moeten worden ingericht, dat ook de natuur, mens en dier als waarden worden meegenomen. Het is schrijnend dat dit soort veranderingen worden tegengehouden. Zolang wij weigeren de prijs te betalen voor ons zieke economisch systeem, zal de confrontatie met de werkelijkheid steeds harder worden. Dat laat de klimaatcrisis op dit moment wel zien.