Categorie: literatuur

Geplaatst op

Taalkundig onderzoek: genetisch experimenteren op de vleermuis (Neerlandistiek)

Door Leonie Cornips

Deze week verscheen een persbericht dat onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen en de Ludwig Maximilian Universiteit in München gevonden hebben dat volwassen vleermuizen hun sociale geluiden kunnen veranderen door geluiden in het laboratorium na te bootsen. De onderzoeksvraag die in dit persbericht centraal staat is of andere zoogdieren dan mensen geluiden kunnen leren door imitatie? Maar is deze onderzoeksvraag wel urgent genoeg om intrusief dierproef-onderzoek te rechtvaardigen? Ik stel als taalkundige en academica inderdaad ethische vraagtekens bij de methoden die met dieren uitgevoerd worden en vooral door taalkundigen.
We weten immers dat een heleboel niet menselijke dieren leren imiteren. Vogels bijvoorbeeld zoals de spreeuw en een echte geweldenaar is de ekster in New South Wales, Australië die de talloze brandweersirenes leerde nabootsen tijdens de hevige recente bosbranden. Maar het persbericht vermeldt dat het ‘lastig is’ om zoogdieren te onderzoeken op ‘leren imiteren’ ‘omdat de weinige zoogdieren die het kunnen (walvissen, dolfijnen, zeehonden en olifanten) niet makkelijk te onderzoeken zijn in neurobiologische en genetische studies’. Vandaar dat de volwassen bonte lansneusvleermuizen dierproeven in het laboratorium ondergaan: ze krijgen nu een geprakte banaan omdat ze de test goed uitvoeren en ‘mogen’ dan later omdat ze succesvol zijn genetische experimenten ondergaan. Het voor taalkundigen beroemde gen FoxP2 wordt uitgeschakeld om te zien welke gevolgen dat heeft voor het vocaal leren van vleermuizen. Bij muizen werd overigens recentelijk een menselijk FoxP2 genetisch aangebracht.

Ik plaats meerdere kanttekeningen bij het gebruik van dierproeven in dit type taalkundige onderzoek. Het is overduidelijk dat ze niet noodzakelijk zijn (als dierproeven al te rechtvaardigen zijn) om mensen- of dierenlevens te redden. Bovendien is niet helder waarom de bonte lansneusvleermuis genetische experimenten moet ondergaan. De onderzoekers hopen volgens het persbericht, ‘dat dit onderzoek meer inzicht geeft in het ontstaan van menselijke spraak en taal, en in wat er mis gaat bij genetische spraak- en taalstoornissen.’ Hoe ligt die relatie dan precies tussen FoxP2 in vleermuizen en Foxp2 bij mensen en hoezo kunnen vleermuizen als niet menselijke diersoort ons informeren over erfelijke taalstoornissen bij de menselijke diersoort? Dieren hebben immers geen taal(vermogens) zoals mensen, zeggen de taalkundigen zoals te lezen is op de website van de Radboud Universiteit.

De mededirecteur van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek Simon Fisher behoorde tot het Britse onderzoeksteam dat in 2001 een relatie vond tussen erfelijke taalstoornissen zoals TOS (Taalontwikkelingstoornis) en een afwijking in het menselijk gen FOXP2 door onderzoek binnen een specifieke familie. Toch zegt ook Simon Fisher in De Volkskrant dat die relatie echt niet helder is. Hij zegt:

Dat zou ik nou écht willen weten: wat de volledige rol is van de genen in het taalvermogen van de mens. Want wij hebben in 2001 niet ‘het’ taalgen ontdekt – alsjeblieft zeg. Dat hebben de media ervan gemaakt. Het klonk spectaculair en het was ook een lekker makkelijke manier om onze vondst uit te leggen. Maar goed. Wat we wel hebben ontdekt: er zit op het 7de chromosoom een gen dat FOXP2 heet. Zowel mens als dier heeft dat gen. Als FOXP2 bij een menselijke drager kapot is, dan verandert er iets aan het eiwit dat het aanmaakt. Dat afwijkende eiwit verstoort de werking van het gen. De gevolgen daarvan voor de drager zijn groot. Mensen met zo’n kapot FOXP2 hebben last van spraak- en taalstoornissen. Zulke kinderen worstelen met het vloeiend leren spreken van de moedertaal, en vaak ook met lezen en schrijven. Dat defect is erfelijk.

En zegt hij in hetzelfde interview: ‘Het kan best dat mensen nog veel meer genen hebben die samenhangen met hun taalvermogen; maar dan hebben we die – nog – niet gevonden. En wie weet, blijkt FOXP2 werkelijk het gen waar het allemaal om draait, maar snappen we nog onvoldoende hoe het werkt. De vondst van dat kapotte gen is een eerste beginnetje in de zoektocht naar hoe het kan dat mensen praten.’

Dus hoezo kan een gen bij vleermuizen ons iets vertellen over een erfelijke taalontwikkelingstoornis bij de menselijke diersoort als dit soort onderzoek in zijn kinderschoenen staat? Bovendien beschikt het Max Planck Instituut zo informeert Fisher over ‘scans en dna van zo’n 1.300 mensen. Zo ontstaat een corpus waaraan je vanuit allerlei disciplines kunt werken.’

Dit corpus lijkt me veel crucialer om verfijnder onderzoek te doen naar de rol van FoxP2 bij mensen dan genetisch experimenteren op vleermuizen. Verder beschikken biologen en ethologen inmiddels over grote corpora spraakgeluiden – en ik neem aan ook over DNA – van walvissen, dolfijnen, zeehonden en olifanten. Interdisciplinaire samenwerking met deze onderzoekers kan het gebruik van dierproeven tegengaan. Het is natuurlijk ‘wel lastiger’ onderzoek maar de vraag is of ‘lastig’ wel een academisch en professioneel criterium mag zijn om niet urgent experimenteel genetisch onderzoek toe te passen op dieren. Dieren zijn, volgens de Cambridge Declaratie van 2012 opgesteld door internationale cognitieve wetenschappers, helemaal niet zo verschillend van mensen in cognitie en emotie. Iedere week verschijnt er wel biologisch, ethologisch en cognitief onderzoek waarvan de resultaten uitwijzen dat dieren zoals de bonte lansneusvleermuis, de muis en de chimpansee op dezelfde wijze als de mens stress en pijn ervaren en angst en verdriet voelen.

Kortom, de balans tussen opbrengst van dit type dierproeven en onderzoeksbevindingen in de taalkunde zijn niet goed te verantwoorden. Menselijke nieuwsgierigheid rechtvaardigt geen dierproeven. Ik maak me dus sterk om dierproeven voor taalkundig onderzoek ethisch te herijken. Door de snel verminderende biodiversiteit, het ontstaan van corona-virus en andere zoönoses en de immens groeiende ongelijkwaardigheid tussen de menselijke en overige diersoorten moet dierproeven en genetisch manipuleren van dieren snel op een gemeenschappelijke taalkundige onderzoeksagenda prijken.

Afbeelding: Bonte lansneusvleermuis, Wikimedia

https://www.neerlandistiek.nl/2020/04/taalkundig-onderzoek-genetisch-experimenteren-op-de-vleermuis/
Geplaatst op

Hoe bereid ik mijn toekomstige ik voor op een klimaatramp? (OneWorld)

https://www.oneworld.nl/app/uploads/2020/01/doomsday_prepping_ingekleurd3-875x712.jpg

Journalist Rosa Boland komt maar niet in actie tegen klimaatverandering omdat ze zich geen voorstelling kan maken van de toekomst. Ze gaat haar apathie te lijf met kunst, literatuur en een gesprek met een doomsday prepper. ‘Mensen komen pas in actie als iets dichtbij komt.’

Ik behoor tot de inmiddels grote groep mensen die weet dat klimaatproblemen in belangrijke mate door mensen worden veroorzaakt, dat er in mijn leven nog voelbare gevolgen van klimaatverandering zullen zijn en dat gedragsverandering nodig is. Toch kom ik niet in actie, maar kruip apathisch onder een dekentje als ik het zoveelste onheilspellende klimaatrapport lees. Ik kan me geen wereld voorstellen waarin we doen wat nodig is om de temperatuur niet verder te laten stijgen dan twee graden. Met als gevolg dat ik zelf ook weinig doe.

Dat kan liggen aan het feit dat wij mensen onze toekomstige ik als een complete vreemdeling zien; we zijn niet in staat ons in te leven in zijn of haar problemen en gevoelens. In een onderzoek waarin mensen beslissen hoeveel slokjes van een smerige cocktail zij zichzelf en hun toekomstige ik laten nemen, moet de toekomstige ik steevast meer slikken. Ook op het gebied van klimaatverandering is het duidelijk dat we niet veel geven om onze toekomstige ik.

Klimaatverandering is een ongeopende rekening die we maar niet onder ogen willen zien

In een ander onderzoek worden mensen die zijn getroffen door orkaan Sandy onder de loep genomen. Het blijkt dat zelfs deze mensen niet zijn te porren voor een duurzame levensstijl. Ze willen terugkeren naar de normaliteit van vóór de ramp, ook al weten ze dat ‘normaal’ ook een fossiele economie betekent, die de kans op een volgende natuurramp verhoogt. Klimaatverandering is een soort ongeopende rekening die we maar niet onder ogen willen zien.

De rijkste mensen op aarde lijken ondertussen wél rekening te houden met hun toekomstige zelf; al spreekt er weinig verbeeldingskracht uit hun voorzorgsmaatregelen. Al zeven van de grootste verdieners uit Silicon Valley lieten een bunker bouwen in Nieuw-Zeeland en vele anderen kochten er huizen waar ze safe rooms lieten inbouwen. Anderen geven de hoop helemaal op en gaan contracten aan om hun lichaam na hun dood te laten invriezen, met het idee dat ze in betere tijden weer tot leven gewekt kunnen worden.

Ik heb geen geld voor dat soort fratsen en pak het liever wat fantasierijker aan. Maar hoe bereid ik me voor op een nieuwe wereld, of kan ik mij in ieder geval wat meer inleven in de vreemdeling die mijn toekomstige ik nu is? Ik geef mijn verbeelding een kick-start met kunstwerken uit landen waar al (klimaat)chaos heerst.

Buitenlandse investeerders kopen grond met waterbronnen terwijl niet alle Ghanezen schoon drinkwater hebben

In De Kerk in Arnhem ga ik de confrontatie aan met een expositie over sociale rechtvaardigheid en klimaatverandering. Onder de titel Stormy Weather tonen kunstenaars over de hele wereld hun zorgen. Hier geen clichébeelden van vervallen steden en een apocalyptisch land vol zombies, maar een blik op de reële sociale problemen die volgen wanneer een samenleving door schaarste en chaos opnieuw bepaalt wie waar recht op heeft – een goede voorbereiding op de toekomst, zo lijkt me.

Midden in de kerk hangt een groot, geel gordijn gemaakt van plastic. Kunstenaar Serge Attukwei Clottey heeft jerrycans in stukjes gesneden en de stukjes vervolgens aan elkaar gesmolten. In Ghana worden de gele jerrycans Kufuor gallons genoemd, naar de voormalige president van Ghana, John Agyekum Kufuor, die ze massaal liet verspreiden. De jerrycans werden gebruikt tijdens de veelvuldige perioden van droogte in het land. Inmiddels dragen de plastic watertanks zelf bij aan een milieuramp; de grote hoeveelheid verloren geraakt plastic verstopt het riool in de grote steden en brengt dieren op het strand en in de zee in gevaar.

Clottey wil met zijn werk laten zien welke rol privilege speelt bij milieurampen. Per e-mail laat hij weten: “Op dit moment wordt er veel grond met waterbronnen opgekocht door buitenlandse investeerders. Ondertussen hebben niet alle Ghanezen schoon drinkwater. Mijn werk symboliseert de scheidslijn tussen de stedelijke ruimte, waar nog altijd veel zwerfafval ligt, en de nieuwe, moderne woonwijken.”

Klimaatverandering zorgt ook dat mensen hun handen uit de mouwen steken en samenwerken

Het is een mooie illustratie van hoe mensen met de minste middelen het hardst getroffen (zullen) worden door klimaatchaos. Het dwingt me om na te denken over mijn rol als inwoner van een welvarend land. (Ik heb mijn plastichuishouding bepaald niet op orde.)

Een ander werk in de tentoonstelling laat zien hoe een ramp mensen ook kan verbinden. In Deep Weather van de Zwitserse videokunstenaar Ursula Biemann zien we hoe duizenden mensen in Bangladesh samen de strijd aangaan tegen de stijgende zeespiegel door met de hand dijken te bouwen van modderzakken. Het is wel mooi om te zien dat klimaatverandering niet alleen voor verdeeldheid zorgt, maar er ook voor zorgt dat mensen hun handen uit de mouwen steken en gaan samenwerken.

Geen historische wortels

Na dit museumbezoek duik ik in de literatuur. Sommige schrijvers wagen zich aan de vraag waarom het zo moeilijk is om actie te ondernemen tegen klimaatverandering. Zoals Lieke Marsman, met haar boek Het tegenovergestelde van een mens. Ze weet daarin mooi het verlammende effect van klimaatverandering te beschrijven: ‘Het rare aan angst is dat de wereld in angst nog precies zo is als hij daarvoor was, en toch lijkt alles voorgoed veranderd, juist omdat het voelt alsof alles voor altijd hetzelfde zal zijn. Hoe zal ik het zeggen, het is alsof de lucht voor je ogen beweegt: wat je ziet is wat er is, maar je kijkt door een waas.’

De hoofdpersoon uit de roman is een klimaatwetenschapper die worstelt met de vraag hoe ze zich moet verhouden tot de opwarming van de aarde. Het is een van de weinige fictieboeken over klimaatverandering waarin een dystopisch spektakel uitblijft. Het is fijn om te lezen over iemand die ook leeft met de psychologische druk van dat onheilspellende probleem ‘klimaatverandering’ op de achtergrond.

Volgens Marsman is het lastig om over klimaatverandering te schrijven. “Het is een heel abstract begrip”, zegt ze. “En het ligt ook nog eens voor een deel in de toekomst. Dat maakt het ongrijpbaar. Hoe schrijf je over een stijgende zeespiegel? Of over CO2-deeltjes? Het zijn nieuwe begrippen en ze hebben dus geen historische wortels die verhalen of mythen met zich meebrengen. Die moeten allemaal nog bedacht worden. Zodra de omvang van de gevolgen van klimaatverandering toeneemt, zal denk ik ook het aantal fictieromans volgen.”

Er is weinig Nederlandse literatuur over klimaatverandering

Afgezien van het boek van Marsman is er weinig Nederlandse literatuur over klimaatverandering. Dat is jammer, want lezen over een held die klimaatverandering de baas wordt lijkt mij wel inspirerend. In het Engelse taalgebied is er al veel meer ‘cli-fi’ (climate fiction) voorhanden. Het literaire tijdschrift Guernica besteedde er in maart dit jaar een heel nummer aan. Ook hier weinig apocalyps. Er is vooral aandacht voor de druk die komt te staan op sociale relaties in tijden van (aankomende) rampen en schaarste.

Er is een verhaal van Lydia Millet dat zich afspeelt in een toekomst waarin natuur alleen nog voor de allerrijksten is. De hoofdpersoon werkt in een vakantieresort waar de elite komt kijken naar ‘zeldzame’ bosdieren als herten. Het leven wordt in haar wereld bepaald door een autoritair regime. Daarom put ze hoop uit kijken naar die rijke bezoekers, omdat het bewijst dat er ‘nog steeds mensen bestaan die precies doen waar ze zin in hebben’.

Klimaatverandering gaat in deze verhalen over verstikkende lucht, over bosbranden en overstromingen, maar ook over hoe onze geest omgaat met de onzekere toekomst. Zoals in het mooie verhaal van Helen Phillips, waarin een moeder zich zo veel zorgen maakt over de eventuele toekomstige rampen, dat haar relatie met haar jonge dochter dreigt te verzuren. Totdat ze leert om haar gevoelens van angst er gewoon te laten ‘zijn’ zonder ze steeds te willen wegdrukken of steeds met anderen in gesprek te willen laten verdwijnen.

Excentriekelingen

Tot slot bel ik met doomsday prepper Jeroen Klaassen. De nuchtere psycholoog laat zien dat preppers echt niet altijd tot op de tand bewapende excentriekelingen zijn. Hij verkoopt spullen waarmee mensen zich thuis kunnen voorbereiden op stroomuitval en overstromingen. “Mensen komen pas in actie als iets dichtbij komt”, zegt hij. “Toen bekend werd dat in het water rond Dordrecht de chemische stof GenX was aangetroffen, zag ik een hoop waterfilters die kant op gaan.”

Zo begon het ook bij hem. Toen hij nog in Rotterdam woonde, werd zijn omgeving een keer getroffen door een stroomstoring. Zijn oudste zoon was net geboren en Klaassen besefte dat hij niet goed voor zijn kind kon zorgen zonder luxe en moderne middelen. In de vriezer ontdooide de moedermelk. Ook het fornuis om de melk mee op te warmen, deed het niet meer. “Op dat moment besloot ik om me voor te bereiden op dit soort situaties. Ik dacht: ik ben niet alleen verantwoordelijkheid voor mezelf, maar ook voor dit kleine hummeltje.”

Met het eten dat ik in huis heb, houd ik het een paar weken vol

Zijn voorbereidingen komen niet alleen van pas in geval van nood, maar dragen ook bij aan een duurzame levensstijl. Zo probeert Klaassen zo veel mogelijk groenten en kruiden uit eigen tuin te eten en heeft hij kippen. “Ik lig niet wakker van klimaatverandering. Ik vind het vooral leuk om na te denken over de toekomst. Stel, de supermarkt is helemaal leeggekocht omdat er een natuurramp aankomt, wat doe ik dan? Ik heb een voorraadkast vol blikken soep zodat ik dit probleem niet krijg. Met het eten dat ik in huis heb, hou ik het een paar weken vol. Dat is genoeg, ik ben geen doemdenker en geloof dat de boel na een tijdje weer op orde komt.”

Hij probeert wel uit te zoeken of de planten in de moestuin nog goed kunnen groeien als het klimaat verandert. Want onze manier van landbouwen is niet erg toekomstbestendig, ziet hij. “Door die enorme velden met dezelfde gewassen raakt de bodem uitgeput en wordt het voedsel steeds slechter.”

Klaassen snapt het wel, dat een noodsituatie zo ver van mensen afstaat dat ze veelal het nut van voorbereiding niet zien. “Ik zeg weleens: ‘Je betaalt toch ook je brandverzekering, ook al ga je er niet van uit dat je huis afbrandt?’ Toch komen ze niet zelf in actie. Mensen kunnen nou eenmaal slecht vooruitdenken”, zegt hij laconiek.

Je kunt er ook plezier in hebben: nadenken over hoe je je kunt voorbereiden op een ramp

Klaassen houdt er rekening mee dat anderen zijn kant op komen als ze zonder levensmiddelen komen te zitten. “Ik heb een waterfilter gekocht, dat een paar jaar geleden nog een paar honderd euro kostte, en nu nog slechts drie tientjes. Door de vraag naar waterfilters in ontwikkelingslanden is er veel innovatie geweest op dit gebied. Met dit waterfilter kan ik de hele buurt van water voorzien.”

Hij heeft er vooral veel plezier in: nadenken over de toekomst en hoe hij zich kan voorbereiden op een ramp. “Ik weet dat ik op eigen houtje voor mezelf en mijn gezin kan zorgen en dat geeft me een bevrijdend gevoel.” Dat is de goede houding, volgens mij – mijn toekomstige ik moet iets doen dat voldoening geeft. Wat precies, dat is een zoektocht waar ik nu aan kan beginnen.

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.

Preppen: zo gek nog niet

‘Als ik kwaad ben, schrijf ik het best’

Rosa Boland

Het bericht Hoe bereid ik mijn toekomstige ik voor op een klimaatramp? verscheen eerst op OneWorld.

https://www.oneworld.nl/duurzaamheid/hoe-bereid-ik-mijn-toekomstige-ik-voor-op-een-klimaatramp/
Geplaatst op

Nieuws: De nieuwe boeken van het najaar 2019 (Tzum)

Een nieuwe herfst een nieuw geluid. Hoogste tijd voor ons overzicht van najaarsaanbiedingen. Zoals elk half jaar onderzoekt Tzum of de consument ook online kan zien wat het literaire najaar te bieden heeft.

AFdH: Suikerbastaard van Jaap Scholten (in samenwerking met Pluim) stond al voor het najaar aangekondigd in 2018. Op de pagina van AFdH is de verschijningsdatum verschoven naar oktober. De abonnees van AFdH weten ook al wat ze in het voorjaar van 2020 kunnen verwachten: nieuw werk van Atte Jongstra en Lammert Voos.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/koch-finse-dagen.jpg?x82540

Ambo | Anthos: Finse dagen van Herman Koch moet de klapper worden; het boek verschijnt in januari. Vind me is de opvolger van Noem me bij jouw naam van André Aciman, de schrijver bij wie op de achterflap altijd zo nadrukkelijk vermeld moet worden dat hij ‘met zijn vrouw’ in New York woont. In november komt Nieuwjaar van Juli Zeh op de markt. Lucia van den Brink debuteert met Niemand zoals hij. In de categorie BN’er schrijft een boek: Ellie Lust met Verhalen uit het blauwe boekje.

Angèle:
Rudi Hermans viert zijn 40-jarig schrijversjubileum en staat met twee boeken in de catalogus. Deze maand verschijn De vrucht van de oude dag ‘Een indringend verhaal over een man en de duisterste hoeken van zijn zwarte ziel’. Daar zijn we wel benieuwd naar, een zwarte ziel met duistere hoeken.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Lucas-Zandberg-Keizerlijk-geel.jpg?x82540

De Arbeiderspers: Maarten ’t Hart ligt al in de winkel. Het Privédomein-deel met de dagboeken van Arthur Japin komt in november. Van onze eigen Lucas Zandberg verschijnt in die maand Keizerlijk geel, weer een historische roman na de succesvolle satire De rendementsdenker. De biografie van Benjamin Moser zorgt ervoor dat De Arbeiderspers ook het werk van de gebiografeerde Susan Sontag herdrukt. Meity Völke debuteert als dichteres. Van Joost Zwagerman verschijnen de Verzamelde gedichten.

Aspekt: De najaarscatalogus staat online, alleen is het de catalogus van een jaar terug.

Athenaeum: De klokkenluider van de Notre-Dame van Victor Hugo was al op de markt gebracht na de tragische gebeurtenissen eerder dit jaar. We waren benieuwd welke wervende kop het boek in de catalogus zou krijgen. Deze: ‘Bel de brandweer!’ Van John Steinbeck verschijnt De parel met tekeningen van Charlotte Schrameijer (‘Geld maakt niet gelukkig’). ‘Shitgedichten’ is de aanprijzing die de Perverse verzen van Arthur Rimbaud in de vertaling van Paul Claes meekrijgt.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/brouwers-busken.jpg?x82540

Atlas Contact: We wachten natuurlijk allemaal op Cliënt E. Busken, de nieuwe roman van Jeroen Brouwers. In november komt Geestman van A.H.J. Dautzenberg. En nog meer moois in het verschiet: Chalet 152 van Anton Valens. En of dat nog niet genoeg is ook nog een nieuwe dichtbundel van K. Michel. De voor de Booker Prize genomineerde roman Quichot van Salman Rushdie ligt deze maand in vertaling in de boekhandel. En dat is nog maar een greep uit de rijke aanbieding.

het balanseer: Ja, er is weer een catalogus te downloaden. Nieuw werk van Koen Sels, Jess De Gruyter, Marc Kregting, C.C. Krijgelmans, Willy Roggeman en Harry Vaandrager.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Giphart-alle-tijd.jpg?x82540

De Bezige Bij: De uitgeverij viert weer een jubileum en de catalogus is weer ouderwets dik met 128 bladzijden. Kees van Beijnum komt met de roman 23 seconden. Na een boek in eigen beheer over zijn moeder komt Tommy Wieringa in november met een boek over zijn eigen vaderschap. Mijn vaders hand is de titel van een autobiografische roman van Bart Chabot wiens prozawerk een beetje onderschat wordt. Veel oude Bij-werken krijgen in dit jubeljaar een nieuw jasje. Echt nieuw is de dichtbundel Vrolijke verwoesting van een van onze favorieten Delphine Lecompte en het poëziedebuut van Jens Meijen onder de al even gezellige titel Xenomorf. De thema’s passen helemaal bij deze tijd: de verwoesting van de aarde, dictators en bosbranden. Deze maand kunnen we al genieten van De schrijver is een alleenstaande moeder van Hagar Peeters. De nieuwe Giphart moet op punt van verschijnen staan.

Bijleveld: Er verschijnen allemaal heel gewichtige boeken die je herinneren aan je eigen domheid.

Brandt: Brandt viert ook een jubileum: het vijfjarige jubileum. Marcel Rözer schreef zijn debuutroman Het blauwe wonder.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Erik-Nieuwenhuis-niemand.jpg?x82540

Brooklyn: We blijven wachten op die nieuwe roman van Erik Nieuwenhuis, alleen al vanwege de titel.

Bruna: Srillers en chicklit, maar ook de nieuwe John Grisham met Titel nog niet bekend. Omslagbeeld is trouwens ook nog niet bekend, maar in oktober ligt ie in de winkel. David Baldacci heeft toevallig een boek geschreven met dezelfde titel: Titel nog niet bekend.

Cargo: Srillers, srillers, srillers en zowaar een echte roman: Een ander leven van Julien Sandrel.

Conserve: Singel Uitgeverijen heeft de bekende Nederlanders uit het fonds getrokken, maar op de site staat dat Conserve nog wel wat literair strooigoed mag distribueren. Liever geen manuscripten meer sturen.

Cossee: Van paradepaard J.M. Coetzee verschijnt De dood van Jezus. Maar gelukkig ook weer Duitsers: dode zoals E.M. Remarque en levende zoals Maxim Leo.

Douane: Vrachtbrief van Geheimtip Koenraad Goudeseune staat op punt van verschijnen. En gedurfd: onbekende Russen en Tsjechen.

Van Gennep: De catalogus voor het voorjaar van 2018 staat nog steeds als laatste catalogus online staat.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Shantie-Singh-Kier.jpg?x82540

De Geus: De kier is een roman van Shantie Singh gebaseerd op de realiteit en Bakhita van Véronique Olmi is een roman op basis van een waargebeurd verhaal, terwijl Hartenheer van Hannah Krall gebaseerd is op werkelijke gebeurtenissen. Van Anne van Veen verschijnt een roman met autobiografische elementen, interessant want ze is de dochter van Herman. Marc Hamer schreef Hoe je mollen vangt. Autobiografisch.

Gottmer: Boer Boris gaat Sinterklaas vieren zonder zwarte Piet. BN’er Humberto Tan schreef het kinderboek Pirouette in Paramaribo.

De Harmonie: In oktober verschijnt de postume roman van Dirk Ayelt Kooiman: Het gebeurde.

Harper Collins: Verloren vrouw is het eerste boek van Charles den Tex bij zijn nieuwe uitgeverij.

Historische Uitgeverij: De prospectus van 2016/2017 is nog steeds de laatste; het historische record is alweer met een half jaar verlengd. In oktober 2017 is ook voor het laatst een lezing gegeven door een auteur van deze sympathieke uitgeverij die zich niet laat meeslepen door de waan van de digitale dag.

Holland: Muizen, dinosaurussen en een rat.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Nellen-dadels-en-prinsen.jpg?x82540

Hollands Diep: In oktober verschijnt de debuutroman van Frank Nellen: Land van dadels en prinsen. De dood van Europa, de nieuwe doldwaze avonturenroman van Leon de Winter, staat gepland voor januari 2020.

Hoogland & Van Klaveren: Daan Remmerts de Vries maakte Liefde, je kunt me vinden bij de rivier.

Houtekiet: Dertigersdrama bij Elisabeth Vincke in Een man op maat. Stefan van den Bossche schreef een literaire biografie over de Schelde met als titel De Schelde, een literaire biografie.

IJzer: Van De dood van koning Arthur (de vertaling van La mort le roi Artu) tot Charlie Dark van Gaby den Held.

In de Knipscheer: Een indrukwekkende rij publicaties staat gepland voor het najaar. Gedichten, essays, romans en novelles.

Karaat: We gokken zo dat de boel nog een beetje moet worden bijgewerkt.

Karakter: Srillers, srillers, srillers en kookboeken.

Karmijn: ‘U kunt hier onze meest recente catalogus doorbladeren (wij hebben geen najaarscatalogus).’ Ja dat gebeurt soms.

KokBoekencentrum: Nu ook met heel veel van die smerige katholieken.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Jones-de-wetten-van-water.jpg?x82540

Koppernik: H.C. ten Berge heeft onderdak gevonden voor zijn proza en poëzie bij deze uitgeverij. twee werken van Cynan Jones worden uitgebracht. Robert Walser, T.S. Eliot. Geen BN’er.

De Kring: Natuurlijk met de vaste gasten Smeets, Terlouw en Van der Kolk. Het gifgroene omslag van de brochure komt van het omslag van het taalboek van Liesbeth Koenen: Wat je zegt gaat vanzelf.

Lebowski: James Worthy bestaat ook nog steeds en schrijft boeken. De columnist van de lokale krant Het Parool schreef de roman In de buik van de wolf over een succesvolle schrijven en columnist die op het Groningse platteland de confrontatie met zichzelf aan gaat. Van Trouw-columnist Erik Jan Harmens verschijnt een nieuwe dichtbundel. Alles is oké van Ivo Victoria moet, indien ingekocht, ongeveer nu in de winkel liggen.

Leesmagazijn: Je moet altijd diep ademhalen voordat je deze website opent en op zoek gaat naar een folder. Wederom niet gevonden.

Lemniscaat: De tovenaar van Oz nu met plaatjes en Maar eerst ving ik een monster van Tjibbe Veldkamp en Kees de Boer.

Liverse: We hebben het idee dat op deze pagina al jaren dezelfde boeken worden aangekondigd.

Bas Lubberhuizen: Sinds de overname ligt de boel stil. Geen nieuwe aanbieding.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Adalet-Ağaoğlu-Gaan-liggen-om-te-sterven.jpg?x82540

Jurgen Maas: Linoleumkoorts is de titel van het boek van Asis Aynan over zijn rol als docent. Van de Turkse schrijfster Adalet Ağaoğlu komt in november Gaan liggen om te sterven.

Das Mag: De eerste boeken zijn al verschenen, maar als je helemaal naar beneden scrolt op de openingspagina en op de coverloze boeken klikt dan zie je wat er nog komt. Een reisboek van Jelle Brandt Corstius, de nieuwe Thomas Heerma van Voss met een dertigersdrama, een nieuwe Bregje Hofstede met slaapproblemen.

Magonia: Er staan voor dit najaar twee publicaties op de rol: Zeetijd van Jan van Ommen en Alleen de eenzamen van André Platteel.

Marmer: Veel thrillers en de vrouwelijke tegenhanger van Hendrik Groen, geschreven door Hetty Kleinloog.

Menken Kassander & Wigman: We hebben gezocht, maar niets gevonden.

Meulenhoff: Niet een heel druk najaar, maar wel Jens Christian Grøndahl met De storm, een heruitgave van John Fante (altijd goed) en als gedichten gepresenteerde grapjes van Tim Hofman (kassa).

Nijgh & Van Ditmar: Gezondheid! is de nieuwe dichtbundel van Lévi Weemoedt. Dat wordt weer DWDD. Van David Chariandy verschijnt Broer over een multiculturele wijk van Toronto. Voor de rest veel non-fictie en de jaarlijkse Sylvia Witteman.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Een-stralende-toekomst-Rebecca-Makkai.jpg?x82540

Nieuw Amsterdam: Jurriaan van Eerten debuteert met de roman Buiten beeld. In vertaling: Rebecca Makkai met Een stralende toekomst met aanbeveling van Michael Cunningham.

Nobelman: Vier boeken worden verwacht. Als je op de covers klikt kom je soms wonderlijk uit.

Oevers: John Fosse houdt niet van trilogieën: hij schreef een septologie. De eerste twee delen komen uit in één band. Ingewikkeld. Chrétien Breukers heeft zijn dertigste uitgeverij gevonden en laat een roman het licht zien: En in de nacht een riem. Van Sabine van den Berg verschijnt Berichten uit De Biotoop.

Van Oorschot: Het is altijd afwachten of de dode ouders binnen dit fonds de levende zullen overtreffen. Dit najaar lijken de doden te winnen. Bij de doden: Bomans in dundruk. Bij de levenden: een bloemlezing van Charles Simic, vertaald en samengesteld door Wiljan van den Akker.

Palmslag: Onder het kopje verwacht staan veertien boeken aangekondigd.

Passage: Bill Mensema heeft genoeg van trilogieën en begint gelijk aan een romanreeks in tien delen! Van Anjet Daanje verschijnt de roman De herinnerde soldaat over de Eerste Wereldoorlog.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/Lorde-Sister-Outsider.jpg?x82540

Pluim: Op de website onder het kopje ‘verwacht’ lezen we dat er een loodzwaar identiteitsvol najaar op ons afdendert met Sister Outsider waarin Audre Lorde ‘seksisme, racisme, leeftijdsdiscriminatie, homofobie en klassenwaan onder de loep neemt’, met Anousha Nzume over ongelijke kansen in het onderwijs, met ‘Thomas werd geboren met een andere naam in een ander lichaam’ van Thomas van der Meer, met Kwame Anthony Appiah die zich afvraagt waarom we ‘op zoek [gaan] naar bevestiging van een enkele identiteit, terwijl we bestaan uit meerdere’. Gelukkig is er altijd Ellen Deckwitz.

Podium: Als het over liefde gaat van Jannah Loontjes ligt al in de winkel. M. is de nogal summiere titel van het eerste deel van een trilogie over Mussolini door de Italiaan Antonio Scurati. Meer dan 800 bladzijden. Roelof Smit komt met de debuutroman Kerst in Essen. Van Enne Koens verschijnt de verhalenbundel Stamina.

Polis: Een graf in de wolken van Willem van Zadelhoff is al uit, een roman die begint in de de Tweede Wereldoorlog. Van de Vlaamse nestor Walter van den Broeck verschijnt Niets voor de familie.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/vaderliefde-thomése.jpg?x82540

Prometheus: De eerste Thomése bij deze uitgeverij, Tim Krabbé met een baksteen van 800 bladzijden, een nieuwe Kader Abdolah en natuurlijk weer een Brusselmans. De catalogus is rijk gevuld. BN’er Isa Hoes stelde een bundel troostgedichten samen en de catalogus belooft al tv-optredens. En dan komt ook Arie Storm nog met een roman over zijn alter ego August Voois. Zet de kachel maar aan.

Querido: De gebroeders B. van Steffie van Oord is een historische roman over een misdadige tweeling uit de achttiende eeuw. Een waargebeurd verhaal. Van Bart Moeyaert komt nieuwe poëzie uit, zo te zien in de mooie uitgave waarin ook de vorige bundels zijn verschenen. Tom Hofland is door de Volkskrant uitgeroepen tot het literaire talent van 2018, dus van zijn tweede boek Vele vreemde vormen wordt veel verwacht. Jeroen van Kan heeft een verhalenbundel geschreven, maar zijn er nog tv-programma’s die er aandacht aan zullen besteden?

Querido kinderboeken: Jij en ik en alle andere kinderen is een 500 pagina’s tellende verhalen- en gedichtenbundel van Bart Moeyaert. Charlotte Dumas en Bibi Dumon Tak maakten een paardenboek. Het bamboemeisje is de nieuwe Edward van de Vendel.

Signatuur: In november komt de vertaling van het debuut van Richard Russo op de markt: Mohawk.

Thomas Rap: Ja, ze geven die rommel van Youp van ’t Hek uit, maar dat geeft de uitgeverij wel de middelen om ook Walter Kempowski uit te geven of Leonid Andrejev. Daar wordt dan nooit over getwitterd.

Unieboek/Spectrum: En ook young adult, en ook kinderboeken en ook lifestyle. Kortom, voor elk wat wils.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/couperus-van-oude-mensen.jpg?x82540

Uitgeverij kleine Uil: Net uit: De klok van Iris Murdoch in een vertaling van Hella S. Haasse. Onze eigen Ronald Ohlsen komt met het reisboek Uitzicht op de Bosporus – Istanbul en de verhalen. En onze eigen Wiebren Rijkeboer met het tweede deel in de muziekreeks: De psychedelische sixties. Van Corrie Joosten, die in de papieren Tzum publiceerde, verschijnt Ik ben een dame denkt ze. Van onze eigen Jan Glas verschijnt Flarden, de stad geciteerd in woord en beeld. Ook interessant de hertaling door Michelle van Dijk van Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan van Louis Couperus.

Vantilt: Els Kloek, de drijvende kracht achter de 1001 vrouwen-boeken geeft een blik achter de schermen in Vrouwen en kinderen eerst. Van Paul Claes verscheen vorige week Wie zei dat? met 500 historisch oneliners. Wie zei bijvoorbeeld: ‘We zitten in een kamerpot en binnenkort in de stront.’ Het goede antwoord is niet Boris Johnson. Benieuwd of Het geel van Marcel Proust door Mieke Bal veel controverse zal veroorzaken.

Verloren: Ook deze uitgeverij viert een jubileum: 40 jaar specialistische boeken voor geschied- en letterkundigen. Wie durft anders Dirck Volckertsz Coornhert (1522-1590): een wondere ijveraar uit te geven (oké Vantilt).

Vleugels: Een hoogstaand literair fonds, maar Vleugels doet niet aan catalogi.

Volt: Nieuwe titels zijn Spitsbergen, Smeltend ijs en Vuurland. Het zal wel weer allemaal over de opwarming van de aarde gaan.

Vrijdag: We vinden één literaire roman, Hawaï 2000 van Heidi Koren en één dichtbundel Tere stengels van Shari Van Goethem.

https://www.tzum.info/wp-content/uploads/2019/09/capek-Hordubal.jpg?x82540

Wereldbibliotheek: Het gewicht van de woorden is de nieuwe Pascal Mercier. De nachttreinliefhebbers moeten wachten tot januari. Eerder verschijnt Hordubal van Karel Čapek, de roman verscheen in 1934 al in het Nederlands dus een nieuwe vertaling was wel op zijn plaats.

Xander: De uitgeverij draait helemaal op Lucinda Riley, maar heel soms vind je ook andersoortige boeken in de catalogus. Van Amélie Nothomb verschijnt Wie liefheeft, wint ‘een literaire parel met een psychologische scherpte die we alleen van Nothomb kunnen verwachten’. Voor de rest niets wat in de buurt komt van iets literairs.

Zimiri press: In oktober verschijnt De ziel in het bloed van Ana Paula Maia.

Peildatum 12 september 2019

Het bericht Nieuws: De nieuwe boeken van het najaar 2019 verscheen eerst op Tzum.

https://www.tzum.info/2019/09/nieuws-de-nieuwe-boeken-van-het-najaar-2019/
Geplaatst op

Gedicht: H.H. ter Balkt • Aan de mensen die machines geworden zijn (Neerlandistiek)

Uit Stilstaand leeft alles hier, de pas verschenen bloemlezing die dichter Alfred Schaffer samenstelde uit het werk van H.H. ter Balkt.

Aan de mensen die machines geworden zijn

Overal jan gassen in de straten van oud kwaad-
sprekersland. Wij leven nu stukken sneller dan
de insecten! Felle zandstormen waaien op Mars;
permafrost beeldhouwt de bodem in een ijzeren

vorm. Ik steek mijn hand op naar de mensen die
machines geworden zijn: wandelend in de straten
zenden zij hun lokstoffen uit; er brandt rood,
flikkerend, een oud radiolicht in hun oog. Dat

– koud als permafrost – zendt het signaal uit ‘Ik
ben een machine; vorst in mijn hart; poolkappen
van Mars zijn mijn hersens en hart’. Laforgue, of

jij, Mallarmé, Tristan Tzara, waren jullie dan
de wegbereiders van de ijzige koude? Want groot
is nu de haat en bosbranden stormen in de ziel.

10 oktober 1991

H.H. ter Balkt (1938-2015)
uit: Laaglandse hymnen (1993)

———————————–

https://www.neerlandistiek.nl/2019/05/gedicht-h-h-ter-balkt-%e2%80%a2-aan-de-mensen-die-machines-geworden-zijn/